INSTYTUT KASZUBSKI

< Poprzednie

Następne >

INSTYTUT KASZUBSKI (IK), z siedzibą w Gdańsku, utworzony 20 XI 1996, zarejestrowany 22 I 1997. Organizuje badania kaszuboznawcze, popularyzuje ich efekty, stawia sobie za cel wzbogacanie i rozwijanie regionalnego ruchu kaszubsko-pomorskiego, integrowanie kaszubsko-pomorskiego środowiska naukowego oraz podejmowanie działań na rzecz jego rozwoju.

Idea powołania podmiotu koncentrującego się na badaniach kaszuboznawczych pojawiała się kilkakrotnie po II wojnie światowej, początkowo w kręgu twórców „Zrzesze Kaszëbskji”, później w gronie redaktorów „Kaszëb”. W 1995 powołanie IK uznano za jedną z najpilniejszych spraw w uchwale XIII Walnego Zjazdu Delegatów Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. 24 I 1996 zorganizowano spotkanie dyskusyjne nad koncepcją IK.

IK skupia osoby reprezentujące różne dyscypliny i obszary nauki. W 2016 najliczniejszą grupę stanowili historycy różnych specjalności (56 osób), oprócz nich w IK zasiadają: etnolodzy (5), archeolodzy (3), kulturoznawcy (2) i bibliotekoznawcy (3), językoznawcy (17), literaturoznawcy (14), w tym 4 germanistów i 3 slawistów, socjolodzy (5), politolodzy (4), pedagodzy (3), ekonomiści. Wśród członków Instytutu są również przedstawiciele dyscyplin artystycznych (muzykologia – 4, sztuki plastyczne – 1, fotografia – 1), nauk ścisłych (2), przyrodniczych (4), medycznych (1), technicznych (7), teologii (3) i kilku innych. Jest to grono reprezentujące – poza Trójmiastem – wiele ośrodków akademickich w Polsce (Słupsk, Toruń, Warszawa, Kraków, Poznań, Szczecin, Olsztyn, Bydgoszcz itd.), IK tworzą również osoby pracujące naukowo w różnych krajach: Czechy, Dania, Estonia, Kanada, Niemcy, czy nawet Japonia.

Działalność badawcza IK obejmuje projekty zarówno indywidualne, jak i zbiorowe, dotyczące różnych dyscyplin (historii, historii i geografii, literatury, językoznawstwa, antropologii socjologii itd.). Między innymi zrealizowano kilkuletni projekt Śladami żydowskimi po Kaszubach / Jüdische Spuren in der Kaschubei, wraz z Akademią Baltica z Lubeki (osobami koordynującymi i nadzorującymi projekt od strony naukowej byli dr Miłosława Borzyszkowska-Szewczyk oraz dr Christian Pletzing). Dzięki grantowi Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki (NPRH) wydano trzy tomy Historii Kaszubów w dziejach Pomorza, obejmujące okres 1815–2015 (t. III i IV autor J. Borzyszkowski, t. V autor C. Obracht-Prondzyński). Jest to kontynuacja tomu I autorstwa Gerarda Labudy, wyd. w 2006 r. Drugi grant NPRH pozwolił na wydanie w 2020 r. Gniazda gryfa. Słownika kaszubskich symboli, pamięci i tradycji kultury.

Od 1997 IK wydał, samodzielnie bądź we współpracy z innymi podmiotami, ponad 290 publikacji: monografii naukowych, biografii, prac pokonferencyjnych, edycji źródłowych, bibliografii i innych. Wyróżnić można ukazującą się od 2007 serię „Biblioteka Pisarzy Kaszubskich”, której pomysłodawcą był prof. Zbigniew Zielonka, a formułę wydawania wypracował zespół, któremu przez wiele lat przewodził prof. Jerzy Treder. Jej celem jest udostępnianie klasycznych tekstów w języku kaszubskim w opracowaniu naukowym. Od 1999 wydawany jest rocznik naukowy „Acta Cassubiana”. Prowadzona jest seria „Pro memoria”, poświęcona osobom, które zapisały się w historii i kulturze Kaszub i Pomorza. Ponadto monografie miejscowości, prace zbiorowe, tłumaczenia tekstów o Kaszubach i ich kulturze, albumy, książki literackie (w tym tłumaczenia literatury kaszubskiej na inne języki), wspomnieniowe (między innymi w ramach serii „Stegnami pomorskiego pogranicza”).

