NIEWIADOMSKI HENRYK, prorektor Politechniki Gdańskiej
| < Poprzednie | Następne > |
HENRYK NIEWIADOMSKI (22 VII 1905 Brzeżany, woj. tarnopolskie – 29 V 1992 Sopot), naukowiec, specjalista z dziedziny chemii tłuszczów, technologii chemicznej, prorektor Politechniki Gdańskiej (PG). Syn Mariana (10 III 1877 Kraków – 12 II 1943 Kraków) i Marii z domu Moraczewskiej (5 IX 1874 – 15 VII 1960 Kraków). Od 1915 mieszkał w Zakopanem, gdzie w 1923 uzyskał maturę w Państwowym Gimnazjum Realnym. Od tegoż roku studiował na Wydziale Chemii Politechniki Lwowskiej (PL), w latach 1925–1927 był tam zastępcą asystenta, 16 XI 1927 uzyskał tytuł inżyniera chemika.
Od 16 XI 1927 do 1930 pracował w Kopalni Soli Potasowych w Kałuszu jako chemik zmianowy. W latach 1930–1931 kierownik laboratorium w „Lubań-Wronki” Przemysł Ziemniaczany w Poznaniu. Wytwórnia w Toruniu. Od 1931 mieszkał w Tczewie, od 1 XII 1931 do 1 IX 1939 był kierownikiem technicznym w Fabryce Krochmalu Ryżowego, Protein i Paszy Ryżowej „Polska Chiozza”. Jednocześnie od 1 XII 1931 do 1 IX 1932 nadzorował przebudowę Fabryki Drożdży Prasowanych w Tczewie. 30 VI 1936 na Wydziale Chemicznym PL uzyskał doktorat. W latach 1938–1939 był rzeczoznawcą Izby Przemysłowo-Handlowej w Gdyni oraz biegłym do spraw tłuszczów Sądu Apelacyjnego w Poznaniu.
W X 1939, zagrożony aresztowaniem przez Gestapo, wyjechał z Tczewa do Krakowa. Od XI 1939 pracował w Zrzeszeniu Producentów Spirytusu, Krochmalu i Cukru Skrobiowego oraz jako zbieracz ziół leczniczych w Polskim Komitecie Zielarskim, w latach 1940–1942 – jako inżynier do spraw przemysłu spirytusowego, od V 1941 do I 1945 – w Związku Naczelnym Gospodarki Ziemniaczanej, równolegle w okresie od 1 VII 1941 do 1 V 1945 – jako doradca techniczny w Zrzeszeniu Producentów Spirytusu.
Po wojnie powrócił na Pomorze. Od 5 V 1945 do 1 I 1947 był kierownikiem Fabryki Krochmalu Ryżowego w Tczewie. Od VII 1945 mieszkał w Sopocie. Od 1 VII 1945 do 1 II 1946 zatrudniony był w Ministerstwie Aprowizacji i Handlu jako przedstawiciel do spraw odbioru transportów morskich z UNRRA w porcie w Gdyni i dyrektor techniczny Fabryki Margaryny Amada w Gdańsku. W latach 1945–1946 uruchomił Zakład Solanum w Tczewie. Od 1 IV 1946 do 1 IV 1949 był dyrektorem technicznym Gdańskich Zakładów Przemysłu Olejarskiego i Tłuszczowego, od IV do VI 1949 pracował w Portowych Zakładach Przemysłu Olejarskiego i Tłuszczowego w Gdańsku. Przyczynił się wówczas do odbudowy i rozbudowy zakładów przemysłu tłuszczowego w Gdańsku, Gdyni i Nowym Dworze Gdańskim. W latach 1949–1951 pełnił funkcję doradcy technicznego w Centralnym Zarządzie Przemysłu Tłuszczowego. W latach 1947–1975 pracował na PG. 31 VIII 1949 otrzymał tytuł zastępcy profesora, od 1954 był docentem, od 1958 – profesorem nadzwyczajnym (tytularnym), od 1964 – profesorem zwyczajnym.
