INSTYTUT KASZUBSKI (IK), z siedzibą w Gdańsku, utworzony 20 XI 1996, zarejestrowany 22 I 1997. Organizuje badania kaszuboznawcze, popularyzuje ich efekty, stawia sobie za cel wzbogacanie i rozwijanie regionalnego ruchu kaszubsko-pomorskiego, integrowanie kaszubsko-pomorskiego środowiska naukowego oraz podejmowanie działań na rzecz jego rozwoju.
Idea powołania podmiotu koncentrującego się na badaniach kaszuboznawczych pojawiała się kilkakrotnie po II wojnie światowej, początkowo w kręgu twórców „Zrzesze Kaszëbskji”, później w gronie redaktorów „Kaszëb”. W 1995 powołanie IK uznano za jedną z najpilniejszych spraw w uchwale XIII Walnego Zjazdu Delegatów Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. 24 I 1996 zorganizowano spotkanie dyskusyjne nad koncepcją IK.
IK skupia osoby reprezentujące różne dyscypliny i obszary nauki. W 2016 najliczniejszą grupę stanowili historycy różnych specjalności (56 osób), oprócz nich w IK zasiadają: etnolodzy (5), archeolodzy (3), kulturoznawcy (2) i bibliotekoznawcy (3), językoznawcy (17), literaturoznawcy (14), w tym 4 germanistów i 3 slawistów, socjolodzy (5), politolodzy (4), pedagodzy (3), ekonomiści. Wśród członków Instytutu są również przedstawiciele dyscyplin artystycznych (muzykologia – 4, sztuki plastyczne – 1, fotografia – 1), nauk ścisłych (2), przyrodniczych (4), medycznych (1), technicznych (7), teologii (3) i kilku innych. Jest to grono reprezentujące – poza Trójmiastem – wiele ośrodków akademickich w Polsce (Słupsk, Toruń, Warszawa, Kraków, Poznań, Szczecin, Olsztyn, Bydgoszcz itd.), IK tworzą również osoby pracujące naukowo w różnych krajach: Czechy, Dania, Estonia, Kanada, Niemcy, czy nawet Japonia.
Działalność badawcza IK obejmuje projekty zarówno indywidualne, jak i zbiorowe, dotyczące różnych dyscyplin (historii, historii i geografii, literatury, językoznawstwa, antropologii socjologii itd.). Między innymi zrealizowano kilkuletni projekt Śladami żydowskimi po Kaszubach / Jüdische Spuren in der Kaschubei, wraz z Akademią Baltica z Lubeki (osobami koordynującymi i nadzorującymi projekt od strony naukowej byli dr Miłosława Borzyszkowska-Szewczyk oraz dr Christian Pletzing). Dzięki grantowi Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki (NPRH) wydano trzy tomy Historii Kaszubów w dziejach Pomorza, obejmujące okres 1815–2015 (t. III i IV autor Józef Borzyszkowski, t. V autor Cezary Obracht-Prondzyński). Jest to kontynuacja tomu I autorstwa Gerarda Labudy, wyd. w 2006 r. Drugi grant NPRH pozwolił na wydanie w 2020 Gniazda gryfa. Słownika kaszubskich symboli, pamięci i tradycji kultury.
Od 1997 do 2018 IK wydał, samodzielnie bądź we współpracy z innymi podmiotami, ponad 290 publikacji: monografii naukowych, biografii, prac pokonferencyjnych, edycji źródłowych, bibliografii i innych. Wyróżnić można ukazującą się od 2007 serię „Biblioteka Pisarzy Kaszubskich”, której pomysłodawcą był prof. Zbigniew Zielonka, a formułę wydawania wypracował zespół, któremu przez wiele lat przewodził prof. Jerzy Treder. Jej celem jest udostępnianie klasycznych tekstów w języku kaszubskim w opracowaniu naukowym. Od 1999 wydawany jest rocznik naukowy „Acta Cassubiana”. Prowadzona jest seria „Pro memoria”, poświęcona osobom, które zapisały się w historii i kulturze Kaszub i Pomorza. Ponadto monografie miejscowości, prace zbiorowe, tłumaczenia tekstów o Kaszubach i ich kulturze, albumy, książki literackie (w tym tłumaczenia literatury kaszubskiej na inne języki), wspomnieniowe (między innymi w ramach serii „Stegnami pomorskiego pogranicza”).
IK organizuje konferencje, sympozja i seminaria naukowe, od lokalnych do międzynarodowych, niektóre miały kilka bądź nawet kilkanaście edycji, między innymi: Z dziejów kultury Pomorza XIX i XX wieku, Buczkowskie Konferencje Naukowe w Buczku Wielkim (organizatorka: prof. Jowita Kęcińska), Konferencje kaszuboznawcze, przygotowywane wspólnie z Akademią Pomorską w Słupsku (kierownik naukowy: prof. Daniel Kalinowski) oraz Muzeum Zachodniokaszubskim w Bytowie, czy też Wielkie Pomorze, realizowane również wspólnie z Akademią Pomorską w Słupsku (kierownik naukowy prof. Daniel Kalinowski, niekiedy we współpracy z prof. Adelą Kuik-Kalinowską). Ważnym i prestiżowym zadaniem w sferze nauki jest przyznawanie od 2012 co trzy lata Nagrody im. Gerarda Labudy.
