HALA TARGOWA
m |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{paper}} | {{paper}} | ||
[[File:Hala Targowa, około 1910.JPG|thumb|Hala Targowa, około 1910]] | [[File:Hala Targowa, około 1910.JPG|thumb|Hala Targowa, około 1910]] | ||
| − | '''HALA TARGOWA''', na pl. Dominikańskim, między ul. Pańską, Podwalem Staromiejskim i Lawendową | + | |
| − | 14 X 1957 w hali i na przyległym targowisku | + | '''HALA TARGOWA''', na pl. Dominikańskim, między ul. Pańską, Podwalem Staromiejskim i Lawendową, na terenie cmentarza z XI wieku, następnie pierwszego [[KOŚCIÓŁ ŚW. MIKOŁAJA | kościoła św. Mikołaja]], funkcjonującego od końca XII do początku XIV wieku, potem klasztoru [[DOMINIKANIE | dominikanów]], działającego od XIV wieku do roku 1813. Po jego zniszczeniu był tam [[WOJSKOWE PLACE ĆWICZEŃ | plac ćwiczeń wojskowych]] oraz od 1835/1840 roku targowisko. Zbudowana w latach 1894–1896 według projektu Kurta Fehlhabera (koszt 430 tysięcy marek), miała zlikwidować handel uliczny. Została oddana do użytku 3 VIII 1896 roku, jednocześnie zamknięto wszystkie targi na [[STARE MIASTO | Starym]] i [[GŁÓWNE MIASTO | Głównym Mieście]] (z wyjątkiem [[TARG RYBNY | Targu Rybnego]]). Była otwarta przez sześć dni w tygodniu od godziny 5.00 (lato) lub 6.00 (zima) do 20.00 (latem z przerwą obiadową od 13.00 do 17.00), a w soboty do 21.30. <br/><br/> |
| − | Kilkakrotnie | + | Jednokondygnacyjnemu, podpiwniczonemu budynkowi (wysokość 15 m, powierzchnia 4714 m²) nadano cechy modernizującego baroku. Otwartą wewnątrz kratownicową konstrukcję dachową wsparto na 22 żeliwnych słupach w dwóch rzędach. W słupach zamontowano panewki (stosowane w mostach i wiaduktach), które przy niskich temperaturach i kurczeniu się słupów pozwalały zachować stabilność konstrukcji. Wyznaczone słupami trzy trakty (środkowy – szerszy i wyższy, oświetlony w partii dachowej rzędami okien) przeznaczono na 188 stoisk handlowych w formie drewnianych kiosków i stołów (76 stoisk mięsno-wędliniarskich, 64 owocowo-warzywne, 22 nabiałowe, 16 rybnych, 10 z pieczywem). Były tu również pomieszczenia administracyjne, kuchnie, posterunek policji, toalety. Na zewnątrz, wokół hali, umieszczono 627 stoisk owocowo-warzywnych (tzw. zielony rynek), zezwalając na handel w środy i soboty. Elewacje były licowane cegłą, zakończone ścianką attykową i wielobocznymi wieżyczkami w narożnikach; miały trójdzielne, półkoliste okna. Bramy umieszczono na przestrzał, w osiach budynku, opatrzono od zewnątrz herbem Gdańska; wschodnią i zachodnią flankowały wieloboczne wieżyczki, północną i południową – pseudoprzypory i wieżyczki nadwieszone; wewnątrz umieszczono wiatrołapy. Na przełomie lat 30. i 40. XX wieku usunięto neomanierystyczne, drewniane, kryte blachą zwieńczenia wieżyczek, wprowadzając w ich miejsce wielokątne, ceglane daszki, usunięto z attyki dekoracyjne sterczynki, zlikwidowano trójkątne szczyty w połowie długości ścian, zastępując je prostymi pasami muru, z dachu usunięto kute w żelazie elementy ozdobne. Wewnątrz na ścianie zachodniej powstała antresola. <br/><br/> |
