WALLERAND LEON, trener
| < Poprzednie | Następne > |
LEON PAWEŁ WALLERAND (18 VII 1921 Nowy Klińcz – 27 IX 2011 Gdańsk), nauczyciel, trener piłki ręcznej. Syn Pawła (zm. 1924) i Anny z domu Kosznik (zm. 1965). Wychowywał się w Kościerzynie, ukończył gimnazjum, w chwili wybuchu II wojny światowej był uczniem pierwszej klasy licealnej Państwowego Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego im. Józefa Wybickiego w Kościerzynie. 6 IX 1939 aresztowany przez Niemców w Nowym Klinczu, następnie przewieziony do więzienia w Starogardzie. Od 10 IX 1939 w ► Victoriaschule. Następnie wraz innymi więźniami został skierowany do ► obozu dla Polaków w Nowym Porcie (Zivilgefangenenlager Neufahrwasser) (numer obozowy 1656). Od końca października 1939, wraz z innymi więźniami, przewieziony do wsi Miłoradz (Mielenz) w powiecie Wielkie Żuławy (Kreis Großes Werder), gdzie pracował w gospodarstwie niemieckiego gospodarza Ernsta Pohlmana. 7 XII 1939 zwolniony z obozu w Nowym Porcie. Pracował w firmie ogrodniczej w Gdańsku.
18 I 1943 [17 I 1943?] wcielony do Wehrmachtu. Początkowo służył w 2. kompanii kadrowej 337. Zapasowego Batalionu Piechoty w Cottbus (2. Stamm-Kompanie Infanterie-Ersatz-Bataillon 337), następnie w 3. kompanii 453. Szkolnego Batalionu Piechoty (3. Kompanie Infanterie-Ausbildungs-Bataillon 453) oraz w kompanii marszowej 453. Zapasowo–Szkolnego Batalionu Grenadierów (Marsch-Kompanie Grenadier-Ersatz- und Ausbildungs-Bataillon 453) w Akwizgranie. W 1944 został przeniesiony do 3. Kompanii 278. Batalionu Fizylierów (3. Kompanie Füsilier-Bataillon 278) ze składu 278. Dywizji Piechoty (278. Infanterie-Division), która od 5 I 1944 walczyła na froncie włoskim. Dostał się do alianckiej niewoli 17 VII 1944 w miejscowości Casanova w środkowych Włoszech. Następnie służył w 2. Korpusie Polskim generała Władysława Andersa. 31 VII 1944 przyjęty w San Dominico do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Od 1 VIII 1944 wcielony do 7 Brygady Piechoty. Od 6 VIII 1944 w 4 kompanii 23 Brygady Piechoty. 15 VIII 1944 zaprzysiężony. Od 22 VIII 1944 w 3 Pułku Ułanów Śląskich (części 14 Wielkopolskiej Brygady Pancernej). 3 IX 1944 awansowany do stopnia starszego ułana. 11 IX 1944 przydzielony do 1. Szwadronu. 29 I 1945 – 2 III 1945 na kursie radiowym dla dowódców czołgów, 11 VI 1945 – 7 VII 1945 na kursie kierowania czołgiem dla dowódców. 1 V 1945 awansowany na kaprala. Odznaczony dwoma medalami brytyjskimi i jednym polskim. Po zakończeniu działań wojennych 9 II 1946 odkomenderowany na kurs instruktorów wychowania fizycznego w zakresie gier zespołowych w Centralnym Ośrodku Sportu w Sulmonie we Włoszech, który ukończył 12 V 1946. Następnie był instruktorem sportowym w Wielkopolskiej Brygadzie Pancernej. Od 17 V 1946 do 17 VI 1946 przeszedł jeszcze kurs strzelania dla dowódców czołgów. 12 X 1946 odesłany do Polskiego Obozu Repatriacyjnego. Po krótkim pobycie w Anglii w grudniu 1946 powrócił do Polski.
W Kościerzynie ukończył szkołę średnią, pracując jednocześnie jako nauczyciel wf-u, następnie ukończył zaocznie studia w Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie. W początkach 1950 był współorganizatorem Klubu Sportowego Budowlani Kościerzyna, w którym był wiceprezesem do spraw organizacyjnych i odpowiadał za szkolenie piłki ręcznej, siatkówki i koszykówki. Był inicjatorem powołania w Państwowym Gimnazjum i Liceum w Kościerzynie Szkolnego Klubu „Gryf”, którego drużyna piłki ręcznej (11-osobowa) w maju 1950 zajęła drugie miejsce w rozgrywanych w Gdańsku międzyszkolnych mistrzostwach okręgu gdańskiego. W 1951 kierowana przez niego szkolna drużyna piłki ręcznej z Kościerzyny zwyciężyła w Spartakiadzie Młodzieży w Warszawie. Do 1951 figurował jako Tajny Współpracownik Urzędu Bezpieczeństwa o pseudonimie „Celina” (TW „Celina”). Wraz z Edmundem Elendtem w 1971 oskarżony „… w sprawie przywłaszczenia nielegalnie wytworzonych nadwyżek paliwa na szkodę Miejskiego Przedsiębiorstwa Robót Ogrodniczych w Gdańsku Oliwie, wartości ponad 40 000 zł”. Skazany na rok pozbawienia wolności w zawieszeniu na trzy lata oraz grzywnę (RSD 441/71 z art. 215 § 2 kk).
