RETELL MICHAEL, pastor kościoła św. Bartłomieja
| < Poprzednie | Następne > |
MICHAEL RETELL (Retellius, Retellus, Räthel, Rethel, Rettelius, Rettelus) (około 1530 Zittau (Żytawa), Łużyce – 17 VII 1576 Gdańsk), nauczyciel, poeta, literacki komentator codziennego życia gdańszczan, pastor kościoła św. Bartłomieja. Syn Nicolausa Räthela. Od 1552 studiował we Frankfurcie nad Odrą, gdzie 9 X 1554 uzyskał bakalaureat, zaś 19 III 1556 tytuł magistra.
Od 1558, za sprawą rektora Johanna Hoppego, przybył do Gdańska, w Gimnazjum Gdańskim profesor wymowy, retoryki (w grece oraz łacinie) oraz poezji. Czytał z uczniami Homera, Hezjoda, Izokratesa, Teognisa, listy św. Pawła, Cycerona i Wergiliusza. Wspierał kolejnego rektora, Heinricha Möllera, w organizowaniu teatru szkolnego, w którym wystawiano sztuki w językach łacińskim i niemieckim. Po wybuchu wojny Gdańska z królem polskim Stefanem Batorym oddelegowany został tymczasowo do Ministerium Duchownego ( luteranie). 2 IV 1576 przyjął w Słupsku święcenia i został pastorem w gdańskim kościele św. Bartłomieja.
Pisał wiersze po grecku i łacinie; na opublikowany w Gdańsku zbiór wierszy greckich (Pojematon ellenikon bibloi duo. Poematum Graecorum libri duo, 1571) złożyły się parafrazy listów św. Pawła, pieśni, epitalamia i epicedia, a do tomu utworów łacińskich (bez wspólnego tytułu, 1574) weszły wiersze gnomiczne (Epimythiorum… libri quattuor oraz Epimythia in historias et fabulas), epigramy (Liber epigrammatum) i elegie (Libri elegiarum duo). W wielu z nich przewijały się wydarzenia i postacie związane z gdańskim życiem codziennym. Przykładowo De dicto Pauli, honorabile est inter omnes coniugium, et cubile impollutum. Epithalamion in honorem Nobilis et Generosi viri Christophori Conarsci, Sigismundi Regis Poloniae (drukował w Gdańsku Jacob Rhode, 1568) było epitalamium upamiętniającym ślub komisarza króla polskiego Zygmunta Augusta i członka Komisji Morskiej, Krzysztofa Konarskiego z Katarzyną Loken, córką Andrzeja Lokena. W innym z wierszy łacińskich, napisanym dla burmistrza Żytawy, Michaela von Dornspach, wydrukowanym w Gdańsku w 1565 (Elegia latina de angelorum natura et praesidio), opublikowanym też później w Chronik Krodel (około 1627–1636), przedstawił historię swojej rodzinnej Żytawy, wyjaśniając również etymologię nazwy miasta. W tym samym roku opublikował też wiersz żałobny, napisany po śmierci powołanego w 1560 do Gdańska profesora uniwersytetu w Wittenberdze, kaznodziei kościoła św. Trójcy, od 1561 profesora Gimnazjum Akademickiego, uczestnika sporów teologicznych, pochodzącego z Węgier kalwinisty Ambrosiusa Stübnera (Trauer-Gedicht... Ambrosius Stubnerus, Danzig 1565).
W 1565 przygotował w grece elegię z okazji zaślubiny gdańskiego sekretarza Martina Langa.
Podobne epicedium napisał w 1574 po śmierci burmistrza Torunia Nicolausa von der Linde (Epicedion in obitum spectabilis viri, prudentia, et pietate Ornatissimi, Domini, Nicolai à Linden, in inclyto Torunio proconsulis …, Dantisci, 1574). Wierszami uczcił też w 1565 śluby sekretarza miejskiego Martina Langa i kolegi z Gimnazjum, Jacoba Ziglera z wdową po Simonie Heise, a w 1570 Bartholomeusa Kraffta z Barbarą, córką burmistrza Tiedemanna Giesego, podobnie profesora Gimnazjum (od 1566) Clemensa Fricciusa z Magdebura (zm. 31 VIII 1589), od 1572 kaznodziei w kościele św. Jana. Łączyła go przyjaźń z Valentinusem Schreckiem, któremu dedykował wspomniane dzieło Elegia latina de angelorum natura et praesidio, oraz pastorem Achatiusem Curäusem, któremu dedykował wiersz w jednej ze swoich prac, a jego ojcu Johannowi wiersz żałobny. Gratulował wpierw wierszem w 1559 zawarcia związku małżeńskiego przez wspomnianego rektora gdańskiego Gimnazjum Johanna Hoppego, a w 1565 żegnał go kazaniem żałobnym.
Wdowa po nim 22 II 1579 wyszła ponownie za mąż za jego następcę na stanowisku profersora Gimnazjum Akademickiego, Georga Marquarda (zm. 1581).
Bibliografia:
Babnis Maria, Retell Michał, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. IV, Gdańsk 1997, s. 55–56.
Freytag Hermann, Ein Stolper Ordiniertenverzeichnis von 1574 bis 1591, Leipzig 1913, s. 5.
Nadolny Bronisław, Michał Retell – humanista gdański z czasów Zygmunta Augusta, „Rocznik Gdański”, t. 25, 1966, s. 293–304.
Praetorius Ephraim, Athenae Gedanenses..., Lipsiae 1713, s. 23–24, 41.
Praetorius Ephraim, Dantziger-Lehrer Gedächtniβ ..., Danzig und Leipzig, 1760, s. 9, 11, 74.
Rhesa Ludwig, Kurzgefaßte Nachrichten von allen seit der Reformation an den evangelischen Kirchen in Westpreuszen angestellten Predigern, Königsberg 1834, s. 53, 56.
