HONOROWE OBYWATELSTWO MIASTA

< Poprzednie

Następne >

Otto Theodor von Manteuffel, honorowy obywatel Gdańska
w 1853

Leo von Caprivi, honorowy obywatel Gdańska w 1894

Wyciąg z uchwały Miejskiej Rady Narodowej z 7 VII 1947 roku o przyznaniu honorowego obywatelstwa Gdańska Bolesławowi Bierutowi z okazji uroczystości 950-lecia miasta

HONOROWE OBYWATELSTWO MIASTA, przyznawane osobom szczególnie zasłużonym dla miasta, niezależnie od miejsca zamieszkania, nawiązuje do dawnych praw miejskich. Ustanowione przez pruską ustawę o samorządzie z 17 III 1831, obowiązującą w Gdańsku do 1920 roku. Z honorowym obywatelstwem nie wiązały się żadne przywileje, wnioski zgłaszało prezydium Rady Miejskiej lub Zarząd Miasta, wygasało z chwilą śmierci. Nominatowi wręczano dyplom podczas uroczystego bankietu. W latach 1831–1919 w Gdańsku wyróżniono tym tytułem 26 osób. W okresie II Wolnego Miasta Gdańska (WMG) brak było ustawodawstwa w tej kwestii, w nawiązaniu do dawnych pruskich ustaw nadano tytuł trzem osobom. W trakcie II wojny światowej Zarząd Miasta przyznał jedno honorowe obywatelstwo, w okresie 1945–1990, mimo braku ogólnopolskich przepisów, Rada Miejska zadecydowała o przyznaniu czterech dalszych. Na podstawie ustawy o samorządach z 8 III 1990 Rada Miasta 6 IV 1993 podjęła uchwałę o zasadach przyznawania honorowego obywatelstwa.

Brak uzgodnień w sprawie odebrania honorowego obywatelstwa był powodem licznych dyskusji, głównie dotyczących cofnięcia nadania tytułu zbrodniarzom wojennym ( Albert Forster, Adolf Hitler, Hermann Göring) czy przedstawicielom reżimu komunistycznego (Bolesław Bierut, Konstanty Rokossowski, Paweł Batow, Wiktor Kulikow). Sprawę odebrania im tytułu podnosił (w roku 2000) zwłaszcza ks. Henryk Jankowski, a nazistowskim zbrodniarzom (w 2008) Hans L. Fauth (obaj posiadają honorowe obywatelstwo z 2000 i 1994 roku). Nieformalne stanowisko władz Gdańska zakładało, że wygasa ono z chwilą śmierci uhonorowanego, dlatego nie trzeba tworzyć odrębnych przepisów. Sprzeczność z praktyką ujawniła się w roku 1998, z chwilą przyznania pośmiertnego honorowego obywatelstwa obrońcom ( obrona) Poczty Polskiej i Westerplatte, a w 2000 działaczom Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża i sygnatariuszom porozumień sierpniowych z roku 1980 (w tym niektórym osobom pośmiertnie). W 2006 roku dyskusja rozgorzała na nowo po ujawnieniu przez Güntera Grassa jego służby w formacjach SS. 27 XI 2008 Rada Miasta wydała oświadczenie, że w sprawie honorowego obywatelstwa sprzed 1945 stosuje punkt 3. dekretu Krajowej Rady Narodowej z 30 III 1945 o utworzeniu województwa gdańskiego, mówiący o utraceniu mocy na obszarach byłego II WMG wszystkich przepisów sprzecznych z ustrojem demokratycznego państwa polskiego. Uznano to za wystarczające, by honorowe obywatelstwo nadane przez władze II WMG i III Rzeszę uznać za niebyłe. W wypadku tytułów nadanych przed rokiem 1990 powołano się na uchwałę Rady Miasta z 18 XII 1990, która wyliczając wcześniejsze akty prawne nadal obowiązujące, nie przywołała wcześniejszych uchwał w sprawie honorowego obywatelstwa, czyli tym samym uznała je za niebyłe.

