UJEŻDŻALNIA
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{web}} | {{web}} | ||
| − | [[File: Ujeżdżalnia.jpg |thumb| Widok budynku ujeżdżalni (z płaskim dachem) od strony zachodniej, za nim [[DWÓR MIEJSKI | Dwór Miejski]] (z dwuspadowym dachem) | + | [[File: Ujeżdżalnia.jpg |thumb| Widok fragmentu budynku ujeżdżalni (po prawej, z płaskim dachem) od strony zachodniej, za nim [[DWÓR MIEJSKI | Dwór Miejski]] (z dwuspadowym dachem), nad nim widoczny dach Baszty Schultza, po lewej [[BASZTA NAROŻNA | Baszta Narożna]], rys. [[SCHULTZ JOHANN CARL | Johann Carl Schultz]], 1850]] |
| + | [[File: Ujeżdżalnia_2.jpg |thumb| Widok fragmentu budynku ujeżdżalni (po lewej) od strony południowej (od obecnej ul. Podwale Przedmiejskie), po prawej stajnie, w głębi Baszta Schultza, rys. [[SCHULTZ JOHANN CARL | Johann Carl Schultz]], 1850]] | ||
| + | |||
'''UJEŻDŻALNIA''' (Reitbahn), pierwsza w Gdańsku hala do uprawiania rekreacyjnej jazdy konnej. Wybudowana w końcu 1800 roku przez bliżej nieokreśloną z nazwy spółkę akcyjną (Actien-Gesellschaft), która była właścicielem obiektu jeszcze w 1843 roku. W latach 1804–1813 jego dzierżawcą był Paul Sczersputowski (1760–1813), następnie wdowa po nim i ich potomkowie, którzy po 1843 roku występują już jako właściciele ([[SCZERSPUTOWSKI, rodzina | Sczersputowski, rodzina]]). <br/><br/> | '''UJEŻDŻALNIA''' (Reitbahn), pierwsza w Gdańsku hala do uprawiania rekreacyjnej jazdy konnej. Wybudowana w końcu 1800 roku przez bliżej nieokreśloną z nazwy spółkę akcyjną (Actien-Gesellschaft), która była właścicielem obiektu jeszcze w 1843 roku. W latach 1804–1813 jego dzierżawcą był Paul Sczersputowski (1760–1813), następnie wdowa po nim i ich potomkowie, którzy po 1843 roku występują już jako właściciele ([[SCZERSPUTOWSKI, rodzina | Sczersputowski, rodzina]]). <br/><br/> | ||
Na budowę ujeżdżalni wybrano część gruntu, na którym w 1646 roku zbudowano teatr operowy dla polskiej królowej Ludwiki Marii Gonzagi (zob. [[MARTINI ADAM JACOB | Adam Jacob Martini]], [[BRAMA ZIELONA | Brama Zielona]], [[WIZYTY W GDAŃSKU | wizyty w Gdańsku, tabela: Wizyty od XIII wieku do 1793 roku]]). Dokładna lokalizacja ujeżdżalni jest znana z planu Daniela Buhsego z lat 1867–1869. Z tego planu wynika, że zajmowała ona podłużny pas ziemi ograniczony od północy murem miejskim, od południa zaułkiem An der Reitbahn (przeciwległa strona zaułka graniczyła z posesją nr 7 (przed 1853 – nr 2047)), od zachodu ulicą An der Reitbahn, od wschodu niezabudowaną parcelą przy An der Reitbahn 12, widoczną na akwaforcie [[SCHULTZ JOHANN CARL | Johanna Carla Schultza]], powstałej po 1855 roku. Ukazuje ona [[DWÓR MIEJSKI | Dwór Miejski]] i tak zwaną obecnie [[BASZTY | basztę Schultza]]. <br/><br/> | Na budowę ujeżdżalni wybrano część gruntu, na którym w 1646 roku zbudowano teatr operowy dla polskiej królowej Ludwiki Marii Gonzagi (zob. [[MARTINI ADAM JACOB | Adam Jacob Martini]], [[BRAMA ZIELONA | Brama Zielona]], [[WIZYTY W GDAŃSKU | wizyty w Gdańsku, tabela: Wizyty od XIII wieku do 1793 roku]]). Dokładna lokalizacja ujeżdżalni jest znana z planu Daniela Buhsego z lat 1867–1869. Z tego planu wynika, że zajmowała ona podłużny pas ziemi ograniczony od północy murem miejskim, od południa zaułkiem An der Reitbahn (przeciwległa strona zaułka graniczyła z posesją nr 7 (przed 1853 – nr 2047)), od zachodu ulicą An der Reitbahn, od wschodu niezabudowaną parcelą przy An der Reitbahn 12, widoczną na akwaforcie [[SCHULTZ JOHANN CARL | Johanna Carla Schultza]], powstałej po 1855 roku. Ukazuje ona [[DWÓR MIEJSKI | Dwór Miejski]] i tak zwaną obecnie [[BASZTY | basztę Schultza]]. <br/><br/> | ||
Wersja z 17:59, 29 mar 2021
UJEŻDŻALNIA (Reitbahn), pierwsza w Gdańsku hala do uprawiania rekreacyjnej jazdy konnej. Wybudowana w końcu 1800 roku przez bliżej nieokreśloną z nazwy spółkę akcyjną (Actien-Gesellschaft), która była właścicielem obiektu jeszcze w 1843 roku. W latach 1804–1813 jego dzierżawcą był Paul Sczersputowski (1760–1813), następnie wdowa po nim i ich potomkowie, którzy po 1843 roku występują już jako właściciele ( Sczersputowski, rodzina).