| − | + | W 1945 roku w hali magazynowano żywność dla mieszkańców Gdańska i wojsk niemieckich. W marcu 1945 budynek stracił jedynie 16 wieżyczek. Po wojnie był własnością państwowego przedsiębiorstwa WSS Społem. W 1947 roku mieściły się tu 202 stoiska i 40 składanych boksów, na placu funkcjonowało 58 stoisk, z powodu trwających prac remontowych z 81 pomieszczeń piwnicznych wydzierżawiono tylko 27. W lutym 1948 ukończono remont zalanego wodą w 1945 roku schronu przy pl. Dominikańskim, przeznaczając go na chłodnie i magazyny hali. Wiosną 1952 dotychczasowe proste stoiska zastąpiono zamkniętymi kioskami. W 1952 roku rozważano także przebudowę części zachodniej, planując podcięcie, pod którym mógłby prowadzić chodnik dla pieszych, usprawniający komunikację na ul. Pańskiej. <br/><br/> | |
| − | W latach 60. XX wieku planowano wyburzenie hali i postawienie w jej miejscu sklepu samoobsługowego. | + | 14 X 1957 roku w hali i na przyległym targowisku przeprowadzono największą po II wojnie światowej akcję Milicji Obywatelskiej przeciwko tzw. „spekulantom”. Brało w niej udział 405 milicjantów, 70 inspektorów Państwowej Inspekcji Handlowej i 50 aktywistów Związku Młodzieży Polskiej. Skontrolowano 230 stoisk i kiosków, zatrzymano 210 osób, orzeczono 97 kar grzywny, cztery osoby aresztowano. Kilkakrotnie próbowano usunąć targowisko (stoiska) znajdujące się poza halą. 6 X 1955 roku otwarto targowisko na [[DOLNE MIASTO | Dolnym Mieście]], przy ul. Jaskółczej (czynne codziennie prócz sobót i niedziel), mające zastąpić to z pl. Dominikańskiego. Stosowną uchwałę w tej sprawie [[RADA MIEJSKA | Miejska Rada Narodowa]] podjęła w końcu 1957 roku, zakazując handlu przy hali od 1 V 1958. Właścicielom stoisk wysłano wymówienia, jednak po kilku miesiącach je cofnięto. W latach 60. XX wieku planowano wyburzenie hali i postawienie w jej miejscu sklepu samoobsługowego. Nowoczesną halę chciano wybudować na [[SPICHLERZE| Spichlerzach]], przy Podwalu Przedmiejskim, lecz powstało tam jedynie prowizoryczne targowisko. <br/><br/> |
| + | W latach 1967–1968 przeprowadzono generalny remont hali (uniknięto zamknięcia całego obiektu, wyłączając kolejno z użytku jego części: od ul. Pańskiej, środkową, od ul. Lawendowej). Wyremontowano dach (lipiec 1967), chłodnię, instalację elektryczną, na właścicielach stoisk wymuszono, by na własny koszt wystawili ujednolicone oszklone boksy. Jesienią 1972 roku targowisko przed halą od strony Podwala Staromiejskiego otrzymało 15 kiosków-stoisk po [[JARMARK ŚW. DOMINIKA | Jarmarku Dominikańskim]]. 27 XI 1992 na pl. Dominikańskim (po północnej stronie hali) oddano do użytku nowe, stylizowane pawilony sprzedaży kwiatów. W 1992 roku hala została przejęta przez miasto (była zarządzana przez przedsiębiorstwo Hale i Targowiska w Gdańsku), w 1993 sprywatyzowana, przejęta początkowo przez firmę Marbud (małżeństwa Sieńkowskich) – w 1997 decyzją Sądu Najwyższego Rzeczypospolitej Polskiej umowę unieważniono. 