WOLNE ZWIĄZKI ZAWODOWE WYBRZEŻA
| < Poprzednie | Następne > |
WOLNE ZWIĄZKI ZAWODOWE WYBRZEŻA (WZZ), opozycyjna organizacja antykomunistyczna; niezależna organizacja pracownicza; założona w Gdańsku w kwietniu 1978 (za datę powstania przyjmuje się 29 kwietnia) przez Krzysztofa Wyszkowskiego, Andrzeja Gwiazdę i Antoniego Sokołowskiego (1937–1980). Organizacja powstała jako alternatywa dla zdominowanych przez Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą oficjalnych związków zawodowych, skupionych w Centralnej Radzie Związków Zawodowych (CRZZ).
Zasadniczym celem WZZ była walka o podstawowe prawa pracownicze. Według wspomnień Andrzeja Gwiazdy: „Startowaliśmy z parteru, na spotkaniach nie mówiło się o patriotyzmie, ale o braku rękawic roboczych, o tym, czy kaszanka jest w bufecie, o sytuacji ekonomicznej poszczególnych zakładów”. Dzięki takiemu podejściu program WZZ trafiał do zwykłych ludzi skuteczniej niż przesłanie intelektualistów z Komitetu Obrony Robotników (KOR). Związkowcy odwoływali się też do tradycji przedwojennej Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS).
WZZ Wybrzeża wzorowane były na – założonych dwa miesiące wcześniej przez Kazimierza Świtonia – Wolnych Związkach Zawodowych Górnego Śląska. W przeciwieństwie do organizacji katowickiej WZZ Wybrzeża – choć inwigilowane – nie zostały rozbite przez Służbę Bezpieczeństwa. Oprócz wspomnianych założycieli, do gdańskich WZZ należeli między innymi Jerzy Borowczak, Bogdan Borusewicz, Róża Brzozowska-Janca (ur. 1939), Janusz Brzozowski (ur. 1949),
Andrzej Bulc (ur. 1951), Andrzej Butkiewicz (1955–2008), Władysław Buszkiewicz (1911–1982), Bogdan Felski, Joanna Duda-Gwiazda, Antoni Mężydło (ur. 1954), Lech Kaczyński, Mieczysław Klamrowski (ur. 1958), Jan Karandziej (ur. 1955), Andrzej Kołodziej, Bogdan Lis, Mariusz Muskat, Alina Pienkowska, Maryla Płońska, Leon Stobecki (1933–2019), Tadeusz Szczepański(1960–1980), Kazimierz Szołoch (1932–2009), Jacek Taylor, Lech Wałęsa, Anna Walentynowicz, Walerian Wiater (1941–2004), Tomasz Wojdakowski (1956–2015, Błażej Wyszkowski, Jan Zapolnik, Lech Zborowski (ur. 1957), Kazimierz Żabczyński (1954–2015).
WZZ Wybrzeża blisko współpracowały z KOR oraz Ruchem Młodej Polski (RMP). Organizowały też uliczne manifestacje. Jedna z największych miała miejsce 18 XII 1979. Pod historyczną bramą nr 2 Stoczni Gdańskiej im. Lenina zebrało się wówczas kilka tysięcy ludzi, by uczcić pamięć ofiar masakry robotników z grudnia 1970. WZZ Wybrzeża wydawały pismo „Robotnik Wybrzeża” oraz ulotki.
W 1980 w niewyjaśnionych okolicznościach zginął dwudziestoletni działacz WZZ Tadeusz Szczepański. Według oficjalnego komunikatu utopił się w Motławie, istnieje podejrzenie, że za jego śmierć odpowiadają funkcjonariusze SB. Powstanie w sierpniu 1980 Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” oraz jej późniejszy program były w dużej mierze inspirowane programem wypracowanym przez WZZ. We władzach związku znalazło się też wielu czołowych działaczy WZZ.