IK organizuje konferencje, sympozja i seminaria naukowe, od lokalnych do międzynarodowych, niektóre miały kilka bądź nawet kilkanaście edycji, między innymi: Z dziejów kultury Pomorza XIX i XX wieku, Buczkowskie Konferencje Naukowe w Buczku Wielkim (organizatorka: prof. Jowita Kęcińska), Konferencje kaszuboznawcze, przygotowywane wspólnie z Akademią Pomorską w Słupsku (kierownik naukowy: prof. Daniel Kalinowski) oraz Muzeum Zachodniokaszubskim w Bytowie, czy też Wielkie Pomorze, realizowane również wspólnie z Akademią Pomorską w Słupsku (kierownik naukowy prof. Daniel Kalinowski, niekiedy we współpracy z prof. Adelą Kuik-Kalinowską). Ważnym i prestiżowym zadaniem w sferze nauki jest przyznawanie od 2012 r. co trzy lata Nagrody im. Gerarda Labudy.

IK realizuje także, samodzielnie lub we współpracy, między innymi projekty animacyjne i naukowe dotyczące kultury (Pomorskie poszerzenie pola kultury, Tradycja dla rozwoju, Bytowskie Forum Animatorów Kultury, Pomorska Debata o Kulturze i in.), organizuje różnego rodzaju działania upamiętniające, promocje książek, przygotowuje wystawy, rozwija współpracę międzynarodową, uczestniczy w debatach publicznych.

Liczba członków IK wzrosła z początkowej 25 osób, które były założycielami, do ponad 150 osób w 2019. Do grona członków honorowych należeli i należą: prof. Friedhelm Hinze (Berlin); prof. Elżbieta Zawacka (Toruń); prof. Gerard Labuda (Poznań); prof. Hanna Popowska-Taborska (Warszawa); dr hab. Andrzej Zbierski; abp Tadeusz Gocłowski prof. Kazimierz Kozłowski (Szczecin); prof. Eugeniusz Stanisław Kruszewski (Kopenhaga); prof. Janusz Jasiński (Olsztyn); ks. dr Mieczysław Józefczyk (Elbląg), ks. abp prof. Henryk Muszyński (Gniezno), prof. Stanisław Salmonowicz (Toruń); prof. Anna Wolff-Powęska (Poznań) oraz prof. Hubert Orłowski (Poznań). COB

Założyciele Instytutu Kaszubskiego

Józef Borzyszkowski	prezes, historyk, Uniwersytet Gdański
Edward Breza	językoznawca, Uniwersytet Gdański
prof. Hubert Bronk	ekonomista, Uniwersytet Szczeciński
dr Klemens Bruski	historyk, Uniwersytet Gdański
prof. Krystyna Dziworska	ekonomista, Uniwersytet Gdański
Andrzej Groth	historyk, Uniwersytet Gdański
Zbigniew Grzonka
prof. Gerard Labuda	historyk, Poznań
ks. dr Wiesław Mering	filozof, Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie
Cezary Obracht-Prondzyński	historyk i socjolog, Uniwersytet Gdański
prof. Władysław Pałubicki	socjolog i religioznawca, Uniwersytet Gdański
prof. Wiktor Pepliński	historyk, Uniwersytet Gdański
Stanisław Pestka	publicysta, Gdańsk
prof. Hanna Popowska-Taborska	językoznawca, Polska Akademia Nauk w Warszawie
dr Kazimierz Przybyszewski	historyk, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
dr Tadeusz Sadkowski	etnograf, Muzeum – Kaszubski Park Etnograficzny we Wdzydzach
Jerzy Samp	historyk literatury, Uniwersytet Gdański
dr Witold Stankowski	historyk, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Bydgoszczy
ks. mgr Eugeniusz Stencel	teolog, Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie
Brunon Synak	socjolog, Uniwersytet Gdański
prof. Marian Szczodrowski	germanista, Uniwersytet Gdański
prof. Zygmunt Szultka	historyk, Polska Akademia Nauk w Poznaniu
prof. Jerzy Treder	językoznawca, Uniwersytet Gdański
Edmund Wittbrodt	Politechnika Gdańska
prof. Mieczysław Wojciechowski	historyk, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Laureaci Nagrody im. Gerarda Labudy

2012	dr Sylwia Bykowska, Rehabilitacja i weryfikacja narodowościowa polskiej ludności w województwie gdańskim po II wojnie światowej, Gdańsk 2012; prof. Agnieszka Chlebowska, „Stare panny", wdowy i rozwiedzione. Samotne szlachcianki w Prusach w latach 1815−1914 na przykładzie prowincji Pomorze, Szczecin 2012.
2016	prof. Lechosław Jocz, System samogłoskowy współczesnych gwar centralnokaszubskich, Szczecin 2013 oraz System spółgłoskowy współczesnych gwar centralnokaszubskich, Szczecin 2014; dr Piotr Kitowski, Sukcesja spadkowa w mniejszych miastach województwa pomorskiego w II połowie XVII i XVIII wieku. Studium prawno-historyczne, Warszawa 2015.
2020	dr Paweł Migdalski, Słowiańszczyzna północno-zachodnia w historiografii polskiej, niemieckiej i duńskiej, Wodzisław Śląski 2019.