Twórca jedynej w Polsce i jednej z pierwszych na świecie specjalizacji w dziedzinie chemii i technologii tłuszczów. Od 1949 do 1950 pełnił funkcję kierownika Katedry Technologii Tłuszczów, Technologii Ogólnej i Organicznej, w latach 1951–1952 był prodziekanem Wydziału Chemicznego, w 1951–1969 – kierownikiem Katedry Chemii i Technologii Tłuszczów, w 1969–1972 – kierownikiem Zakładu Chemii i Technologii Tłuszczów. W latach 1952–1954 i 1960–1966 prorektor PG do spraw nauki, 1969–1973 dyrektor Instytutu Chemii i Technologii Organicznej oraz Żywnościowej. Od 1 XI 1973 do 30 IX 1974 kierownik Zakładu Chemii i Technologii Tłuszczów, od 1 II do 30 IX 1975 kierownik Podyplomowego Studium Chemii i Technologii Tłuszczów Jadalnych. Od 30 IX 1975 na emeryturze.
Był wybitnym specjalistą chemii i technologii oleju rzepakowego, margaryn i steroli oraz ich zastosowania w przemyśle spożywczym i opakowań. Stworzył europejską szkołę naukową chemii i technologii oraz biosyntezy tłuszczów. W 1948 opracował dla Komisji Programowej Szkolenia Zawodowego w Ministerstwie Przemysłu programy nauczania dla specjalności olejarsko-tłuszczowej w szkołach średnich. W 1965 pod jego kierunkiem wykonana została konstrukcja pierwszego w Polsce chromatografu gazowego, współtwórca trzech patentów. Autor prac na temat technologii tłuszczów, między innymi Technologia tłuszczów jadalnych (Warszawa 1979).
W 1952 był założycielem Instytutu Przemysłu Tłuszczowego w Warszawie, gdzie w latach 1964–1967 pełnił funkcję przewodniczącego Rady Naukowej, w 1975–1984 przewodniczący Instytutu Przemysłu Tłuszczowego i Mięsnego, w 1974–1979 – członek Rady Naukowej Morskiego Instytutu Rybackiego w Gdyni. Należał do Związku Inżynierów i Chemików Rzeczypospolitej Polskiej (1938–1939 przewodniczący Sekcji Technologii Chemicznej i Przemysłu Rolnego), Komitetu Chemii i Technologii Organicznej PAN (1950–1960), Komitetu Technologii i Chemii Żywności PAN (od 1961, od 1976 członek honorowy), Polskiego Towarzystwa Chemicznego (od 1949), Gdańskiego Towarzystwa Naukowego (od 1958), Naczelnej Organizacji Technicznej (1961–1991), Stowarzyszenia Naukowo-Technicznego Inżynierów i Techników Przemysłu Spożywczego i Skupu (od 1975 członek honorowy).
W 1956 roku był współzałożycielem International Society for Fat Research (Międzynarodowe Towarzystwo Badań nad Tłuszczami), a w okresie 1958–1960 – jego przewodniczącym, należał do International Union of Pure and Applied Chemistry (od 1962), był korespondentem na Polskę American Oil Chemistry Society (1970–1975). W 1960, 1967 i 1970 organizator w Gdańsku kongresów Międzynarodowego Towarzystwa Badań nad Tłuszczami. W 1967 organizator pierwszego na świecie sympozjum dotyczącego rzepaku i olejowych roślin krzyżowych. W 1979 zainicjował I Krajowe Sympozjum Chemii i Technologii Tłuszczów.
Odznaczony między innymi Krzyżem Kawalerskim (1956) oraz Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1964), Medalem 10-lecia Polski Ludowej (1955), Orderem Sztandaru Pracy II (1972) oraz I Klasy (1984), złotą odznaką Związku Nauczycielstwa Polskiego (1965), odznaką honorową „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej” (1966), złotą odznaką Naczelnej Organizacji Technicznej (1967), medalem im. Mikołaja Kopernika PAN (1985).
Żonaty był z Eufemią z domu Hempel (1 XII 1906 Hoppenbruch – Sztumskie Przedmieście, obecnie Malbork – VII 1989 Sopot), córką Mariana Hempla (13 VIII 1877 – 24 XI 1939), w latach 1925–1926 wiceburmistrza Tczewa, zamordowanego w 1939 w Lesie Szpęgawskim koło Starogardu Gdańskiego, i Łucji z domu Jabłońskiej (1884–1954).
Pochowany na cmentarzu katolickim w Sopocie.
