WEICKHMANN GOTTLIEB GABRIEL von, burmistrz Gdańska

Wersja z 08:08, 21 sie 2022

Gottlieb Gabriel von Weickhmann, rytował Matthaeus Deisch na podstawie Jacoba Wessela, 1765

Gottlieb Gabriel von Weickhmann na portrecie autorstwa Jacoba Wessela, 1765

Herb rodowy Gottlieba Gabriela von Weickhmanna

GOTTLIEB GABRIEL von WEICKHMANN (21 IV 1708 Gdańsk – 12 VIII 1776 Gdańsk), burmistrz Gdańska. Wywodził się z norymberskiej rodziny kupieckiej, specjalizującej się w handlu suknem na wielką skalę, przybyłej w 2. połowie XVII wieku do Gdańska. Był synem Joachima Weickhmanna pastora kościoła Najświętszej Marii Panny (NMP) i seniora gdańskiego Ministerium Duchownego, oraz Elisabeth z domu Böckmann. Dwaj bracia, Carl Friedrich i Theophil Joachim (zm. 1774) zostali luterańskimi duchownymi, trzeci, Johann Leonhard (1710–1764) był lekarzem i właścicielem Dworu I na Polankach.

Od 1727 uczył się w Gimnazjum Akademickim, w 1729 studiował filozofię, prawo i historię na uniwersytecie w Wittenberdze. W latach 1733–1753 był sekretarzem Rady Miejskiej Gdańska, od 1754 ławnikiem, od 1756 rajcą. Jako rajca w 1759 został desygnowany na odpowiedzialne stanowisko członka gdańskiej Rady Wojennej, co było szczególnie istotne wobec toczącej się wówczas wojny siedmioletniej (1756–1763). Od 1762 roku był burmistrzem. Urząd pierwszego burmistrza pełnił w latach 1763, 1767, 1771 i 1774, drugiego – 1762, 1766, 1770 i 1773, trzeciego – 1765, 1769 i 1776, czwartego – 1764, 1768, 1772 i 1775. W 1765, 1768 i 1772 był burgrabią królewskim w Gdańsku. W 1768 został nobilitowany, uzyskując dyplom szlachecki od króla pruskiego Fryderyka Wilhelma II.

Uchodził za zręcznego i znającego się na rzeczy dyplomatę. W 1757 wszedł w skład gdańskiej deputacji powołanej do rokowań z kanclerzem wielkim koronnym Janem Małachowskim w sprawie zabezpieczenia Gdańska przed ewentualnym atakiem wojsk pruskich, w 1758 w Kwidzynie prowadził ze strony Gdańska rokowania z dowództwem operujących na terenie Prus Królewskich wojsk rosyjskich, w 1760 reprezentował miasto podczas kolejnych rokowań tego rodzaju w Malborku.

W czerwcu i lipcu 1770 wchodził w skład trzyosobowej komisji (wraz z burmistrzem Johannem Gottliebem Pegelauem i Johannem Bentzmannem), którą Rada Miejska Gdańska powołała do rozpatrzenia roszczeń rządu pruskiego w Berlinie, zarzucającego władzom Gdańska tolerowanie na terenie miasta nielegalnie przebywających tam pruskich obywateli (żądania te zgłosiły Prusy w związku z obowiązkiem wojskowym dotyczącym swoich poddanych). W wyniku prac komisji Rada Miejska do końca lipca 1770 dokonała przymusowej ekstradycji ponad tysiąca osób uznanych za obywateli pruskich. Efektem tych prac była również bardzo obszerna i dokładna dokumentacja, która stanowi obecnie pierwszorzędne źródło do badań nad zaludnieniem Gdańska u schyłku XVIII wieku.

Biegle władał łaciną i kilkoma językami nowożytnymi. Troszczył się o rozwój oświaty w Gdańsku. Zarówno jako przedstawiciel najwyższych władz miasta (rajca i burmistrz), jak również jako osoba prywatna z zaangażowaniem wspierał gdańskie szkolnictwo elementarne.

Pierwszy raz ożenił się 11 II 1734 z Johanną Florentiną (zm. 1762), córką angielskiego kupca Daniela Davissona (ciotkę Daniela Gottlieba Davissona). 14 V 1765 poślubił Esther, córkę Abrahama Muhla, amsterdamskiego kupca i finansisty. Z pierwszego małżeństwa miał synów Gabriela Joachima (11 XII 1734 Gdańsk – 19 I 1792 Gdańsk), sekretarza Rady Miejskiej Gdańska (od 1761), ławnika (od 1768), rajcę (od 1779) i burgrabiego (w 1781 i 1784), oraz Daniela Gottlieba (19 VIII 1741 Gdańsk – 27 III 1832), od 24 X 1769 posiadającego obywatelstwo Gdańska, sekretarza Rady Miejskiej Gdańska (od 1769) i ławnika (od 1784), dyrektora Towarzystwa Przyrodniczego. Dzięki czterem mariażom starszego syna był skoligacony z gdańską rodziną patrycjuszowską Uphagenów oraz kupieckimi rodzinami Steffensów, Fichtelów i Rauffseisenów, z kolei drugie małżeństwo młodszego syna przyniosło mu powinowactwo z saskim rodem szlacheckim von Rosenbergów, którego członkowie pełnili funkcje na dworze królewskim w Warszawie. Córka Joanna Augustyna była żoną rajcy Johanna Samuela Uphagena.

Pochowany 27 VIII 1776 w kościele NMP. Dwukrotnie portretował go Jacob Wessel: w 1763 (krótko po objęciu urzędu burmistrzowskiego) i w 1765 (zapewne z okazji pierwszego w jego karierze wyboru na stanowisko burgrabiego). Pośmiertny, pamiątkowy wiersz, opublikowany w Lipsku w 1777, poświęcił mu bratanek Samuel Gottlieb, syn Carla Friedricha. DK















Bibliografia:
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, opr. Zenon Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, nr 47.
Löschin Matthias G., Die Familie Weickhmann und ihre Verdienste um Danzig, Danzig 1839, s. 18-20.