Kościół św. Jakuba w Oliwie od strony zachodniej, 1910
Kościół św. Jakuba w Oliwie od strony południowej, 1910
Kościół św. Jakuba w Oliwie, widok od strony północnej
Kościół św. Jakuba w Oliwie od strony południowo-zachodniej, 2010
KOŚCIÓŁ ŚW. JAKUBA, Oliwa, na wzniesieniu przy zbiegu ul. Cystersów, Opackiej i Czyżewskiego (do 1945 Saltzmannstraße i Ludolfiner Weg), po północno-zachodniej stronie kościoła (archikatedry) Trójcy Świętej, niegdyś trzynawowy, obecnie dwunawowy. Wzniesiony w XIII lub początku XIV wieku jako parafialny dla najbliższych wsi będących własnością opactwa cystersów oliwskich. Pierwsza (pośrednia) wzmianka pisemna o jego istnieniu zawarta jest w Kronice oliwskiej, wedle której po rzezi gdańszczan przez Krzyżaków 12/13 XI 1308 opat oliwski Rüdiger kazał pochować pomordowanych rycerzy na cmentarzu św. Jakuba.
18 II 1577 spalony przez gdańszczan w okresie wojny Gdańska z polskim królem Stefanem Batorym, prowizorycznie odbudowany w latach 1591–1593, konsekrowany 18 I 1604 przez sufragana włocławskiego Franciszka Łąckiego. W 1637, z uwagi na niebezpieczeństwo zawalenia, gruntownie wyremontowany i częściowo przebudowany (zlikwidowano nawę południową). W 1709 otrzymał dzisiejsze zwieńczenie wieży, z 2. połowy XVIII wieku pochodzą rokokowy wystrój, ołtarz, ambona i konfesjonał, powstałe w przyklasztornym warsztacie snycerskim.
Po kasacie klasztoru oliwskiego w 1831 i ustanowieniu kościoła poklasztornego (obecnej archikatedry) siedzibą parafii katolickiej, przeszedł w posiadanie rządu pruskiego. Jego decyzją pozostał w rękach katolików do chwili przysposobienia kościoła poklasztornego do nowych potrzeb, ci zaś 14 II 1833 zwrócili go władzom pruskim. Oddany oliwskiej gminie ewangelickiej (pierwsze nabożeństwo ewangelickie 30 XI 1834) był jej głównym kościołem w Oliwie do 1920, do czasów wybudowania kościoła Pojednania ( kościół Matki Boskiej Królowej Korony Polskiej). Parafia ewangelicka obejmowała Oliwę, Klukowo, Owczarnię i Zaspę. Przy kościele w 1835 wybudowano plebanię (obecnie ul. Opacka 9, przebudowaną w latach 1870 i 1906). Po raz kolejny remontowany w okresie 1879–1882, otrzymał obecny wystrój zachodniej kruchty i płaskiego stropu. W 1878 zamknięto cmentarz. W 1945, po zajęciu przez cystersów kościoła Matki Boskiej Królowej Korony Polskiej, ponownie najważniejszy kościół ewangelicki w Oliwie.
W wyniku przesiedleń Niemców i upadku gminy ewangelickiej, 14 VII 1946 przekazany katolikom i poświęcony (ks. Leon Kossak-Główczewski) jako filialny archikatedry. W 1960 i na przełomie XX i XXI wieku rewaloryzowany. W 2006 otrzymał iluminację. Jeden z nielicznych gdańskich kościołów, gdzie odprawiane są adekwatne do ich wieku niedzielne msze dla przedszkolaków, z udziałem zespołu muzycznego i scholi. BŚ
Proboszczowie kościoła
św. Jakuba w Oliwie
| 1590–1591
|
ks. Philippus Adler
|
| 1591
|
ks. Christophorus Paraschinski
|
| 1591–1593
|
ks. Michael Radecki
|
| 1593–1597
|
ks. Bartholomäus Bering
|
| 1597–1638
|
ks. Zacharias Cultius
|
| 1639–1641
|
ks. Robert von Werden
|
| 1641–1647
|
ks. Gerhardus Nedatius
|
| 1647–1655
|
ks. Michael Gaulius
|
| 1655–1659
|
ks. Johann Augustin Hoffmann
|
| 1659–1668
|
ks. Michael Videt
|
| 1669–1683
|
ks. Johann Augustin Hoffmann
|
| 1683–1687
|
ks. Andreas G. Friedrich
|
| 1687–1688
|
ks. Ignatius Becke
|
| 1689–1693
|
vacat
|
| 1693–1701
|
ks. Nicolaus Verlorn
|
| 1702
|
ks. Antonius Rusiecki
|
| 1702–1703
|
ks. Theophilus Tatter
|
| 1703–1706
|
ks. Gottfried Hoffmann
|
| 1706–1709
|
ks. Kaspar Burchard
|
| 1709–1710
|
ks. Gotthard Wegner
|
| 1710–1711
|
ks. Gottfried Hoffmann
|
| 1712
|
vacat
|
| 1713–1723
|
ks. Tobias Puklinski
|
| 1723–1724
|
ks. Christophorus Tatter
|
| 1724–1752
|
ks. Kilian Schulz
|
| 1752–1755
|
ks. Albericus Seewald
|
| 1755–1757
|
ks. Kilian Schulz
|
| 1757–1772
|
ks. Placidus Werner
|
| 1772–1774
|
ks. Florian Buch
|
| 1774–1782
|
ks. Hieronymus Teschner
|
| 1782–1787
|
ks. Gabriel Mick
|
| 1787–1802
|
ks. Otto Moser
|
| 1802–1804
|
ks. Robert Casperson
|
| 1804–1832
|
ks. Johannes Bluhm
|
| MrGl
|