Był twórcą w 1949 sekcji piłki ręcznej w Gwardii Gdańsk (► GKS Wybrzeże), opartej początkowo na młodzieży z gdańskich techników, skupionych w Gdańskich Technicznych Zakładach Naukowych (► Centrum Kształcenia Ustawicznego w Gdańsku), potem w ► Technikum Budowlanym Ministerstwa Budownictwa Miast i Osiedli, gdzie był nauczycielem wf-u po przeprowadzce do Gdańska. Od 1951 trener koordynator sekcji. W 1953 wprowadził drużynę Gwardii do I ligi, jednocześnie w 1954 organizował sekcję piłki ręcznej LZS Osowa, a w 1955 trenowana przez niego młodzieżowa drużyna „Zrywu” Technikum Budownictwa Miejskiego zdobyła mistrzostwo okręgu gdańskiego (w „siódemkach”) i zimowe (w hali) wicemistrzostwo Polski juniorów. W latach 1956 i 1957 prowadzona przez niego drużyna Gwardii Gdańsk zdobyła wicemistrzostwo Polski w „siódemkach”, w 1955 i 1956 brązowy medal w „jedenastkach”. W 1958 z zawodników, którzy nie mieścili się w kadrze piłkarzy ręcznych GKS Wybrzeże, utworzył drużynę Spójni Gdańsk. Po trzech latach awansował z nią do najwyższej ligi (w 1965 piłkarze Spójni zdobyli wicemistrzostwo Polski). Od 1963 ponownie pracował w GKS Wybrzeże (trenowana przez niego drużyna juniorów zdobyła w tym roku tytuł Mistrzów Polski), w 1966 zdobył z drużyną seniorów mistrzostwo Polski, w 1967 i 1968 wicemistrzostwo (ustępując tylko Spójni Gdańsk). Od 1 VIII 1981 na emeryturze.
Po 1960 trenował okresowo zawodników ► Polonii Gdańsk, w 1971-1974 ► Stoczniowca Gdańsk (II liga). Od 1961 do 1991 był nauczycielem wf-u w ► Conradinum, współtwórcą MKS Conradinum, do którego wyszukiwał młode talenty (jego wychowankiem jest między innymi ► Bogdan Wenta, ogółem wychował 14 reprezentantów Polski w piłkę ręczną). 5 VI 1993 był trenerem zespołu „Północy”, który z okazji 75-lecia Związku Piłki Ręcznej w Polsce rozegrał mecz z zespołem „Południa”, uchodzący za ostatnie w Polsce spotkanie 11-osobowych zespołów piłki ręcznej.
Współorganizator Okręgowego Związku Piłki Ręcznej w Gdańsku, w latach 1958-1959 jego prezes. Jako jeden z pierwszych na Wybrzeżu wyróżniony tytułem „Zasłużony Trener”. Został odznaczony Krzyżem Walecznych, Srebrnym (1965) i Złotym (1972) Krzyżem Zasługi, Zasłużony Działacz Kultury Fizycznej (1970), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (OOP), Krzyżem Kawalerskim OOP (1982), odznaką honorową ► „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej”, Diamentową Odznaką Związku Piłki Ręcznej, srebrną odznakę im. Janka Krasickiego (1970 – z okazji 45-lecia GKS Wybrzeże), Medalem 75-lecia ZPRP (1993), pośmiertnie (2016) Medalem Prezydenta Miasta Gdańska (z okazji 50-lecia zdobycia przez GKS Wybrzeże pierwszego tytułu mistrza Polski) i medalem „Za zasługi dla gdańskiego sportu” (2018).
W plebiscycie ► „Dziennika Bałtyckiego” na najlepszego trenera Wybrzeża zwyciężył za lata 1966, 1967, za lata 1957 i 1968 zajął drugie miejsce, za rok 1965 trzecie. W 1971 w plebiscytach ► „Głosu Wybrzeża” na najlepszego trenera 25-lecia GKS Wybrzeże, uplasował się na trzecim miejscu (za ► Aleksym Antkiewiczem i ► Janem Rudelskim). W 2004 otrzymał nagrodę wojewody gdańskiego za całokształt dokonań.
Żonaty był z Marią z domu Serement (15 I 1925 – 14 III 2021), nauczycielką (między innymi w Zespole Szkół Hotelarsko–Gastronomicznych w Gdyni), pochowani na ► cmentarzu Srebrzysko. Jego imię od 15 IX 2022 nosi boisko szkolne przy ► Conradinum.
Bibliografia:
Źródła:
Bundesarchiv – Militärarchiv in Freiburg, sygn. B 563-1 (Karten); sygn. B 563-65460; sygn. B 563-66072; sygn. B 563-22923; sygn. ZA 11/7822.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej oddział w Gdańsku, sygn. IPN Gd 933/1, IPN Gd 933/2, IPN Pz 26 (akta paszportowe: Leon Wallerand), IPN Gd 003/187/7/DVD, IPN Gd 645/74423.
Centralne Archiwum Wojskowe w Warszawie–Rembertowie, sygn. IV.501.2.574 k.148; sygn. AND/59197 (zeszyt ewidencyjny: Wallerand Leon).
Opracowania:
Gwardyjski Klub Sportowy "Wybrzeże" XXX lat (1949 - 1979), oprac. zbior., Gdańsk 1979.
Majewski Henryk, Złota siódemka. 50. rocznica wywalczenie dla Gdańska pierwszego tytułu mistrza Polski w siedmioosobowej piłce ręcznej przez GKS Wybrzeże, Gdańsk 2016.
