KAZIUKI, wileńskie święto w Gdańsku
KAZIUKI, tradycyjne, przypominające jarmark, wileńskie święto odbywające się od XVII wieku w Wilnie 4 marca, w rocznicę śmierci św. Kazimierza, królewicza z dynastii Jagiellonów, patrona Polski i Litwy. Na ten dzień mieszkańcy okolic Wilna przez całą zimę szykowali towary – sprzedawane na straganach obwarzanki, serca z piernika, zabawki, hafty i palmy z suszonych i farbowanych kwiatów.
„Kaziuki” w Gdańsku, którego część mieszkańców przybyła po II wojnie światowej z ziemi wieleńskiej, zorganizowano po raz pierwszy w 1990 z inicjatywy prezesa pomorskiego oddziału Towarzystwa Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej w Gdańsku Edwarda Borowskiego i urodzonego w Żwiryni w rejonie wileńskim proboszcza kościoła Najświętszej Marii Panny (NMP) w Gdańsku, ks. Stanisława Bogdanowicza. Święto rozpoczynała msza w kościele NMP, po czym na placu przed kościołem (pl. Zator-Przytockiego) odbywał się jarmark z zaopatrzonymi w tradycyjne wileńskie artykuły straganami.
W 2002 równolegle odbył się tradycyjny, zorganizowany przez parafię w dniu jej patrona odpust przy kościele św. Kazimierza w Gdańsku- Zaspie, który po raz pierwszy przybrał formę Kaziukowego Jarmarku, oferującego przygotowane przez nauczycieli, rodziców i dzieci z tamtejszych szkół im. św. Kazimierza piernikowe serca, chleb wileński ze smalcem i rękodzieło, oraz recytacje i śpiewy tych ostatnich.
Od 2003 doroczne „Kaziukowe” obchody przybrały formę Jarmarku Wileńskiego jako części interdyscyplinarnego festiwalu kulturalnego „Wilno w Gdańsku”, organizowanego przez Miasto Gdańsk i Miasto Wilno przy stałej inicjatywie i współudziale Pomorskiego Oddziału Towarzystwa Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej. Ze względów praktycznych jego termin został przeniesiony na początkowe dni września. Do 2018 główną areną jarmarku był Targ Węglowy, gdzie chętni mogli popróbować tradycyjnego litewskiego piwa, jajecznicy z 1000 jaj czy zaopatrzyć się w wytwarzane przez litewskich mistrzów wyroby ze skóry, gliny wikliny czy szkła. Największym wzięciem cieszyła się litewska ceramika, narzuty i chusty, nalewki, wędzone i suszone kiełbasy z wieprzowiny, wołowiny i dziczyzny, cepeliny, sękacze i chleby litewskie: na tataraku, z kminkiem, słodki, bez soli oraz wyroby z bursztynu, inaczej obrabianego i nieco tańszego niż gdański.
Ze strony litewskiej imprezą kierowali: Vytenis Urba, prezes Stowarzyszenia Rzemieślników Litewskich, właściciel restauracji z kuchnią litewską Marceliukes Kletis w Wilnie, odpowiadający za stronę gastronomiczną jarmarku, oraz Kestutis Šeduikis, dyrektor Stowarzyszenia, wytwórca ceramiki, koordynator stoisk rzemieślniczych. Na scenach wokół jarmarku toczyło się wiele wydarzeń artystycznych.
W latach 2019–2022 centralną przestrzenią Festiwalu stał się Dziedziniec Forum Gdańsk. Powołano dyrektora artystycznego w osobie Tomasza Snarskiego, a do współorganizatorów dołączyło Centrum Wystawienniczo-Kongresowe AmberExpo. Jarmarkowi towarzyszyły imprezy artystyczne, odbywających się na terenie Forum, Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej przy Targu Rakowym, kościoła św. Trójcy oraz koncerty wykonywane na carillionie kościoła św. Katarzyny.
W 2023 do organizatorów dołączył Gdański Archipelag Kultury (GAK) i wydarzenie poszerzyło swą przestrzeń i zmieniono termin: Jarmark Wileński stał się częścią Jarmarku św. Dominika (22 lipca – 13 sierpnia), zajmując swymi stoiskami ul. Pańską, nazwaną na ten czas „Uliczką Wileńską”, zaś główną areną Festiwalu (11–13 sierpnia) stała się Przestrzeń Kultury Wileńskiej (czyli Skwer Heweliusza), zaś towarzyszące mu imprezy rozlały się po całym mieście: Bibliotece Prawnej Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego , Galerii Peron Stacji Orunia GAK, Nadbałtyckim Centrum Kultury ( Ratuszu Starego Miasta, kościele św. Jana), kościele Świętej Trójcy, księgarni „Tajne Komplety Gdańsk” (ul. Długa 35).
Od 2008 istnieje również siostrzana edycja imprezy, festiwal „Gdańsk w Wilnie”, odbywający się równolegle w litewskiej stolicy.
