WEICKHMANN GOTTLIEB GABRIEL von, burmistrz Gdańska
| < Poprzednie | Następne > |
GOTTLIEB GABRIEL von WEICKHMANN (21 IV 1708 Gdańsk – 12 VIII 1776 Gdańsk), burmistrz Gdańska. Był synem Joachima Weickhmanna pastora kościoła Najświętszej Marii Panny (NMP) i seniora gdańskiego Ministerium Duchownego, oraz Elisabeth z domu Böckmann.
7 X 1727, wraz z bratem Johannem Leonhardem, zapisany został do najwyższej klasy (primy) Gimnazjum Akademickiego, w 1729 studiował filozofię, prawo i historię na uniwersytecie w Wittenberdze.
Po studiach odbył podróż po stolicach państw niemieckich oraz uzupełniał wykształcenie w Londynie, Oxfordzie i Cambridge. Do Gdańska powrócił w 1732 i wkrótce wysłany został do Malborka, towarzysząc oddelegowanym do Landtagu (parlamentu krajowego) członkom gdańskiej Rady Miejskiej. W latach 1733–1753 był sekretarzem Rady Miejskiej, 17 XII 1733 uzyskał obywatelstwo Gdańska. Zaufanie władz miasta zdobył zarówno pracowitością jak i roztropnością podczas oblężenia Gdańska w 1734 jak i podczas niepokojów społecznych z lat 1748–1752. Od był 1754 ławnikiem, od 1756 rajcą (gratulował mu tego wierszem kandydat Ministerium Duchownego Gottlieb Lange (1729–1801), zapewne nie bez związku z tym jeszcze w tym samym roku kaznodzieja w Domu Dobroczynności). Aby móc w pełni sprostać nowym obowiązkom, w wieku 50 lat nauczył się języka polskiego, obok opanowanych już języków francuskiego i angielskiego ora łaciny.
Jako rajca w 1759 został desygnowany na odpowiedzialne stanowisko członka gdańskiej Rady Wojennej, co było szczególnie istotne wobec toczącej się wówczas wojny siedmioletniej (1756–1763). Od 1762 był burmistrzem. Urząd pierwszego burmistrza pełnił w latach 1763, 1767, 1771 i 1774, drugiego – 1762, 1766, 1770 i 1773, trzeciego – 1765, 1769 i 1776, czwartego – 1764, 1768, 1772 i 1775. W 1765, 1768 i 1772 był burgrabią królewskim w Gdańsku. W 1768 został nobilitowany, uzyskując dyplom szlachecki od króla pruskiego Fryderyka Wilhelma II.
Uchodził za zręcznego i znającego się na rzeczy dyplomatę. W 1757 wszedł w skład gdańskiej deputacji powołanej do rokowań z kanclerzem wielkim koronnym Janem Małachowskim w sprawie zabezpieczenia Gdańska przed ewentualnym atakiem wojsk pruskich, w 1758 w Kwidzynie prowadził ze strony Gdańska rokowania z dowództwem operujących na terenie Prus Królewskich wojsk rosyjskich, w 1760 reprezentował miasto podczas kolejnych rokowań tego rodzaju w Malborku.
W czerwcu i lipcu 1770 wchodził w skład trzyosobowej komisji (wraz z burmistrzem Johannem Gottliebem Pegelauem i Johannem Bentzmannem), którą Rada Miejska Gdańska powołała do rozpatrzenia roszczeń rządu pruskiego w Berlinie, zarzucającego władzom Gdańska tolerowanie na terenie miasta nielegalnie przebywających tam pruskich obywateli (żądania te zgłosiły Prusy w związku z obowiązkiem wojskowym dotyczącym swoich poddanych). W wyniku prac komisji Rada Miejska do końca lipca 1770 dokonała przymusowej ekstradycji ponad tysiąca osób uznanych za obywateli pruskich. Efektem tych prac była również bardzo obszerna i dokładna dokumentacja, która stanowi obecnie pierwszorzędne źródło do badań nad zaludnieniem Gdańska u schyłku XVIII wieku. Troszczył się o rozwój oświaty w Gdańsku. Zarówno jako przedstawiciel najwyższych władz miasta (rajca i burmistrz), jak również jako osoba prywatna z zaangażowaniem wspierał gdańskie szkolnictwo elementarne.
Pierwszy raz ożenił się w kościele Najświętszej Marii Panny (NMP) 11 II 1734 z Johanną Florentiną (chrzest 25 X 1718 tamże – 26 IV 1762), córką angielskiego kupca Daniela Davissona (ciotką Daniela Gottlieba Davissona). 14 V 1765 poślubił tamże Esther (chrzest 15 XI 1719 w kościele św. Piotra i Pawła – 1778), córkę Abrahama Muhla, kupca i finansisty. Z pierwszego małżeństwa miał synów 1/ Gabriela Joachima, burgrabiego gdańskiego i prezesa Towarzystwa Przyrodniczego; 2/ Daniela Gottlieba, ławnika i również dyrektora Towarzystwa Przyrodniczego i 3/ córkę Joannę Augustynę (1736–1802), od 1756 żonę rajcy Johanna Samuela Ferbera (syna burmistrza Nathanaela Gottfrieda Ferbera).
Pochowany 27 VIII 1776 w kościele NMP, kazanie pogrzebowe wygłosił rektor szkoły św. Jana Samuel Friedrich Unselt. Dwukrotnie portretował go Jacob Wessel: w 1763 (krótko po objęciu urzędu burmistrzowskiego) i w 1765 (zapewne z okazji pierwszego w jego karierze wyboru na stanowisko burgrabiego). Pośmiertny, pamiątkowy wiersz, opublikowany w Lipsku w 1777, poświęcił mu bratanek Samuel Gottlieb, syn Carla Friedricha.
Bibliografia:
Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814, wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. VII, s. 558.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 312.
Löschin Matthias G., Die Familie Weickhmann und ihre Verdienste um Danzig, Danzig 1839, s. 18-20.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 128, 331; 5, 145.
Zdrenka Joachim, Weickhmann Bogumił Gabriel, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, Suplemnet I, Gdańsk 1998, s. 335–336.
Zdrenka Joachim, Urzędnicy miejscy Gdańska w latach 1342–1792 i 1807–1814, t. II, Gdańsk 2008, s. 364–365.