Obecnie za honorowych obywateli uważa się tylko tych, którzy otrzymali tytuły po 1990 roku. Podczas uroczystej sesji Rady Miasta oprócz dyplomu i wpisu do księgi pamiątkowej wyróżniony otrzymuje replikę dawnego krzesła w stylu gdańskim, prawo do bezpłatnych przejazdów środkami komunikacji miejskiej (od IV 2007 wprowadzono specjalne legitymacje) i miejsce pochówku w Alei Zasłużonych na cmentarzu komunalnym. Po roku 1993 zdecydowano się nadawać honorowe obywatelstwo zbiorowo: obrońcom Poczty Polskiej i Westerplatte w 1939 oraz członkom i sympatykom NSZZ „Solidarność”. Zobacz też starszy obywatel. BŚ MrGl

Honorowi obywatele miasta Gdańska

Data przyznania i wręczenia	Imię i nazwisko	Funkcja, zasługi
Marzec 1831	Johann Friedrich Constantin von Lossau	Generał lejtnant, 1825–1831 komendant twierdzy Gdańsk i dowódca 2. dywizji piechoty; tytuł z chwilą opuszczenia Gdańska.
Koniec 1831	Wilhelm Baum	Doktor medycyny, kierownik Szpitala Miejskiego w Gdańsku; tytuł za kierowanie walką z epidemią cholery w Gdańsku w 1831 roku.
1833	Gustav Adolf Leo	Dyrektor generalny rejencji gdańskiej; tytuł z chwilą zakończenia pracy na tym stanowisku.
Luty 1841	Johann Karl Rothe	Prezydent rejencji Gdańska; tytuł przy przejściu na emeryturę.
6 II 1842	Jacob Friedrich von Rüchel-Kleist	Generał lejtnant, generał-gubernator twierdzy Gdańsk; tytuł na 50-lecie służby wojskowej.
17 II 1847 uroczystość wręczenia: 20 II 1847 w Nowym Porcie	Paul Matthias Wundsch	Od 17 II 1847 królewski inspektor celny w Nowym Porcie; tytuł za 50 lat służby i popieranie rozwoju gdańskiego handlu.
13 VI 1849	Adolf Heinrich Wilhelm von Grabow	Generał lejtnant, gubernator Gdańska; tytuł nadany przed objęciem stanowiska dowódcy okręgu wojskowego w Szczecinie.
1 IX 1849	ks. Stanisław Kostka Rosołkiewicz	Proboszcz Kaplicy Królewskiej; tytuł w 50-lecie kapłaństwa.
7 XI 1849	Emil Friedrich Götz	Lekarz, kierownik Szpitala Miejskiego w Gdańsku; tytuł za zasługi w walce z epidemiami cholery.
30 XI 1853 uroczystość wręczenia: 19 XII 1853 w Berlinie	Otto Theodor von Manteuffel (3 II 1805 Lübben, Niemcy – 26 XI 1882 Krossen k. Luckau)	Polityk, minister spraw wewnętrznych Prus, od 19 XII 1850 do 5 XI 1858 premier Prus; tytuł za zasługi polityczne.
16 XII 1856	Friedrich Wilhelm Clausewitz	1842–1875 prezydent gdańskiej policji, organizator pierwszej w Gdańsku zawodowej straży pożarnej; tytuł w 25-lecie pracy zawodowej.
5 VI 1863	Robert Ludwig Werner Blumenthal	1841–1863 prezydent rejencji gdańskiej, czynny w sprawach miasta; tytuł przed mianowaniem na prezydenta rejencji w Sigmaringen (Badenia-Wirtembergia).
5 XII 1865	Matthias Gotthilf Löschin	Pedagog, historyk, członek Rady Miejskiej; tytuł za wybitne zasługi na niwie oświaty, nauki i kultury w 50-lecie pracy zawodowej.
6 I 1885 uroczystość wręczenia: 10 II 1885 w Berlinie	Eduard Friedrich Wiebe	Inżynier budownictwa, projektant systemu kanalizacyjnego Gdańska i osuszenia Dolnego Miasta; tytuł z okazji 80. urodzin.
