FILM POLSKI W II WOLNYM MIEŚCIE GDAŃSKU

Wersja z 14:12, 18 wrz 2018

Hasło powstało dzięki Miastu Gdańsk

Partner redakcji

FILM POLSKI W II WOLNYM MIEŚCIE GDAŃSKU. Od początku działalności kin w Gdańsku ich repertuar był adresowany wyłącznie do widzów władających językiem niemieckim ( Gdańsk w filmie. Do 1945). Na przełomie 1932 i 1933 roku działacze polskiej Macierzy Szkolnej podjęli starania, aby umożliwić mieszkającym w Gdańsku Polakom poznanie filmów fabularnych wyprodukowanych w Polsce. Projekcja w wynajętym przez Macierz Szkolną kinie miała się odbywać co dwa tygodnie, każdy film planowano wyświetlać na dwóch seansach: w niedzielny wieczór dla dorosłych, w poniedziałkowe południe dla młodzieży szkolnej. Cena biletu miała wynosić od 80 fenigów do 1,5 guldena.

Pierwszy seans polskiego filmu – Dziesięciu z Pawiaka w reżyserii Ryszarda Ordyńskiego, według scenariusza Ferdynanda Goetla, ze zdjęciami Zbigniewa Gniazdowskiego oraz z muzyką Władysława Dana-Daniłowskiego i Feliksa Rybickiego – zapowiedziano na 15 I 1933 roku o godzinie 20.00 w kinie UFA-Palast, a seans dla młodzieży na następny dzień o godzinie 12.00. Obie projekcje odwołano ze względu na opóźnienie w pracy komisji cenzuralnej (jej posiedzenie wyznaczono dopiero na późniejszy dzień). Po uzyskaniu zezwolenia cenzury i przezwyciężeniu różnych trudności Macierz Szkolna wynajęła inne kino i podała nowy termin projekcji wspomnianego filmu, rezygnując z oddzielnego seansu dla młodzieży szkolnej. 29 I 1933 roku o godzinie 12.00 w Capitol Volkskino po raz pierwszy w Gdańsku widzowie usłyszeli w kinie głosy polskich aktorów, między innymi Józefa Węgrzyna, Karoliny Lubieńskiej, Zofii Batyckiej, Adama Brodzisza. Sukces przeszedł najśmielsze oczekiwania organizatorów, którzy nie spodziewali się tak dużej frekwencji. Niezwłocznie zorganizowano w tym samym kinie drugi seans, który odbył się 1 lutego o godzinie 22.30.

Projekcja drugiego filmu – komedii Ułani, ułani, chłopcy malowani w reżyserii Mieczysława Krawicza, z Kazimierzem Krukowskim w roli Lopka, Adolfem Dymszą jako Felkiem i Zulą Pogorzelską kreującą Helkę – odbyła się 19 II 1933 niemal równocześnie w dwóch kinach: w Passage-Theater o godzinie 12.00 oraz w Gloria-Theater o godzinie 12.15 (kwadrans różnicy między początkami seansów uzasadniony był zapewne tym, że tyle trwało przeniesienie szpuli filmowej z jednego kina do drugiego).

5 III 1933 o godzinie 12.30 w kinach Rathaus-Lichtspiele i Gloria-Theater wyświetlono film kostiumowy Księżna Łowicka na podstawie powieści Wacława Gąsiorowskiego, w reżyserii Janusza Warneckiego i Mieczysława Krawicza, z Jadwigą Smosarską, Stefanem Jaraczem, Józefem Węgrzynem i Stanisławem Gruszczyńskim w głównych rolach.

Wielkie powodzenie polskich filmów fabularnych skłoniło Macierz Szkolną do zapowiedzi, że od kwietnia 1933 roku wprowadzi ulgowe abonamenty kinowe. Cena jednego abonamentu na dwa seanse miała wynosić 2 guldeny, czyli 2⁄3 dwóch pełnopłatnych biletów. Brak informacji o zrealizowaniu tego zamiaru, gdyż ani w kwietniu, ani w maju nie wyświetlono polskich filmów. Dopiero na 7 VI 1933 Macierz Szkolna zaplanowała projekcję filmu fabularnego o życiu cyrkowców Pałac na kółkach w reżyserii Ryszarda Ordyńskiego. Termin kilka razy przekładano, by w końcu zrezygnować z wyświetlenia tego filmu. W jego miejsce pokazano 23 VI 1933 w sali Klubu Sportowego „Gedania” przy Schichaugasse 6 (ul. Jana z Kolna) na trzech seansach (17.00, 19.00, 21.00) adaptację filmową noweli Janko Muzykant Henryka Sienkiewicza ze zmienionym, szczęśliwym zakończeniem. Film reżyserował Ryszard Ordyński, młodego Janka Muzykanta grał Stefan Rogulski, dorosłego Janka – Witold Conti, Florka – Adolf Dymsza, Lopka – Kazimierz Krukowski, śpiewaczkę Ewę Korecką – Maria Malicka.

