TUŁECKI JERZY, docent Akademii Medycznej w Gdańsku
| < Poprzednie | Następne > |
JERZY TUŁECKI (20 XII 1909 Mikulińce koło Tarnopola – 7 V 2000 Poznań), chemik, farmaceuta ze specjalizacją I i II stopnia z syntezy środków leczniczych, docent Akademii Medycznej w Gdańsku (AMG). Syn nauczyciela i leśnika Franciszka (zm. 1930) oraz Zofii z domu Stylińskiej (zm. 1950). Brat Andrzeja, adwokata; Tadeusza, adwokata i sędziego; Jana, właściciela fabryki przerobu drewna w Gorlicach; oraz zmarłych w dzieciństwie Hanny i Józefa.
Edukację rozpoczął od nauczania domowego, od 1917 kontynuował naukę w Państwowym Gimnazjum w Rzeszowie, od 1923 uczęszczał do Państwowego Gimnazjum w Jaśle. Po maturze w 1925 rozpoczął studia w Sekcji Chemicznej Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego Uniwersytetu Poznańskiego (UP). Podczas studiów należał do Akademickiego Związku Sportowego, trenował wioślarstwo. W 1930 ukończył studia, magister filozofii w zakresie chemii. W 1932, na podstawie rozprawy O strukturze żelazinów żelazawych (promotor Alfons Krause), doktor filozofii w zakresie chemii. W latach 1931–1937 pracował w Zakładzie Chemii Ogólnej i Chemii Fizjologicznej Wydziału Lekarskiego UP na stanowisku starszego asystenta i urzędnika administracyjnego. Od 1933 studiował w Oddziale Farmaceutycznym UP, od 1936 także magister farmacji. Od 1937 pracował w Wytwórni Chemiczno-Farmaceutycznej Remedia w Warszawie na stanowisku kierownika naukowego działu farmaceutycznego.
Po wybuchu II wojny światowej podjął pracę w Aptece Franciszkańskiej w Warszawie. W 1941 wyjechał do brata, do Gorlic, gdzie pracował w aptece miejskiej Michała Leyko, członka Armii Krajowej. Dostarczał organizacjom podziemnym leki, broń i materiały wybuchowe, pomagał ukrywać żydowskie dzieci.
W Gdańsku od 1945. Do 1947 z Z. Trochą prowadził aptekę Pod Orłem w Sopocie. W 1947 otworzył w Sopocie własne Laboratorium Chemiczno-Farmaceutyczne „Synteza”, w którym wytwarzał przede wszystkim potrzebną wówczas witaminę D. W 1947 zatrudniony na Politechnice Gdańskiej (PG). Prowadził zajęcia z zakresu syntezy i produkcji witamin. W latach 1948–1951 był mianowanym przez Ministra Zdrowia komisarycznym prezesem Okręgowej Izby Aptekarskiej w Gdańsku oraz kierownikiem Katedry Technologii Środków Leczniczych AMG. W 1949 ze względów finansowych sprzedał swoje laboratorium i podjął pracę w Spółdzielni Przemysłu Chemiczno-Farmaceutycznego „Gefarm” na stanowisku kierownika produkcji, następnie doradcy technicznego. W tym samym roku zatrudniony na Wydziale Farmaceutycznym AMG, na stanowisku zastępcy profesora kontraktowego.
W 1956 złożył do władz AMG prośbę o przeniesienie go do Akademii Medycznej w Poznaniu (AMP), zgody jednak nie otrzymał. Z prośbą o przeniesienie zwrócił się do Ministra Obrony Narodowej (MON), uzasadniając swój wniosek chęcią rozpoczęcia badań nad środkami ochrony przed promieniowaniem (wobec obaw użycia broni atomowej przez przeciwników), co w Gdańsku uważał za niemożliwe. Decyzją MON w 1956 został oddelegowany do pracy w AMP, gdzie objął stanowisko kierownika Zakładu Technologii Chemicznej Środków Leczniczych. Jednocześnie jednak przez kolejne cztery lata nadal kierował Katedrą w AMG, gdzie w 1957 otrzymał stopień docenta (odpowiednik doktora habilitowanego). Prowadził zajęcia z inżynierii chemicznej, które odbywały się przy współpracy z PG. W 1960, po otrzymaniu mieszkania w Poznaniu, został na stałe zatrudniony w AMP, gdzie prowadził zajęcia z technologii środków leczniczych dla studentów farmacji. W AMG miał zaledwie kilka wykładów w roku, w 1962 zrezygnował z pracy w Gdańsku.
