BINDER FRITZ CARL, pianista, dyrygent

Wersja z 10:05, 4 wrz 2022

Fritz Binder

Fritz Binder, około 1913

FRITZ (Friedrich) CARL BINDER (31 V 1873 Baltimore USA – 27 VIII 1945 Norymberga), pianista, dyrygent, chórmistrz, nauczyciel muzyki, kompozytor, organizator życia muzycznego. Muzyki uczył się między innymi u Teodora Leszetyckiego w Wiedniu i Antona Grigoriewicza Rubinsteina w Dreźnie. W latach 1896–1900 dyrygent miejski w Solingen (Nadrenia Północna-Westfalia), 1900–1901 w Zweibrücken (Nadrenia-Palatynat).

Od 1 IX 1901 w Gdańsku. Dyrygent chórów: Danziger Singakademie ( Stowarzyszenie Śpiewacze), Langfuhrer Männergesangverein (Wrzeszczański Chór Męski, 1908–1913), założonego przez siebie Binderscher Männergesangverein in Langfuhr (Chór Męski Bindera we Wrzeszczu, 1913–1918), Lehrergesangverein (Chór Nauczycielski, 1922–1925). Od września 1906 członek loży masońskiej Eugenia ( wolnomularstwo).

1 X 1909 założył Westpreußisches Konservatorium Danzig (Zachodniopruskie Konserwatorium w Gdańsku) z siedzibą przy Milchkannengasse 27 (ul. Stągiewna) i filią we Wrzeszczu przy Jäschkentaler Weg 1 (ul. Jaśkowa Dolina), w którym uczył gry na fortepianie i teorii muzyki. 1 X 1911 przeniósł gdańską siedzibę na Hundegasse 67/68 (ul. Ogarna). Od 1 VIII 1920 do jego wyjazdu z Gdańska w 1925 zajęcia odbywały się wyłącznie we Wrzeszczu.

W latach 1901–1914 wystąpił jako dyrygent na 34 koncertach oratoryjnych i 42 koncertach symfonicznych, jako pianista – na 44 koncertach kameralnych i na kilkunastu recitalach różnych solistów jako akompaniator. Zagrał ponadto kilka koncertów fortepianowych z orkiestrą, między innymi 4 II 1904 Koncert fortepianowy G-dur op. 45 swojego nauczyciela A. Rubinsteina. W programach koncertów oratoryjnych umieszczał dzieła znane gdańskiej publiczności, między innymi Pasję według św. Mateusza Johanna Sebastiana Bacha (28 III 1902, 10 IV 1903, 1 IV 1904, 29 III 1907, 17 IV 1908, 9 IV 1909, 5 IV 1912), Stworzenie świata i Pory roku Josepha Haydna (9 XII 1903, 25 III 1910; 15 III 1905, 10 III 1909), jak i jeszcze nieznane, między innymi Wielką Mszę c-moll KV 427 Wolfganga Amadeusza Mozarta (14 XII 1904), Legendę o św. Elżbiecie Franciszka Liszta (14 III 1906), Potępienie Fausta Hectora Berlioza (15 XII 1909), Quo vadis? Feliksa Nowowiejskiego (7 XII 1910), Krucjatę dziecięcą Gabriela Pierné (15 III 1911). W programach koncertów symfonicznych i kameralnych także umieszczał utwory wcześniej w Gdańsku niegrane, między innymi: Wariacje na temat własny „Enigma” Edwarda Elgara (12 I 1903), Kwintet fortepianowy B-dur op. 5 Giovanniego Sgambatiego (22 III 1903), Symfonię kameralną B-dur op. 8 Ermanna Wolfa-Ferrariego (23 X 1903), Symfonię „Z Nowego Świata” Antonína Dvořáka (4 I 1904), Kwintet fortepianowy a-moll op. 14 Camille’a Saint-Saënsa (7 X 1906), Symfonię hiszpańską na skrzypce i orkiestrę Édouarda Lalo (1 XII 1913 – solistą był skrzypek ukraiński Mischa Elman).

20 X 1910 zorganizował koncert symfoniczny, na którym Richard Strauss dyrygował własne kompozycje: poematy symfoniczne Dyl Sowizdrzał oraz Śmierć i wyzwolenie, a także Burleskę na fortepian i orkiestrę z nim jako solistą. W dniach 28–31 V 1912 zorganizował w Teatrze Wilhelma cztery koncerty w ramach festiwalu muzycznego (Tonkünstlerfest; zob. Muzyka. Początek XIX wieku – 1945 rok).

Po wybuchu I wojny światowej wcielony do Ersatz-Bataillon Landwehr-Infanterie-Regiment Nr. 21. W latach 1915–1918 dawał wyłącznie koncerty charytatywne, między innymi trzy recitale fortepianowe i sześć koncertów oratoryjnych – na dwóch zabrzmiało w kościele św. Jana oratorium Juda Machabeusz Georga Friedricha Händla (9 i 11 IV 1916). 15 XII 1917 na uroczystym koncercie w Sporthalle (zob. też Opera Bałtycka. Budynek) z okazji stulecia Singakademie dyrygował prawykonaniem oratorium Mutter Erde (Matka Ziemia) Hugona Kauna i wystąpił jako solista w Fantazji na fortepian, chór i orkiestrę op. 80 Ludwiga van Beethovena.

W latach 1920–1924 był razem z Kurtem Siebenfreundem właścicielem Sporthalle. 13 III 1921 dyrygował gościnnie w Teatrze Miejskim prapremierę swojej trzyaktowej operetki Der Liebesbazillus (Bakcyl miłości; wykonawczynią jednej z głównych ról była Jenny von Weber-Holder-Egger). 1 XI 1924 na 28-lecie Chóru Nauczycielskiego wystawił w Domu Strzeleckim im. Fryderyka Wilhelma jednoaktową operetkę Urlop po capstrzyku Jacques’a Offenbacha w reżyserii Jenny von Weber. W latach 1919–1925 dał ponad 20 koncertów i wystąpił na kilkunastu recitalach jako akompaniator różnych solistów. Najważniejszym jego dokonaniem był koncert 11 X 1924 w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, na którym około 450 wykonawców zaprezentowało po raz pierwszy w Gdańsku Pasję według św. Mateusza J.S. Bacha w wersji oryginalnej, przeznaczonej na głosy solowe i dwa ustawione oddzielnie zespoły wokalno-instrumentalne. Drugie wykonanie tej wersji dzieła Bacha odbyło się 22 IX 1925 w tym samym kościele. Bezpośrednio po tym wyjechał do Norymbergi, gdzie działał jako dyrygent chórów, kompozytor i publicysta muzyczny. JMM







Bibliografia:
Archiwum Państwowe Gdańsk, 1609/856, nr 4596.
Polska Akademia Nauk Biblioteka Gdańska, 500 Konzerte …, Od 21857, 4°, Mappe IV nr 401, 425.
„Danziger Zeitung“ 1901–1926, różne roczniki.
„Danziger Neueste Nachrichten“ 1943, nr 124 (29/30 maj), 150 (30. czerwiec), 150 (5 lipiec).
Festschrift zum II. Westpreußischen Sängerfest in Danzig 1913.
II. Westpreußische Sängerfest Danzig 1913 unter dem Protektorat Sr. K. u. K. Hoheit d. Kronprinzen. Programm und Teilnehmer-Liste, Danzig 1913.