ŚWIETLICKI PAUL, pastor kościoła św. Jana
| Linia 2: | Linia 2: | ||
[[File:Paul_Świetlicki.jpg|thumb|Kartusz nagrobny Paula Świetlickiego]] | [[File:Paul_Świetlicki.jpg|thumb|Kartusz nagrobny Paula Świetlickiego]] | ||
| − | '''PAUL ŚWIETLICKI''' (13 I 1699 Ostrowin koło Ostródy – 9 XI 1756 Gdańsk), | + | '''PAUL ŚWIETLICKI''' (Schwidlitzki; 13 I 1699 Ostrowin koło Ostródy – 9 XI 1756 Gdańsk), pastor [[KOŚCIÓŁ ŚW. JANA CHRZCICIELA I ŚW. JANA APOSTOŁA | kościoła św. Jana]], pedagog. Syn Marcina, pastora w Łynie (Lahna) koło Nidzicy (Neidenburg) (1692–1697) i w Ostrowinie (1697–1709), oraz Doroty z Brodowskich. W latach 1710–1712 uczeń gdańskiej [[SZKOŁA ŚW. JANA | szkoły św. Jana]], w 1712–1720 uczeń gdańskiego [[GIMNAZJUM AKADEMICKIE | Gimnazjum Akademickiego]]. W ostatnich latach nauki udzielał prywatnych lekcji języka polskiego, którego znajomość wyniósł z domu rodzinnego. 7 V 1720 odbył publiczną dysputę z [[PATER PAUL | Paulem Paterem]] o astrologii perskiej (''Astrologiam Persicam, Ad Instantiam Legati Regis Persarum, Dum Gedani Degeret, Nuper Conscriptam, Nunc Ab Amicis Requisitam, Publicam In Lucem Protrahent Præses Pavlvs Pater, Mathemat. Prof. Publ. Et Respondens Paulus Swietlicki, Osteroda-Boruss…'', Gedani 1720).<br/><br/> |
| − | + | Studiował teologię na uniwersytecie w Lubece i Rostoku (1720), w Wittenberdze (1722) i w Holandii. Odwiedził również uniwersytety w Lipsku, Halle i Frankfurcie nad Odrą. W maju 1724 opuścił Wittenbergę i przez Hamburg udał się do Holandii, a następnie do Paryża (1725). Polecony przez posła szwedzkiego na dworze francuskim, barona Niklasa Petera von Geddę, w 1726 wyjechał do Anglii, gdzie przez dwa lata był nauczycielem domowym dwóch synów hrabiny von der Lippe. W 1728 w Londynie przyjął święcenia kapłańskie w obrządku luterańskim i wyjechał do Francji, gdzie objął stanowisko nadwornego kaznodziei, a następnie kaznodziei gabinetowego szwedzkiego ambasadora Carla Gustafa Jacobssona Sparre, którego reprezentował na kongresie pokojowym w Soissons.<br/><br/> | |
| + | Otrzymawszy od gdańskiej [[RADA MIEJSKA | Rady Miejskiej]] propozycję pracy, z końcem 1728 wyruszył z Paryża i przez Strasburg, Frankfurt, Kassel i Wittenbergę i 26 X 1729 objął urzędy kaznodziei w [[KOŚCIÓŁ I KLASZTOR FRANCISZKANÓW ŚW. TRÓJCY | kaplicy ś. Anny]] i lektor języka polskiego w Gimnazjum Akademickim. Zrezygnował z nich w 1734, kiedy został diakonem w kościele św. Jana, od 1750 pastor tego kościoła. | ||
| + | Wprowadzał w Gdańsku do teologii nowe, racjonalistyczne tendencje. Zalecał czytanie Biblii z naciskiem wyłącznie na aspekty moralne, nie zaś cudowne, przeciwstawiał się atakom [[LUTERANIE | Ministerium Duchownego]] na pietystów i innych nie-luteranów, spowiedź duchową opłacaną pieniędzmi nazywał „komorą celną” i nie zważając na silny sprzeciw zgodził się zostać ojcem chrzestnym dziecka angielskiego kaznodziei, Petera Haya. Doprowadziło to w 1736 do sporu teologicznego z kaznodzieją [[KOŚCIÓŁ ŚW. JAKUBA (Stare Miasto) | kościoła św. Jakuba]] Johannem Danielem Kickenbuschem (1696-1759). Rada Miejska próbowała łagodzić spór, zakazała polemik, w konsekwencji skazała Kickenbuscha na banicję. Podobny spór wywołał w 1748, gdy wprowadził do nauki religii nowy kierunek, pietyzm, co uzasadnił w dziele ''Ordnung des Heils'' (Gdańsk 1747, wyd. 2: 1749).<br/><br/> | ||
| + | Był współzałożycielem [[TOWARZYSTWO PRZYRODNICZE | Towarzystwa Przyrodniczego]] (1743). Na pierwszych czterech posiedzeniach Towarzystwa wykładał naukę o elastyczności powietrza, ilustrując je doświadczeniami. Zajmował się również mechaniką, np. mierzeniem sił poruszających się ciał. Był inicjatorem doświadczeń [[GRALATH DANIEL I | Daniela Gralatha]] z dziedziny elektryczności. Odrzucił propozycję pracy w Szwecji.<br/><br/> | ||
| + | Autor kazań, mów pogrzebowych oraz prac teologicznych, między innymi ''Dissertatio Historico-Philologica De Locis Et Temporibus, Quae Fideles ante legem ceremonialem Precibus destinarunt'' (Schwiegerau, 1720), ''Antwort-Schreiben'' (1736), ''Glauben'' (1740), ''Die beharrliche Treue'' (1751). <br/><br/> | ||
