AUGUSTYŃSKI JAN, dyrektor Gimnazjum Polskiego, patron ulicy
| < Poprzednie | Następne > |
JAN AUGUSTYŃSKI (1 II 1878 Odporyszów, powiat Dąbrowa, ówczesne województwo krakowskie – 13 VI 1943 Warszawa), dyrektor Gimnazjum Polskiego, działacz Polonii gdańskiej, patron gdańskiej ulicy. Syn Wojciecha, powstańca styczniowego i Elżbiety z Pytków. Szkołę podstawową ukończył w Dąbrowie, w 1898 uzyskał maturę gimnazjum w Tarnowie. W latach 1898–1900 studiował początkowo prawo na uniwersytecie w Krakowie, następnie filologię klasyczną na uniwersytecie we Lwowie. Od 1905, po zdaniu egzaminu na nauczyciela szkół średnich, pracował w VII Gimnazjum we Lwowie, następnie w Gimnazjum Klasycznym w Sanoku, dokąd przeniósł się ze względów rodzinnych i gdzie był też sekretarzem Rady Pedagogicznej. Od 1 VI 1911 z tytułem c. k. profesora. Podczas I wojny światowej organizator szkolnictwa polskiego w Czechach i w Salzburgu (Austria) dla uciekinierów z Małopolski, współpracował z Komitetem Pomocy Ofiarom Wojny, w listopadzie 1918 uczestniczył w rozbrajaniu wojsk austriackich. Od 1920 organizator i dyrektor Państwowego Gimnazjum im. Bolesława Krzywoustego w Nakle, od 1923 Państwowego Gimnazjum i Liceum Klasycznego im. Bolesława Chrobrego w Grudziądzu.
Od 1 IX 1925 do wybuchu II wojny światowej dyrektor Gimnazjum Polskiego. Przyczynił się do jego dynamicznego rozwoju, kładł nacisk na dobór kadry pedagogicznej, wszechstronne nauczanie, wychowywanie młodzieży w duchu patriotycznym. Dokonał rozbudowy gmachu, przekształcając budynek dawnych koszarów wojskowych w nowoczesny obiekt edukacyjny z doskonale wyposażonymi gabinetami i laboratoriami. W 1938 z jego inspiracji w reprezentacyjnej auli szkolnej wykonano patriotyczny fresk, zatytułowany „Niebo Polskie”.
Jako przewodniczący Komisji Szkolno-Oświatowej i do 1929 wiceprezes Zarządu Gdańskiej Macierzy Szkolnej kierował organizacją polskiego szkolnictwa w Gdańsku ( polskie szkoły senackie i prywatne). Był m.in. członkiem Zarządu Głównego Związku Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku (WMG), wiceprzewodniczącym gdańskiego oddziału Ligi Morskiej i Kolonialnej, delegatem Obwodu Morskiego na miasto Gdańsk, członkiem-założycielem i jednym z wiceprezesów zawiązanego 28 III 1928 Polskiego Towarzystwa Budowy Kościoła Chrystusa Króla w Gdańsku. 24 IX 1934 mianowany kierownikiem Referatu Oświatowego Związku Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku.
Tuż przed wybuchem II wojny światowej wyjechał z Gdańska do Katowic na pogrzeb brata Władysława. Mimo informacji, że figuruje na liście osób poszukiwanych przez Gestapo przyjechał do Gdyni, głównie by wypłacić pensje nauczycielom (w czym jednak wyręczył go Michał Urbanek). Mimo niemieckich poszukiwań wyjechał z żoną do młodszego syna Witolda w Warszawie, gdzie przebywał pod własnym nazwiskiem, ostrzeżony przed groźbą aresztowania na podstawie donosu, zamieszkał na peryferiach Warszawy. Do śmierci brał udział w tajnym nauczaniu.
Odznaczony był Złotym Krzyżem Zasługi (1928) i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Od 30 VI 1906 żonaty ze Stefanią z domu Nalepa (1 XII 1877 Kobylanka pow. Gorlice – 29 VIII 1965 Gdynia), działaczką Towarzystwa Polek w WMG, ojciec Jerzego Augustyńskiego i Witolda.
Krótko przed śmiercią uległ atakowi paraliżu (paraliż lewej części ciała), zmarł wskutek wylewu krwi do mózgu, pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie. Od 5 XI 1957 patron ulicy, przy której stoi dawny gmach Gimnazjum Polskiego (do 1945 Am Weißen Turm, od 1945 Białowieska), od 1957 jego imię nosiło Technikum Mechaniczno-Elektryczne z siedzibą w tym gmachu ( Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego nr 1 w Gdańsku).
Bibliografia:
Janik Bernard, Życiorysy pracowników Gimnazjum Polskiego w Gdańsku, w: Gimnazjum Polskie Macierzy Szkolnej w Gdańsku 1922–1939. Księga pamiątkowa, Gdańsk 1976, s. 143-145.
Widernik Mieczysław, Jan Augustyński, w: Działacze polscy i przedstawiciele RP w Wolnym Mieście Gdańsku, Gdańsk 1974, s. 7-13.
Widernik Mieczysław, Augustyński Jan, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 1, Gdańsk 1992, s. 46-47.
