HORNO-POPŁAWSKI STANISŁAW, rzeźbiarz, profesor Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych
| < Poprzednie | Następne > |
STANISŁAW HORNO-POPŁAWSKI (14 VII 1902 Kutaisi, Gruzja – 6 VII 1997 Sopot) rzeźbiarz, pedagog. Dzieciństwo spędził w Gruzji jako wnuk zesłańca po powstaniu styczniowym. Studiował w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie, dyplom uzyskał w 1931 roku w pracowni Tadeusza Breyera. W latach 1932–1939 pracował na Wydziale Sztuk Pięknych uniwersytetu w Wilnie; w czasie II wojny światowej jeniec w Oflagu Woldenberg, zorganizował tam pracownię rzeźby, wykonał m.in. rzeźby do obozowej kaplicy. Od roku 1945 pracował w Białymstoku, w okresie 1946–1949 na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu w Toruniu (UMK) kierował Katedrą Rzeźby. W latach 1949–1970 profesor w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych; 1946–1950 i 1956–1960 dziekan Wydziału Rzeźby. W 1952–1954 główny projektant rzeźby w czasie renowacji Drogi Królewskiej; wykonał m.in. skrajne figury szczytu kamienic nr 28 (Ferberów) i 38, detal kamienicy nr 43 przy Długim Targu. Portret artysty widnieje na zworniku kamienicy narożnej przy ul. Pończoszników, wśród wizerunków zasłużonych dla renowacji traktu. Jego twórczość była poszukiwaniem między naturą a kulturą, inspirowały ją zarówno dzieła starożytne: grecki i rzymski antyk, sztuka Wschodu, Egiptu i Mezopotamii, jak i ekspresyjne możliwości kamiennego tworzywa: wolumenu, struktury i faktury, kolorystyki, efektów światłocieniowych. Rzeźba ewoluowała od form klasycznych przez monumentalny, zaangażowany realizm do bliskich abstrakcji, anektujących naturalny stan kamienia, nietracących jednak archetypicznych związków z kształtem antropo- lub zoomorficznym. Przed II wojną światową zrealizował m.in. w Wilnie pomnik bp. Władysława Banurskiego w krypcie katedry, rzeźby ołtarza kościoła Trynitarzy na Antokolu oraz liczne głowy portretowe, Praczki (obecnie na Plantach w Białymstoku). Po wojnie, w latach 40. XX wieku, powstały m.in.: projekt pomnika Mickiewicza w Poznaniu, rzeźby rodzajowe (Chłopiec z sankami, W kąpieli), w okresie socrealizmu wystawiane i nagradzane na ogólnopolskich wystawach plastyki: Głowa marynarza (1950), Matka Belojannisa (1952 - Nagroda Państwowa II Stopnia, 1952), Żniwiarka (1954) oraz posąg Mickiewicza przed Pałacem Kultury i Nauki w Warszawie (1955 - Nagroda Państwowa II Stopnia). W 1962 za całokształt twórczości w dziedzinie plastyki otrzymał Nagrodę Państwową I Stopnia. W 1969 przyznano mu Złoty Medal XIX Międzynarodowego Biennale Sztuki we Florencji.
W latach późniejszych obok pomników (Henryka Sienkiewicza, Bydgoszcz 1968; Marii Konopnickiej, Kalisz 1969; Karola Szymanowskiego, Słupsk 1971; Jana Kilińskiego, Słupsk 1973; popiersie Stefana Żeromskiego przy latarni morskiej w Rozewiu (1963)) tworzył głowy, torsy, hybrydy itp., których ekspresja wynika z kontrastu klasycznie pięknych, gładko wypracowanych, ale fragmentarycznych, niepełnych form z surową fakturą, ubytkami materii i śladami destrukcji lub sprzeczności między ideą tytułu a prymitywizującą, chropawą, niekiedy totemicznie uproszczoną.
Od 1949 mieszkał w Sopocie, z przerwą w latach 1978-1983, gdy przeprowadził się do Bydgoszczy i gdzie tworzył w podarowanej mu przez miasto pracowni w Parku Botanicznym przy ul. Niemcewicza. W 1996 doktor honoris causa UMK w Toruniu, w 1997 doktor honoris causa Akademii Sztuk Pięknych. W 1952 odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, w 1954 Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, w 1960 otrzymał odznakę Za zasługi dla Gdańska, w 1969 Order Sztandaru Pracy II Klasy. Od 2011 jego imię nosi alejka (przy klubie Sfinks) w Sopocie (z pamiątkową tabliczką), od 2017 Bydgoskie Centrum Sztuki przy ul. Jagiellońskiej 47.Pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Sopocie.