Na budowę ujeżdżalni wybrano część gruntu, na którym w 1646 roku zbudowano teatr operowy dla polskiej królowej Ludwiki Marii Gonzagi (zob. Adam Jacob Martini, Brama Zielona, wizyty w Gdańsku, tabela: Wizyty od XIII wieku do 1793 roku). Dokładna lokalizacja ujeżdżalni jest znana z planu Daniela Buhsego z lat 1867–1869. Z tego planu wynika, że zajmowała ona podłużny pas ziemi ograniczony od północy murem miejskim, od południa zaułkiem An der Reitbahn (przeciwległa strona zaułka graniczyła z posesją nr 7 (przed 1853 – nr 2047)), od zachodu ulicą An der Reitbahn, od wschodu niezabudowaną parcelą przy An der Reitbahn 12, widoczną na akwaforcie Johanna Carla Schultza, powstałej po 1855 roku. Ukazuje ona Dwór Miejski i tak zwaną obecnie basztę Schultza.
Adresem ujeżdżalni była ulica An der Reitbahn (ul. Bogusławskiego), początkowo nr 35C, po 1853 nr 13. Podczas oblężenia Gdańska przez wojska napoleońskie w 1807 roku budynek zarekwirowano na stajnię dla koni garnizonu miejskiego, w latach 1808–1812 ( I Wolne Miasto Gdańsk) – dla koni 10. i 11. pułku piechoty 3. Dywizji Księstwa Warszawskiego. W wykazie właścicieli domów Głównego Miasta z 1808 roku – sporządzonym przez kwatermistrzostwo wojsk francuskich – jako właściciel posesji nr 35A i kilku innych stajni sąsiadujących z Dworem Miejskim występował Johann Carl Lau (1758–1831), właściciel sklepu z ptasimi piórami (Federhandlung) przy Große Wollwebergasse 1984, po 1853 nr 1 (ul. Tkacka). Brak natomiast w tym wykazie informacji o posesjach przypisanych do zarekwirowanej na potrzeby wojska ujeżdżalni.
Budynek ujeżdżalni, usytuowany w odległości metra od południowej ściany Dworu Miejskiego, miał wymiary 35×70 m (wraz z mieszkaniem gospodarza obiektu), w 1867 roku jego ściany zewnętrzne tworzył mur pruski o wysokości około 3,5–4,0 m. Pomieszczenie oświetlały liczne okna w ścianach zewnętrznych, wieczorem używano lamp oliwnych, po 1853 oświetlenia gazowego. Drewniany dach dwuspadowy ze względów konstrukcyjnych był zapewne w połowie swej szerokości podparty wewnętrznymi drewnianymi filarami.
Po otwarciu ujeżdżalni w 1. połowie 1801 roku karnet uprawniający do całorocznego korzystania z jej usług kosztował 5 dukatów. Konie trzymano w sąsiadujących z nią stajniach (An der Reitbahn 9–11). Obok mieszkańców Gdańska z ujeżdżalni korzystała także kadra gdańskich jednostek wojskowych. Wiele osób wypożyczało konie wierzchowe, wybierając się na wycieczki poza granice miasta; oferowano także powozy konne, z których korzystano głównie w celu przejazdu do Wrzeszcza lub podczas wieczornych powrotów ze spektakli teatralnych czy imprez rozrywkowych w lokalach gastronomicznych. Na posiadanie własnych stajni stać było niewielu gdańskich notabli, gęsta zabudowa centrum miasta kamienicami mieszkalno-handlowymi utrudniała posiadanie własnych stajni na tym terenie (choć, jak wynika z ogłoszeń prasowych, jeszcze około 1860 roku oferowano do sprzedaży domy i mieszkania wraz ze stajniami w podwórzach Długiego Targu).
Po 1864 roku jedno pomieszczenie w części mieszkalnej ujeżdżalni ówczesny właściciel Paul Louis Sczersputowski wydzierżawił zięciowi Maximilianowi Ottonowi Engelhardtowi Raymannowi na sprzedaż hurtową i detaliczną kwiatów (Blumenhalle) z jego ogrodnictwa we Wrzeszczu. 6 XI 1883 roku ostatni właściciele obiektu, rodzeństwo Friedrich Wilhelm Sczersputowski i Charlotte Raymann, sprzedali budynki przy An der Reitbahn 10–13 Gminie Synagogalnej, która planowała ich rozbiórkę i budowę w tym miejscu Wielkiej Synagogi.