Staraniem Koła Przyjaciół Harcerstwa ( harcerstwo) 6 XII 1934 o godzinie 11.30 w kinie UFA-Palast wyświetlono film komediowy Jego ekscelencja subiekt w reżyserii Michała Waszyńskiego. Tytułowego bohatera grał Eugeniusz Bodo, Anię – Ina Benita, jej matkę – Mieczysława Ćwiklińska. Na początku seansu wyświetlono reportaż filmowy Migawki z Górnego Śląska. Czysty dochód przeznaczono na cele polskiego harcerstwa.

W obliczu dynamicznego rozwoju portu w Gdyni polskie Ministerstwo Przemysłu i Handlu zamówiło w 1934 roku w firmie Franciszek Petersile i Turbanicz dwa filmy krótkometrażowe o Gdańsku i Gdyni. W październiku tego roku reżyser Kowicki (imię nieznane) i operator filmowy Stanisław Wohl zakończyli zdjęcia. Pierwszy film otrzymał tytuł Gdańsk – reportaż artystyczny, drugi – Dwa porty. Brak informacji o ich rozpowszechnianiu.

Po śmierci Józefa Piłsudskiego 12 V 1935 roku wszystkie działające w Gdańsku polskie związki, towarzystwa i organizacje składały zmarłemu hołd na akademiach żałobnych i zebraniach. Jedną z form hołdu była zorganizowana przez Macierz Szkolną projekcja reportażu filmowego z uroczystości pogrzebowych Ostatnia droga Marszałka. Wyświetlono go 6 czerwca tego roku w kinie U.-T.-Lichtspiele na sześciu godzinnych seansach: trzech przedpołudniowych dla młodzieży szkolnej i trzech popołudniowych dla osób dorosłych. Prelekcje przed projekcjami dla młodzieży wygłaszali na zmianę harcmistrz Roman Truszczyński (tabela: Komendanci Chorągwi Gdańskiej w haśle harcerstwo) i ks. prefekt Stanisław Nagórski, przed projekcjami dla dorosłych – Marcin Dragan i Zbigniew Rynduch, nauczyciele Gimnazjum Polskiego.

12 II 1936 roku Zarząd Oddziału Związku Harcerstwa Polskiego w Gdańsku wykupił w kinie U.-T.-Lichtspiele seans o godzinie 11.00 na pokaz polskich filmów krótkometrażowych. Wyświetlono między innymi zrealizowaną przez Polską Agencję Telegraficzną (PAT) relację filmową z Jubileuszowego Zlotu Związku Harcerstwa Polskiego w Spale, który odbył się 10–15 VII 1935 roku z udziałem gdańskich harcerzy, oraz szereg filmów o tematyce sportowej i kulturalnej, na przykład reportaże o zabytkach Krakowa i zbiorach tamtejszego Muzeum Narodowego. Kilka tygodni po tym pokazie, 30 i 31 marca oraz 1 kwietnia, Macierz Szkolna zorganizowała w sali teatralnej Danziger Festsäle ( Hala Widowiskowo-Sportowa) dziewięć seansów filmu historycznego o czasach potopu szwedzkiego Przeor Kordecki – obrońca Częstochowy, zrealizowanego według scenariusza Edwarda Puchalskiego i w jego reżyserii. Tytułową postać kreował Karol Adwentowicz, króla Jana II Kazimierza grał Józef Śliwicki, królową Ludwikę Marię – Zofia Łubino, Michała Małynicza – Kazimierz Brodzikowski, Stanisława Małynicza – Aleksander Orda, w roli generała szwedzkiego Millera wystąpił Jerzy Rygier, a hrabiego Weyhardta-Wrzeszczowicza – Bronisław Oranowski. Ceny biletów wynosiły od 50 fenigów do 1,50 guldena, dla bezrobotnych obowiązywała opłata 30 fenigów, dla młodzieży szkolnej – 20 fenigów. JMM