MILLER ROMANA, profesor Uniwersytetu Gdańskiego

ROMANA MILLER (18 XII 1906 Warszawa – 12 VII 1983 Gdańsk), pedagog, profesor Uniwersytetu Gdańskiego (UG). Córka urzędnika Teodora Millera i Teresy z domu Bauer, siostra Heleny (1907 – 1985 Warszawa) doktora socjologii medycyny, tłumaczki, żony Węgra Tibora Csorby (1906 – 1985 Warszawa), malarza akwarelisty, osiadłego od 1955 w Polsce, oraz Władysław (zginął w KL Auschwitz) i Zbigniewa, po 1945 dyrektora Gabinetu Ministra Przemysłu Żywnościowego.

W 1923 uzyskała maturę w gimnazjum żeńskim Władysława Kunickiego w Lublinie, od 1928 doktor filozofii na podstawie rozprawy O doznaniu estetycznym (przewód na Uniwersytecie Poznańskim). W latach 1928–1930 stypendystka Ministerstwa Oświaty, studiowała pedagogikę, psychologię oraz metody nauczania elementarnego w Instytucie Pedagogicznym i na uniwersytecie w Wiedniu. W 1933 zdała egzamin magisterski z pedagogiki na podstawie rozprawy Praca domowa ucznia, opublikowanej w 1937 przez Naukowe Towarzystwo Pedagogiczne. W 1934 przed Państwową Komisją Egzaminacyjną zdała egzamin z pedagogiki i biologii (jako przedmiotu pobocznego), uzyskując dyplom nauczyciela szkół średnich ogólnokształcących i seminariów nauczycielskich.

W latach 1928–1930 była kierowniczką szkoły ćwiczeń, uczyła pedagogiki i metodyki elementarnego nauczania w Seminarium Nauczycielskim w Białymstoku. Od 1930 członkini Związku Nauczycielstwa Polskiego (ZNP). W 1932–1939 nauczycielka w Państwowym Pedagogium im. Stanisława Konarskiego w Warszawie. Wspólnie z Marią Rostowską opracowała podręczniki I klasa pracuje. Elementarz wiejski oraz II klasa pracuje. Czytanka na klasę II dla szkół miejskich (wraz ze wskazówkami metodycznymi) (Lwów 1937 i 1938), publikowała także prace z zakresu nauczania elementarnego w czasopiśmie „Praca Szkoły”.

Podczas II wojny światowej pracowała w Stołecznym Komitecie Pomocy Dzieciom i Młodzieży w Warszawie, następnie (po przekształceniach organizacyjnych) w Dziale Opieki nad Dziećmi Rady Głównej Opiekuńczej. Organizowała pomoc uchodźcom i dzieciom, punkty opiekuńcze, dożywiania, douczania dzieci, dobierając odpowiednich pracowników ognisk pracy wychowawczej. W latach 1942–1944 wykładała pedagogikę na tajnych kompletach kształcenia nauczycieli. Po powstaniu warszawskim przebywała w obozie w Pruszkowie, skąd została ewakuowana przez Polski Komitet Osiedleńczy do Końskich (województwo kieleckie) gdzie przebywała do stycznia 1945. Następnie pracowała w szkole podstawowej w Nieświniu (powiat końskie), w klasie I złożonej z dzieci opóźnionych w nauce.

W Gdańsku od września 1945, prowadziła wykłady z pedagogiki w Państwowym Pedagogium (Liceum Pedagogicznym) w Oliwie. Po przekształceniu Pedagogium w Wyższą Szkołę Pedagogiczną od 1948 pracowała na stanowisku profesora kontraktowego, wykładowcy pedagogiki. Od 1953 była kierownikiem powołanej wówczas Katedry Pedagogiki i przewodniczącą Komisji Naukowo-Pedagogicznej WSP. W latach 1960–1964 była dziekanem Wydziału Humanistycznego WSP. Od 1964 (aż do 1978) współorganizowała z Zarządem Głównym ZNP i Urzędem Wojewódzkim wakacyjne kursy „wychowania estetycznego” dla nauczycieli, organizatorów oświaty, wychowawców różnych placówek oświatowych. Od 1966 profesor nadzwyczajny (tytularny).

Po powstaniu w 1970 UG, w latach 1971–1983 pełniła funkcję kierownika Zakładu Pedagogiki, profesor zwyczajny. Od 1975 do 1977 kierowała zespołem badawczym nauczycieli i pracowników naukowych analizującym problem Wyrównanie startu szkolnego dzieci i młodzieży w mieście i na wsi w ramach „IX problemu węzłowego: Organizacja i funkcjonowanie systemu oświaty”. W latach 1971–1974 kierowała dziennym studium doktoranckim na Wydziale Pedagogiki UG.

Jej krytyczne analizy badawcze wielokierunkowo przekraczały granice „szkołocentryczności pedagogiki” i „pedagogiki potakującej”, rozwijały wątek rozumienia wychowania jako interwencji w relacje człowieka ze światem. Rozwijała ideę wychowania estetycznego, eksponowała funkcję teatru, filmu, literatury, komunikowania się i dialogu społecznego. Wyniki swoich poszukiwań prezentowała na konferencjach, np. „Biennale Sztuki dla Dziecka” w Poznaniu (w latach 1977–1981), publikowała w czasopismach zagranicznych” (między innymi „Paideia”, 1972, 1975; „Journal International de l”Enfance Pre’scolaire”, 1970) i w publikacjach „Komitetu Badań i Prognoz PAN „Polska 2000” (1972–1983).

Od 1957 członkini Gdańskiego Towarzystwa Naukowego. Odznaczona między innymi Złoty Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Medalem X-lecia PRL, odznaką „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej”. Pochowana na Cmentarzu Komunalnym w Sopocie. Ewa Rodziewicz