IK realizuje także, samodzielnie lub we współpracy, między innymi projekty animacyjne i naukowe dotyczące kultury (Pomorskie poszerzenie pola kultury, Tradycja dla rozwoju, Bytowskie Forum Animatorów Kultury, Pomorska Debata o Kulturze i in.), organizuje różnego rodzaju działania upamiętniające, promocje książek, przygotowuje wystawy, rozwija współpracę międzynarodową, uczestniczy w debatach publicznych.
Liczba członków IK wzrosła z początkowej 25 osób, które były założycielami, do ponad 150 osób w 2019. Do grona członków honorowych należeli i należą: prof. Friedhelm Hinze (Berlin); prof. Elżbieta Zawacka (Toruń); prof. Gerard Labuda (Poznań); prof. Hanna Popowska-Taborska (Warszawa); dr hab. Andrzej Zbierski; abp Tadeusz Gocłowski prof. Kazimierz Kozłowski (Szczecin); prof. Eugeniusz Stanisław Kruszewski (Kopenhaga); prof. Janusz Jasiński (Olsztyn); ks. dr Mieczysław Józefczyk (Elbląg), ks. abp prof. Henryk Muszyński (Gniezno), prof. Stanisław Salmonowicz (Toruń); prof. Anna Wolff-Powęska (Poznań) oraz prof. Hubert Orłowski (Poznań). COB
Założyciele Instytutu Kaszubskiego
| Józef Borzyszkowski
|
prezes, historyk, Uniwersytet Gdański
|
| Edward Breza
|
językoznawca, Uniwersytet Gdański
|
| prof. Hubert Bronk
|
ekonomista, Uniwersytet Szczeciński
|
| dr Klemens Bruski
|
historyk, Uniwersytet Gdański
|
| prof. Krystyna Dziworska
|
ekonomista, Uniwersytet Gdański
|
| Andrzej Groth
|
historyk, Uniwersytet Gdański
|
| Zbigniew Grzonka
|
| prof. Gerard Labuda
|
historyk, Poznań
|
| ks. dr Wiesław Mering
|
filozof, Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie
|
| Cezary Obracht-Prondzyński
|
historyk i socjolog, Uniwersytet Gdański
|
| prof. Władysław Pałubicki
|
socjolog i religioznawca, Uniwersytet Gdański
|
| prof. Wiktor Pepliński
|
historyk, Uniwersytet Gdański
|
| Stanisław Pestka
|
publicysta, Gdańsk
|
| prof. Hanna Popowska-Taborska
|
językoznawca, Polska Akademia Nauk w Warszawie
|
| dr Kazimierz Przybyszewski
|
historyk, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
|
| dr Tadeusz Sadkowski
|
etnograf, Muzeum – Kaszubski Park Etnograficzny we Wdzydzach
|
| Jerzy Samp
|
historyk literatury, Uniwersytet Gdański
|
| dr Witold Stankowski
|
historyk, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Bydgoszczy
|
| ks. mgr Eugeniusz Stencel
|
teolog, Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie
|
| Brunon Synak
|
socjolog, Uniwersytet Gdański
|
| prof. Marian Szczodrowski
|
germanista, Uniwersytet Gdański
|
| prof. Zygmunt Szultka
|
historyk, Polska Akademia Nauk w Poznaniu
|
| prof. Jerzy Treder
|
językoznawca, Uniwersytet Gdański
|
| Edmund Wittbrodt
|
Politechnika Gdańska
|
| prof. Mieczysław Wojciechowski
|
historyk, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
|
Laureaci Nagrody im. Gerarda Labudy
| 2012
|
dr Sylwia Bykowska, Rehabilitacja i weryfikacja narodowościowa polskiej ludności w województwie gdańskim po II wojnie światowej, Gdańsk 2012; prof. Agnieszka Chlebowska, „Stare panny", wdowy i rozwiedzione. Samotne szlachcianki w Prusach w latach 1815−1914 na przykładzie prowincji Pomorze, Szczecin 2012.
|
| 2016
|
prof. Lechosław Jocz, System samogłoskowy współczesnych gwar centralnokaszubskich, Szczecin 2013 oraz System spółgłoskowy współczesnych gwar centralnokaszubskich, Szczecin 2014; dr Piotr Kitowski, Sukcesja spadkowa w mniejszych miastach województwa pomorskiego w II połowie XVII i XVIII wieku. Studium prawno-historyczne, Warszawa 2015.
|
| 2020
|
dr Paweł Migdalski, Słowiańszczyzna północno-zachodnia w historiografii polskiej, niemieckiej i duńskiej, Wodzisław Śląski 2019.
|