4 IX 1888 uroczystość wręczenia: 6 XI 1889 w Berlinie	Karl Adolf Ernsthausen	1879–1888 nadprezydent prowincji Prusy Zachodnie w Gdańsku, 1879–1880 prezydent rejencji gdańskiej, organizator życia administracyjnego i społecznego.
10 VII 1890	Leopold von Winter	Nadburmistrz Gdańska 1863–1890, jedna z najwybitniejszych osobowości miasta 2. połowy XIX w.; tytuł po przejściu na emeryturę.
3 I 1893	Julius Albert Licht	Inżynier budownictwa, architekt, 1856–1893 miejski radca budowlany, miał decydujący wpływ na inwestycje budowlane; tytuł w związku z przejściem na emeryturę.
21 III 1894 uroczystość wręczenia: 20 X 1894 w Berlinie	Leo von Caprivi (24 II 1831 Berlin – 6 II 1899 Skórzyn k. Krosna Odrzańskiego)	Od 20 III 1890 do 1892 roku kanclerz Niemiec, 1890–1894 premier Prus; tytuł za wkład w rozwój wolnego handlu, przede wszystkim z Rosją. Dyplom ozdobiony malunkami Adolfa Männchena z widokami Gdańska.
9 XI 1895	Heinrich Rickert	Poseł Gdańska do Reichstagu; tytuł za reprezentowanie interesów Gdańska, pozyskiwanie dotacji na inwestycje przemysłowe, portowe i drogowe; w 25-lecie pracy parlamentarnej.
25 III 1896	Carl Otto Steffens	Przewodniczący Rady Miejskiej 1881–1898; tytuł w 70. rocznicę urodzin za wkład w rozwój gdańskiego przemysłu, portu, żeglugi, kultury i oświaty.
12 IV 1897 miejsce i uroczystość wręczenia: 14 IV 1897 w Dworze Artusa	Richard Theodor Damme	Wiceprzewodniczący Rady Miejskiej 1864–1899, prezes korporacji kupców gdańskich 1884–1901.
2 VI 1898 miejsce wręczenia: Zakład Kształcenia Położnych; bankiet wieczorem w sali Bractwa Strzeleckiego	Georg Friedrich Heinrich Abegg	Lekarz w Gdańsku, położnik, prezes Fundacji Abegga; tytuł w 50-lecie pracy.
1 V 1899	Gustav Heinrich Gossler	Prawnik, 1891–1902 nadprezydent prowincji Prusy Zachodnie ze stolicą w Gdańsku; tytuł za uzyskanie w 1899 zgody cesarza Wilhelma II na powołanie Technische Hochschule.
15 II 1903	Carl Hermann Emil Berenz	Kupiec, przewodniczący Rady Miejskiej 1899–1901; tytuł za działalność społeczną w 70. urodziny.
6 VIII 1915 data wręczenia: zapewne 24 IX 1915	Paul von Beneckendorff Hindenburg (2 X 1847 Poznań – 2 VIII 1934 Ogrodzieniec / Neudeck k. Ostródy)	Feldmarszałek, 1925–1933 prezydent Niemiec; tytuł za zwycięstwa z 1914 roku.
6 VIII 1915	August Anton Ludwig von Mackensen	Feldmarszałek, 1893–1898 dowódca regimentu huzarów w Gdańsku, 1901–1908 dowódca brygady huzarów w Gdańsku; tytuł za działania wojenne z 1914 roku.
3 X 1925 miejsce wręczenia: Monachium	Max Halbe	Dramaturg, powieściopisarz; tytuł w 60-lecie urodzin.
14 VII 1933 uroczystość wręczenia: 11 VIII 1933 w Sali Czerwonej Ratusza Głównego Miasta	Albert Maria Forster	15 X 1930 specjalny pełnomocnik Adolfa Hitlera w Gdańsku, od października 1939 gauleiter Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie; tytuł za zwycięstwo NSDAP w wyborach w Gdańsku.
Uroczystość wręczenia: 20 IV 1939 w kancelarii Rzeszy w Berlinie	Adolf Hitler (20 IV 1889 w Braunau, Austria – 30 IV 1945 Berlin)	Kanclerz III Rzeszy; tytuł z inicjatywy gauleitera Alberta Forstera i Senatu II Wolnego Miasta Gdańska z okazji 50. urodzin.