Od 1963 profesor nadzwyczajny (tytularny), w latach 1964–1966 prodziekan Wydziału Farmaceutycznego AMP. W 1965 zorganizował I Ogólnopolski Konkurs Prac Magisterskich Wydziału Farmaceutycznego AMP. Od 1970 profesor zwyczajny AMP, gdzie jako jeden z pierwszych rozpoczął kształcić przyszłych doktorów. Od 1980 na emeryturze.
Zajmował się takimi badaniami, jak: synteza przeciwpromiennych środków leczniczych, syntetyzowanie środków leczniczych stosowanych w radioterapii nowotworów (pochodne nitroimidazoli), wyodrębnianie ubocznych alkaloidów opium, synteza związków żółciopędnych i żółciotwórczych, wyjaławianie catgutu energią jądrową. Autor między innymi prac: Z zagadnień produkcji witaminy C („Farmacja Polska” 1952), Poszukiwanie środków ochrony przed promieniowaniem („Polfa” 1964, 1966, 1976), Syntezy związków o spodziewanym działaniu radiouczulającym w zastosowaniu radioterapii nowotworów („Polfa” 1979). Autor podręczników wydanych przez Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich (PZWL): Aparaty i maszyny przemysłu farmaceutycznego (dwa wydania) oraz Technologia środków leczniczych (trzy wydania). Opracował mechanizm działania reakcji jonowymiennej i addycji soli litowych kwasów benzeno- i toluenosulfenowych.
Wprowadził nową metodę wyjaławiania catgutu. Opracował metodę odzyskiwania 7-dehydrocholesterolu i cholesterolu z tranu leczniczego oraz chlorofiliny podczas procesu przerabiania naparstnicy. Wprowadził nowe metody produkcji prowitamin. Jego zespół wynalazł nowy sposób wytwarzania krotonylo-N-etylo-o-toluidyny, który opatentowano w 1978. Opracował cztery patenty, z czego trzy zostały wdrożone do produkcji. Wymyślił nowy sposób pozyskiwania czystej witaminy D2 i D3.
Współpracował z wieloma zakładami farmaceutycznymi i przeprowadzał konsultacje, między innymi: Polfa, Instytut Przemysłu Zielarskiego, Herbapol, Wojskowy Instytut Higieny i Epidemiologii, VI Wydział Polskiej Akademii Nauk (Komitet Terapii Doświadczalnej).
Był członkiem Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Polskiej Akademii Nauk: Wydziału VI Nauk Medycznych w Gdańsku, Oddziału Farmacji, Komisji Badań nad Lekami i Komitetu Terapii Doświadczalnej oraz Komisji Nauk Chemicznych w Poznaniu,
Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego w Gdańsku (prezes oddziału 1954–1955) i Poznaniu, Polskiego Towarzystwa Chemicznego, Polskiego Towarzystwa Badań Radiacyjnych, Rady Naukowej Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej. Pełnił funkcję krajowego egzaminatora na II stopień specjalizacji z technologii chemicznej środków leczniczych. Członek komitetów redakcyjnych „Farmacji Polskiej” oraz „Annales Pharmaceutici”. Przed II wojną światową należał do Związku Zawodowego Farmaceutów Pracowników Rzeczpospolitej Polskiej, a po wojnie wstąpił do Związku Zawodowego Pracowników Służby Zdrowia. Był członkiem Rady Naczelnej Izby Aptekarskiej. Członek Sekcji Autorów Dzieł Naukowych Związku Autorów i Kompozytorów Scenicznych (ZAiKS).
Odznaczony i wyróżniony Brązowym Medalem im. Heliodora Święcickiego za publikacje naukowe (1933), Złotym Krzyżem Zasługi (1958), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1973), Medalem Pamiątkowym z Okazji 30-lecia Akademii Medycznej w Gdańsku (1975), Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1977), medalem „Za zasługi dla Akademii Medycznej w Poznaniu”, Medalem Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauki, Medalem Veritate et Scientia, Medalem im. Jana Szastera, przyznawanym przez Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne (1999), Medalem Pamiątkowym 50-lecia Gdańskiej Okręgowej Izby Aptekarskiej.
Od ślubu 14 VIII 1943 w Gorlicach żonaty był z Krystyną Marią z domu Jankowską, ojciec Teresy (ur. 1947), lekarza, starszego wykładowcy AMP, oraz Bożeny Antoniny (ur. 1950), doktora historii, pracownika naukowego AMP.
Pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Junikowie w Poznaniu.
