SĘDZIA

{{paper}}

{{paper}}

[[File:Sedzia.jpg|thumb|Ołtarz wotywny Ecce Homo z przedstawieniem Tiedemanna Langerbeck (około 1412 – marzec 1468), ławnika Głównego Miasta (1446), rajcy (1453-1456, 1458-1468) sędziego (1458) oraz jego żony Nale (1428–1495), siostry burmistrza [[FERBER JOHANN| Johanna Ferbera]], i ich córki Elisabeth ([[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY| kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny]])]]

[[File:Sedzia.jpg|thumb|Ołtarz wotywny Ecce Homo z przedstawieniem Tiedemanna Langerbeck (około 1412 – marzec 1468), ławnika Głównego Miasta (1446), rajcy (1453-1456, 1458-1468) sędziego (1458) oraz jego żony Nale (1428–1495), siostry burmistrza [[FERBER JOHANN| Johanna Ferbera]], i ich córki Elisabeth ([[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY| kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny]])]]

'''SĘDZIA''' (Richter). Corocznie wybierany z grona rajców jako oficjalny zwierzchnik Sądu Ławniczego, zwanego też [[ŁAWA MIEJSKA | Ławą Miejską]]. Stał na czele urzędu sędziego (Richterliches Amt), mając do pomocy stałego pracownika urzędu, podsędka. Sędziego spotykamy w [[GŁÓWNE MIASTO | Głównym Mieście]] Gdańsku (początki urzędu związane były z lokacją miasta na [[PRAWO CHEŁMIŃSKIE | prawie chełmińskim]], 1342); niewykluczone, że działał też w [[STARE MIASTO | Starym Mieście]] Gdańsku do likwidacji jego samodzielności (1454). Do roku 1454 podlegał nadzorowi gdańskiego komtura krzyżackiego, sądząc tylko sprawy cywilne i drobne karne mieszczan (większe miał w swoich kompetencjach komtur), później – wszystkie przestępstwa. Do 1454 sądem odwoławczym była Rada Miasta Chełmna (skoro Gdańsk lokowany był na prawie chełmińskim), następnie król polski. Istniał do 1793 roku, przywrócony w okresie [[WOLNE MIASTO GDAŃSK, 1807–1815 | I Wolnego Miasta Gdańska]] (1807–1814). <br/><br/> Bliższe informacje o zakresie kompetencji sędziego datują się od XVI wieku. Podlegały mu sprawy długów żyjących gdańszczan, niedotrzymywanie umów, drobne oszustwa i kradzieże, spory między pracodawcą i czeladzią o zarobki, komorne. Wspólnie z oficjałem biskupa włocławskiego rozpatrywał sprawy nierządu i zdrady małżeńskiej, w latach 1807–1814 (w okresie obowiązywania w Gdańsku kodeksu Napoleona) udzielał rozwodów i dyspens z uwagi na wiek i pokrewieństwo. Rozstrzygał sprawy doraźnie, tylko na życzenie stron przeprowadzał oficjalny przewód sądowy; jego wyroki podlegały apelacji do rady. Pomagający mu podsędek (Unterrichter) mianowany był dożywotnio przez [[RADA MIEJSKA | Radę Miejską]], zaprzysiężany przez sędziego w obecności Ławy Miejskiej. Początków tego urzędu upatruje się w dawnym (od około roku 1226) [[SOŁTYS | sołtysie miasta]] na [[PRAWO LUBECKIE | prawie lubeckim]]. W 1342 roku, od lokacji Głównego Miasta Gdańska na prawie chełmińskim, znaczenie urzędu sołtysa obniżono do rangi urzędnika niższej kategorii. Formułował pisemne wyroki sędziego, sprawował pieczę nad księgami sądowymi, robił z nich wyciągi, przyjmował opłaty sądowe, zawiadamiał skazanych o wyrokach śmierci wydanych przez Sąd Ławniczy, asystował przy egzekucjach. W drobnych sprawach dłużniczych wyrokował we własnym domu. {{author: JZ}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Życie miasta]]

'''SĘDZIA''' (Richter). Corocznie wybierany z grona rajców jako oficjalny zwierzchnik Sądu Ławniczego, zwanego też [[ŁAWA MIEJSKA | Ławą Miejską]]. Stał na czele urzędu sędziego (Richterliches Amt), mając do pomocy stałego pracownika urzędu, podsędka. Sędziego spotykamy w [[GŁÓWNE MIASTO | Głównym Mieście]] Gdańsku (początki urzędu związane były z lokacją miasta na [[PRAWO CHEŁMIŃSKIE | prawie chełmińskim]], 1342); niewykluczone, że działał też w [[STARE MIASTO | Starym Mieście]] Gdańsku do likwidacji jego samodzielności (1454). Do roku 1454 podlegał nadzorowi gdańskiego komtura krzyżackiego, sądząc tylko sprawy cywilne i drobne karne mieszczan (większe miał w swoich kompetencjach komtur), później – wszystkie przestępstwa. Do 1454 sądem odwoławczym była Rada Miasta Chełmna (skoro Gdańsk lokowany był na prawie chełmińskim), następnie król polski. Istniał do 1793 roku, przywrócony w okresie [[WOLNE MIASTO GDAŃSK, 1807–1815 | I Wolnego Miasta Gdańska]] (1807–1814). <br/><br/> Bliższe informacje o zakresie kompetencji sędziego datują się od XVI wieku. Podlegały mu sprawy długów żyjących gdańszczan, niedotrzymywanie umów, drobne oszustwa i kradzieże, spory między pracodawcą i czeladzią o zarobki, komorne. Wspólnie z oficjałem biskupa włocławskiego rozpatrywał sprawy nierządu i zdrady małżeńskiej, w latach 1807–1814 (w okresie obowiązywania w Gdańsku kodeksu Napoleona) udzielał rozwodów i dyspens z uwagi na wiek i pokrewieństwo. Rozstrzygał sprawy doraźnie, tylko na życzenie stron przeprowadzał oficjalny przewód sądowy; jego wyroki podlegały apelacji do rady. Pomagający mu podsędek (Unterrichter) mianowany był dożywotnio przez [[RADA MIEJSKA | Radę Miejską]], zaprzysiężany przez sędziego w obecności Ławy Miejskiej. Początków tego urzędu upatruje się w dawnym (od około roku 1226) [[SOŁTYS | sołtysie miasta]] na [[PRAWO LUBECKIE | prawie lubeckim]]. W 1342 roku, od lokacji Głównego Miasta Gdańska na prawie chełmińskim, znaczenie urzędu sołtysa obniżono do rangi urzędnika niższej kategorii. Formułował pisemne wyroki sędziego, sprawował pieczę nad księgami sądowymi, robił z nich wyciągi, przyjmował opłaty sądowe, zawiadamiał skazanych o wyrokach śmierci wydanych przez Sąd Ławniczy, asystował przy egzekucjach. W drobnych sprawach dłużniczych wyrokował we własnym domu. {{author: JZ}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Życie miasta]]