NOTHWANGER JOHANN HEINRICH, pastor kościoła św. Jana
| < Poprzednie | Następne > |
JOHANN HEINRICH NOTHWANGER (Johannes Henricus, Rothwanger) (26 IV 1664 Gdańsk – 8 VII 1726 Gdańsk), teolog, pastor kościoła św. Jana. Pochodził z rodziny gdańskich kupców. Syn Ludwiga (około 1634 – pochowany 18 XI 1705 w kościele kościele Najświętszej Marii Panny (NMP) wraz z rodzicami w grobie dziadka ze strony matki, Hansa Bremera, pod płytą nagrobną nr 345) i poślubionej 15 VII 1663 w kościele NMP Cornelii (pochowana 14 II 1704 tamże), córki kupca Johanna Heinricha Deublingera (1600 Frankfurt nad Menem – 1677 Frankfurt nad Menem) i jego drugiej, poślubionej w 1650 w Gdańsku żony Cathariny (pochowana 1688 w kościele św. Trójcy pod płytą nagrobną nr 30), córki kupca Petera Elersa (1600 – pochowany 13 XI 1679 w kościele św. Jana) i jego drugiej żony Cathariny z domu Mathäus (pochowana 1658 w kościele NMP pod płytą nagrobną nr 382 w wieku 34 lat). Miał nieznanego imienia siostrę (pochowana 30 V 1724 w wieku 57 lat w grobie dziadka Ludwiga), od 1686 drugiej żony sekretarza (od 1700) Wielkiego Młyna Christiana Kocha (ochrzczony 25 II 1657 w kościele NMP – pochowany 1 VII 1730 wraz z żoną).
Naukę rozpoczął w 1679 w gdańskim Gimnazjum Akademickim. Po studiach teologicznych na uniwersytecie w Halle, obronił pracę magisterską na uniwersytecie w Wittenberdze (Exercitatione Historico-Theologica Osculum Pedum Pontificis Romani..., Wittenberg 1687). W Wittenberdze publikował swoje pierwsze prace (zob. w zbiorze De Distinctione Suppositi a Natura, Wittenberga 1689), wygłaszał również mowy pogrzebowe np. Anny Matthäi, żony rajcy wittenberskiego Blasiusa (Der Versetzte Edel-Stein/ Bey ... Leichbestattung Der ... Annen Matthäin/ gebohrner Steindorffin/ Des ... Blasii Matthaei, E. E. Hochweisen Raths in Wittenberg..., Wittenberg 1692). 2 XII 1694 mianowany kaznodzieją w kościele św. Jana w Magdeburgu.
28 IX 1695 został powołany na stanowisko diakona w kościele św. Jana w Gdańsku, uroczysta introdukcja odbyła się 8 grudnia, działalność duszpasterską rozpoczął 11 grudnia. Od 1700 był głównym inicjatorem wprowadzenia cotygodniowych publicznych lekcji katechizmu luterańskiego dla parafian i uczniów szkoły św. Jana, co po 1708 wprowadzono także w innych parafiach. 24 VI 1706, w dniu święta patrona kościoła i w jego imienny, wykonano dedykowaną mu kantatę z muzyką Antona Albrechta Kocha (w latach 1704–1707 członka kapeli działającej przy kościele NMP, późniejszego twórcy i dyrygenta wrocławskiego Breslauisches Collegium Musicum) i słowami anonimowego autora (wydana drukiem przez Johanna Zachariasa Stollego). Nieco wcześniej, w 1706, ten sam Anton Albrecht Koch opublikował poświęconą mu serenadę (niepozbawioną elementów naukowej dyskusji).
W 1707 został pastorem kościoła św. Jana i był nim do śmierci. Należał do najaktywniejszych członków Ministerium Duchownego. Pracował nad publikacją jednolitego gdańskiego katechizmu luterańskiego (1708) oraz nowego, jednolitego śpiewnika (zob. kancjonał), Danziger Gesangbuch. Prace na śpiewnikiem, przerwane w 1708 przez poprzedników, rozpoczął 2 X 1711 i ukończył wraz z przedmową w 1719. Jego kazania wyróżniały się oryginalnością, np. gdy porównywał życie do Jarmarku Dominikańskiego, śmierć zaś do kończącego go usunięcia bud jarmarcznych. Wygłaszał kazania pośmiertne, między innymi w 1701 żegnał Friedricha Büthnera.
W początkach 1722 doznał wylewu, zmarł po kilka lata trwającym paraliżu. Pozostawił po sobie zasobną bibliotekę, której spis inwentarza zawierał się w „dwóch opasłych tomach”. Do 1945 na północnej ścianie nawy chóru kościoła św. Jana wisiał jego portret, obecnie zaginiony.
Był dwukrotnie żonaty. Po raz pierwszy z poślubioną 15 X 1696 w kościele NMP Euphrosine Reginą Kirsch, z którą miał dwójkę dzieci: Constantię Elisabeth (pochowana 23 IV 1767 w kościele NMP pod płytą nagrobną nr 208 w wieku 69 lat), pannę, oraz Johanna Ludwiga (16 VII 1699 – 23 V 1750 Gdańsk), w 1722 studenta teologii w Wittenberdze, w 1727 notowanego jako kandydata przez gdańskie Ministerium Duchowne, od 1734 kaznodziei w Domu Dobroczynności (Spendhaus) i pastora w kościele św. Jerzego na Oruni, 1736–1743 diakona, od 1743 pastora w kościele św. Katarzyny. Po raz drugi żonaty z poślubioną w 1705 panną z domu Schröder (pochowana 1 XI 1759 w wieku 79 lat pod płytą nagrobną nr 208 w grobie Daniela Schrödera (1658–1706)), z którą miał synów: Davida Heinricha i Johanna Carla Balthasara.
David Heinrich (pochowany 27 VI 1777 w wieku 71 lat w kościele NMP pod płytą nagrobną nr 267), w 1728 był studentem w Jenie, następnie sekretarzem miasta Gdańska, od 1736 żonatym z nieznanego imienia kobietą (pochowana 3 III 1772 w wieku 56 lat w grobie męża), z którą miał syna, Johanna Davida, gdańskiego kupca.
Drugi syn z drugiego małżeństwa, Johann Carl Balthasar (13 I 1708 – 12 XII 1771 Gdańsk), w 1731 był studentem w Jenie, w 1736 kandydatem Ministerium Duchownego, od 20 IV 1739 kaznodzieją w Domu Dobroczynności (Spendhaus), w 1740 pastorem w Tczewie, który to urząd objął 17 lipca, od 1743 kaznodzieją, w latach 1744–1750 pastorem w kościele św. Barbary w Gdańsku, w 1750 diakonem w kościele św. Katarzyny, skąd jeszcze w tym samym roku przeszedł na urząd drugiego pastora do kościoła Św. Jana; pełniąc go do emerytury 26 V 1771 z pensją 600 talarów. Od 1740 żonaty z Renate Barend (zm. 1795 Juszkowy (Gischkau)), z którą miał syna Carla Balthasara (21 II 1743 Gdańsk – 21 IX 1798 Juszkowy), od 1765 studenta teologii w Wittenberdze, od 1768 w Lipsku, od 1789 pastora w Juszkowych.