Uroczystość wręczenia: 12 I 1943 w Berlinie	Hermann Wilhelm Göring (12 I 1893 Rosenheim – 15 X 1946 Norymberga)	Marszałek III Rzeszy, dowódca Luftwaffe; tytuł z inicjatywy gauleitera Alberta Forstera z okazji 50. urodzin. Za futerał dyplomu służyła podstawa modelu okrętu „Peter von Danzig”.
7 VII 1947 uroczystość wręczenia: Belweder w Warszawie	Bolesław Bierut, właśc. Bolesław Biernacki (18 IV 1892 Rury Jezuickie, ob. część Lublina – 12 III 1956 Moskwa)	Prezydent PRL od 1947, premier PRL od 1952; Rada Miejska przyznała tytuł przez aklamację, licząc (bezskutecznie) na wsparcie finansowe obchodów 950-lecia Gdańska.
30 III 1949 uroczystość wręczenia: 10 IV 1949 w Legnicy	Konstanty Rokossowski (21 XII 1896 Warszawa – 3 VIII 1968 Moskwa)	Od 29 VI 1944 marszałek ZSRR, od 7 XI 1949 marszałek Polski, od jesieni 1944 dowódca II Frontu Białoruskiego, walczącego następnie na Pomorzu Gdańskim; tytuł w 4. rocznicę zdobycia Gdańska, przyznany mocą wspólnej uchwały Miejskich Rad Narodowych Gdańska, Gdyni i Sopotu, przyjętej w gmachu Opery Bałtyckiej.
30 III 1965 uroczystość wręczenia: podczas akademii w Hali Stoczni Gdańskiej z okazji 20-lecia zajęcia Gdańska	Paweł Batow (1 VI 1897 Flisowo, gubernia jarosławska – 19 IV 1985 Moskwa)	W marcu 1945 dowódca 65. armii atakującej Gdańsk od strony Kolbud, Oruni, Żukowa i Siedlec, z punktem dowodzenia na Biskupiej Górce; generał armii ZSRR.
19 II 1977 uroczystość wręczenia: 21 II 1977 w Sali Czerwonej Ratusza Głównego Miasta	Wiktor Kulikow (5 VII 1921 Wierchniaja Liubowsza, Kraj Stawropolski – 28 V 2013 Moskwa)	Szef sztabu 66. gwardyjskiej brygady pancernej, która w marcu 1945 walczyła w Gdańsku-Oruni (dworzec towarowy przy ul. Toruńskiej); od 1976 marszałek ZSRR; inicjatywa nadania honorowego obywatelstwa wyszła od władz państwowych.
18 V 1993 uroczystość wręczenia: 26 VII 1993 w Sali Czerwonej Ratusza Głównego Miasta	Günter Grass	Pisarz, noblista.
8 III 1994 uroczystość wręczenia: 14 III 1994 w Sali Czerwonej Ratusza Głównego Miasta	Hans Lothar Fauth (14 III 1928 Gdańsk – 8 I 2012 Lubeka)	Radny Lubeki, od 1981 organizator pomocy dla Gdańska.
25 V 1994 uroczystość wręczenia: 28 VI 1994 w Sali Czerwonej Ratusza Głównego Miasta	Gerard Labuda (28 XII 1916 Nowa Wieś k. Kartuz – 1 X 2010 Poznań)	Historyk, mediewista, profesor Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, pracownik Polskiej Akademii Nauk, autor prac naukowych o Gdańsku i Pomorzu.
25 V 1994 uroczystość wręczenia: 28 VI 1994 w Sali Czerwonej Ratusza Głównego Miasta	Ignacy Adamczewski	Fizyk, prof. Politechniki Gdańskiej, specjalista z dziedziny jonizacji i przewodnictwa elektrycznego ciekłych dielektryków.
8 IX 1994 uroczystość wręczenia: 7 XI 1994 w Dworze Artusa	Hans Koschnick	Polityk, m.in. burmistrz i prezydent Bremy 1967–1985; tytuł za zasługi dla współpracy polsko-niemieckiej.