| + | Od 18 VI 1742 był żonaty z Luduigą Florenntiną Sonntag, córką przełożonego [[KOŚCIÓŁ ŚW. JANA | kościoła św. Jana]] i kwatermistrza [[KWARTAŁY | Kwartału Rybackiego]]. Miał syna i dwie córki, z których Paulina Renata w 1762 roku została żoną [[ŁAWA MIEJSKA | ławnika]] Starego Miasta Paula Gottlieba Schnaasego (1728–1787), a Johanna Florenntina w 1765 [[MUHL FRIEDRICH | Friedricha Muhla]] (1732–1797). {{author: MrGl}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]] | ||
Wersja z 11:01, 6 gru 2019
PAUL ŚWIETLICKI (Schwidlitzki; 13 I 1699 Ostrowin koło Ostródy – 9 XI 1756 Gdańsk), pastor kościoła św. Jana, pedagog. Syn Marcina, pastora w Łynie (Lahna) koło Nidzicy (Neidenburg) (1692–1697) i w Ostrowinie (1697–1709), oraz Doroty z Brodowskich. W latach 1710–1712 uczeń gdańskiej szkoły św. Jana, w 1712–1720 uczeń gdańskiego Gimnazjum Akademickiego. W ostatnich latach nauki udzielał prywatnych lekcji języka polskiego, którego znajomość wyniósł z domu rodzinnego. 7 V 1720 odbył publiczną dysputę z Paulem Paterem o astrologii perskiej (Astrologiam Persicam, Ad Instantiam Legati Regis Persarum, Dum Gedani Degeret, Nuper Conscriptam, Nunc Ab Amicis Requisitam, Publicam In Lucem Protrahent Præses Pavlvs Pater, Mathemat. Prof. Publ. Et Respondens Paulus Swietlicki, Osteroda-Boruss…, Gedani 1720).
Studiował teologię na uniwersytecie w Lubece i Rostoku (1720), w Wittenberdze (1722) i w Holandii. Odwiedził również uniwersytety w Lipsku, Halle i Frankfurcie nad Odrą. W maju 1724 opuścił Wittenbergę i przez Hamburg udał się do Holandii, a następnie do Paryża (1725). Polecony przez posła szwedzkiego na dworze francuskim, barona Niklasa Petera von Geddę, w 1726 wyjechał do Anglii, gdzie przez dwa lata był nauczycielem domowym dwóch synów hrabiny von der Lippe. W 1728 w Londynie przyjął święcenia kapłańskie w obrządku luterańskim i wyjechał do Francji, gdzie objął stanowisko nadwornego kaznodziei, a następnie kaznodziei gabinetowego szwedzkiego ambasadora Carla Gustafa Jacobssona Sparre, którego reprezentował na kongresie pokojowym w Soissons.
Otrzymawszy od gdańskiej Rady Miejskiej propozycję pracy, z końcem 1728 wyruszył z Paryża i przez Strasburg, Frankfurt, Kassel i Wittenbergę i 26 X 1729 objął urzędy kaznodziei w kaplicy ś. Anny i lektor języka polskiego w Gimnazjum Akademickim. Zrezygnował z nich w 1734, kiedy został diakonem w kościele św. Jana, od 1750 pastor tego kościoła.
Wprowadzał w Gdańsku do teologii nowe, racjonalistyczne tendencje. Zalecał czytanie Biblii z naciskiem wyłącznie na aspekty moralne, nie zaś cudowne, przeciwstawiał się atakom Ministerium Duchownego na pietystów i innych nie-luteranów, spowiedź duchową opłacaną pieniędzmi nazywał „komorą celną” i nie zważając na silny sprzeciw zgodził się zostać ojcem chrzestnym dziecka angielskiego kaznodziei, Petera Haya. Doprowadziło to w 1736 do sporu teologicznego z kaznodzieją kościoła św. Jakuba Johannem Danielem Kickenbuschem (1696-1759). Rada Miejska próbowała łagodzić spór, zakazała polemik, w konsekwencji skazała Kickenbuscha na banicję. Podobny spór wywołał w 1748, gdy wprowadził do nauki religii nowy kierunek, pietyzm, co uzasadnił w dziele Ordnung des Heils (Gdańsk 1747, wyd. 2: 1749).
Był współzałożycielem Towarzystwa Przyrodniczego (1743). Na pierwszych czterech posiedzeniach Towarzystwa wykładał naukę o elastyczności powietrza, ilustrując je doświadczeniami. Zajmował się również mechaniką, np. mierzeniem sił poruszających się ciał. Był inicjatorem doświadczeń Daniela Gralatha z dziedziny elektryczności. Odrzucił propozycję pracy w Szwecji.
Autor kazań, mów pogrzebowych oraz prac teologicznych, między innymi Dissertatio Historico-Philologica De Locis Et Temporibus, Quae Fideles ante legem ceremonialem Precibus destinarunt (Schwiegerau, 1720), Antwort-Schreiben (1736), Glauben (1740), Die beharrliche Treue (1751).
Od 18 VI 1742 był żonaty z Luduigą Florenntiną Sonntag, córką przełożonego kościoła św. Jana i kwatermistrza Kwartału Rybackiego. Miał syna i dwie córki, z których Paulina Renata w 1762 roku została żoną ławnika Starego Miasta Paula Gottlieba Schnaasego (1728–1787), a Johanna Florenntina w 1765 Friedricha Muhla (1732–1797).