24 IV 1997 uroczystość wręczenia: 30 VI 1997 w Dworze Artusa	George Herbert Walker Bush (ur. 12 VI 1924 Milton, USA)	Prezydent USA 1989–1993; tytuł za wkład w działania na rzecz demokracji w Polsce.
24 IV 1997 uroczystość wręczenia: 30 VI 1997 w Dworze Artusa	Richard Karl von Weizsäcker (15 IV 1920 Stuttgart – 31 I 2015 Berlin)	Prezydent RFN od 1 VII 1984 do 30 VI 1994; tytuł za wkład na rzecz demokracji w Polsce.
24 IV 1997 uroczystość wręczenia: 30 VI 1997 w Dworze Artusa	Lech Wałęsa	Przywódca Solidarności, prezydent Polski 1990–1995, noblista; tytuł za działania na rzecz demokracji w Polsce.
18 IX 1997 uroczystość wręczenia: 12 XII 1997 w Dworze Artusa	Marian Kołodziej	Scenograf związany z Teatrem Wybrzeże; tytuł za całokształt twórczości artystycznej.
19 III 1998 uroczystość wręczenia: 3 V 1998 w Dworze Artusa	Ryszard Kukliński (13 VI 1930 Warszawa – 11 II 2004 Tampa, USA)	Pułkownik Wojska Polskiego i armii amerykańskiej, agent CIA, przekazywał informacje dotyczące Układu Warszawskiego i wprowadzenia stanu wojennego w Polsce w 1981 roku.
21 V 1998 uroczystość wręczenia: 31 VIII 1999 w Ratuszu Staromiejskim	członkowie załogi Westerplatte z 1939	Tytuł przyznano 210 imiennie ustalonym członkom załogi, w tym 23 żyjącym, reszcie pośmiertnie; dyplom odebrały osobiście 2 osoby, pozostałym dostarczono go lub przesłano pocztą.
21 VI 1998 uroczystość wręczenia: 31 VIII 1999 w Ratuszu Staromiejskim	obrońcy Poczty Polskiej w Gdańsku w 1939	56 tytułów nadanych pośmiertnie, dyplomy odebrali członkowie rodzin.
24 VIII 2000 uroczystość wręczenia dla większości: 15 XII 2000 w Dworze Artusa	Działacze Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża i sygnatariusze porozumień sierpniowych w 1980: Lech Bądkowski (pośmiertnie), Henryka Krzywonos, Jerzy Borowczak, Stefan Lewandowski, Bogdan Borusewicz, Bogdan Lis, Joanna Duda-Gwiazda, Alina Pienkowska, Bogdan Felski, Ludwik Prądzyński, Wojciech Gruszecki, Józef Przybylski, Andrzej Gwiazda, Jerzy Sikorski, Stefan Izdebski, Lech Sobieszek, Jerzy Kmiecik, Tadeusz Stanny, Zdzisław Kobyliński, Andrzej Kołodziej, Anna Walentynowicz, Florian Wiśniewski	W 20. rocznicę podpisania porozumień sierpniowych i powstania NSSZ „Solidarność”; przyjęcia tytułu odmówiła Anna Walentynowicz; Stefan Izdebski odebrał tytuł 18 II 2009; w 2003 ogłoszono, że Florian Wiśniewski był tajnym współpracownikiem SB, podjęto (bezskuteczną) próbę usunięcia go z listy honorowych obywateli.
24 VIII 2000 uroczystość wręczenia: 15 XII 2000 w Dworze Artusa	ks. Henryk Jankowski	Proboszcz parafii św. Brygidy, kapelan Solidarności.
24 VIII 2000 uroczystość wręczenia: 31 VIII 2000 w Dworze Artusa	Margaret Hilda Thatcher (13 X 1924 Grantham – 8 IV 2013 Londyn)	Premier Wielkiej Brytanii 1979–1990; tytuł w 20-lecie strajków sierpniowych za wspieranie Solidarności i demokratycznej opozycji.
24 VIII 2000 dyplom przekazany drogą dyplomatyczną	Ronald Reagan (6 II 1911 Tampico – 5 VI 2004 Bel Air, Kalifornia)	Prezydent USA 1981–1989; tytuł w 20-lecie strajków sierpniowych za wspieranie Solidarności i demokratycznej opozycji.
24 I 2002 uroczystość wręczenia: 14 V 2002 w Dworze Artusa	Andrzej Januszajtis	Fizyk, znawca i popularyzator historii Gdańska, przewodniczący Rady Miasta 1990–1994.
29 VIII 2002 dyplom nieodebrany	Zbigniew Kazimierz Brzeziński (28 III 1928 Warszawa – 26 V 2017 Falls Church, Wirginia, USA)	Amerykański politolog, 1977–1981 doradca ds. bezpieczeństwa prezydenta USA Jamesa Cartera; tytuł w uznaniu zasług.
29 VIII 2002 uroczystość wręczenia: 6 X 2002 w Dworze Artusa	Jan Nowak-Jeziorański, właśc. Zdzisław Jeziorański (3 X 1914 Berlin – 20 I 2005 Warszawa)	Polityk, politolog, żołnierz Armii Krajowej; tytuł w uznaniu zasług na rzecz niepodległej, demokratycznej Polski.
29 VIII 2002 uroczystość wręczenia: 28 IV 2003 w Dworze Artusa	Dieter Schenk (ur. 4 III 1937 Frankfurt n. Menem)	Prawnik, pracownik policji, działacz Amnesty International, opublikował w Niemczech książkę Poczta Polska w Gdańsku – dzieje niemieckiego zabójstwa sądowego; przyczynił się do przeprowadzenia w 1998 przez sąd krajowy w Lubece rewizji nadzwyczajnej procesu obrońców Poczty Polskiej w 1939; tytuł nadany na wniosek rodzin zamordowanych pocztowców.
10 VII 2003	Zygmunt Chychła	Bokser, zdobył pierwszy polski złoty medal olimpijski po II wojnie światowej: 1952 Helsinki).
18 X 2004	ks. Stanisław Bogdanowicz	Proboszcz kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny 1979, pisarz, historyk.
31 I 2008	Ryszard Kaczorowski (ur. 26 XI 1919 Białystok – 10 IV 2010 Smoleńsk)	Ostatni prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie: 19 VII 1989 – 22 XII 1990.
23 IV 2009 uroczystość wręczenia: 21 VI 2010 w Dworze Artusa	Tadeusz Mazowiecki (18 IV 1927 Płock – 28 X 2013 Warszawa)	Premier Rzeczypospolitej Polskiej (1989–1990); tytuł za walkę z systemem, reformy gospodarcze i działania na rzecz pojednania polsko-niemieckiego.
23 IV 2009 uroczystość wręczenia: 19 V 2010 w Ludwigshafen	Helmut Kohl (3 IV 1930 – 16 VI 2017)	Kanclerz Niemiec (1982–1998); tytuł za działania na rzecz pojednania polsko-niemieckiego.
26 V 2011 uroczystość wręczenia: 18 VI 2011 w Dworze Artusa	Ludwik Wiśniewski	Dominikanin, duszpasterz akademicki przy kościele św. Mikołaja 1963–1966 i 1968–1972; tytuł za „wychowanie pokoleń gdańskich niepokornych”, ukształtowanie młodych gdańskich działaczy opozycji w czasach PRL.
26 V 2011 uroczystość wręczenia: 9 IX 2011 w Dworze Artusa	Andrzej Zbierski	Za działalność patriotyczną i naukową.
28 I 2016 uroczystość wręczenia: 12 III 2016 w Dworze Artusa	Andrzej Wajda	Reżyser teatralny i filmowy; tytuł przyznany jako wyraz uznania za działania popularyzujące i promujące Gdańsk w kraju i za granicą.
28 IV 2016	Tadeusz Gocłowski
29 III 2018 uroczystość wręczenia: 26 V 2018 w Europejskim Centrum Solidarności	Joanna Muszkowska-Penson	Za działalność publiczną i zaangażowanie w odbudowę demokratycznego państwa.
MrGl