4 III 1999 roku halę nabyła sp. z o.o. Kupcy Dominikańscy (zawiązana w grudniu 1991 przez kupców sprzedających w hali i na zielonym rynku). Oddalono również roszczenia do hali i zielonego rynku wysuwane przez dominikanów z kościoła św. Mikołaja. Kapitalny remont z odbudowaniem wieżyczek (poprzedzony od roku 1999 badaniami historyczno-architektonicznymi) prowadzono od 2 I 2001 do 25 VIII 2005 (oficjalne otwarcie). Po remoncie hala ma na trzech poziomach (z antresolą) 107 stoisk, wytyczonych szklanymi taflami (zamiast wcześniejszych drewnianych), trzy windy (jedna panoramiczna), klimatyzację. Jej ogólna powierzchnia użytkowa to 4242 m², kubatura: 28 542 m³. Po odkryciach archeologicznych w trakcie remontu (2001) zmieniono projekt i na najniższym, piwnicznym poziomie, na 1000 m², wyeksponowano fragmenty zarysu murów pierwszego kościoła św. Mikołaja. Od września 2005 do 1 III 2010 roku przeprowadzono remont zielonego rynku, wybudowano 30 nowych stoisk. Odkryto wtedy romańskie piwnice pierwszego klasztoru dominikanów; zabytki te mają stanowić odrębny skansen. {{author: BŚ}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Przestrzeń miasta]] | ||
Wersja z 18:17, 17 maj 2017
HALA TARGOWA, na pl. Dominikańskim, między ul. Pańską, Podwalem Staromiejskim i Lawendową, na terenie cmentarza z XI wieku, następnie pierwszego kościoła św. Mikołaja, funkcjonującego od końca XII do początku XIV wieku, potem klasztoru dominikanów, działającego od XIV wieku do roku 1813. Po jego zniszczeniu był tam plac ćwiczeń wojskowych oraz od 1835/1840 roku targowisko. Zbudowana w latach 1894–1896 według projektu Kurta Fehlhabera (koszt 430 tysięcy marek), miała zlikwidować handel uliczny. Została oddana do użytku 3 VIII 1896 roku, jednocześnie zamknięto wszystkie targi na Starym i Głównym Mieście (z wyjątkiem Targu Rybnego). Była otwarta przez sześć dni w tygodniu od godziny 5.00 (lato) lub 6.00 (zima) do 20.00 (latem z przerwą obiadową od 13.00 do 17.00), a w soboty do 21.30.
Jednokondygnacyjnemu, podpiwniczonemu budynkowi (wysokość 15 m, powierzchnia 4714 m²) nadano cechy modernizującego baroku. Otwartą wewnątrz kratownicową konstrukcję dachową wsparto na 22 żeliwnych słupach w dwóch rzędach. W słupach zamontowano panewki (stosowane w mostach i wiaduktach), które przy niskich temperaturach i kurczeniu się słupów pozwalały zachować stabilność konstrukcji. Wyznaczone słupami trzy trakty (środkowy – szerszy i wyższy, oświetlony w partii dachowej rzędami okien) przeznaczono na 188 stoisk handlowych w formie drewnianych kiosków i stołów (76 stoisk mięsno-wędliniarskich, 64 owocowo-warzywne, 22 nabiałowe, 16 rybnych, 10 z pieczywem). Były tu również pomieszczenia administracyjne, kuchnie, posterunek policji, toalety. Na zewnątrz, wokół hali, umieszczono 627 stoisk owocowo-warzywnych (tzw. zielony rynek), zezwalając na handel w środy i soboty. Elewacje były licowane cegłą, zakończone ścianką attykową i wielobocznymi wieżyczkami w narożnikach; miały trójdzielne, półkoliste okna. Bramy umieszczono na przestrzał, w osiach budynku, opatrzono od zewnątrz herbem Gdańska; wschodnią i zachodnią flankowały wieloboczne wieżyczki, północną i południową – pseudoprzypory i wieżyczki nadwieszone; wewnątrz umieszczono wiatrołapy. Na przełomie lat 30. i 40. XX wieku usunięto neomanierystyczne, drewniane, kryte blachą zwieńczenia wieżyczek, wprowadzając w ich miejsce wielokątne, ceglane daszki, usunięto z attyki dekoracyjne sterczynki, zlikwidowano trójkątne szczyty w połowie długości ścian, zastępując je prostymi pasami muru, z dachu usunięto kute w żelazie elementy ozdobne. Wewnątrz na ścianie zachodniej powstała antresola.
W 1945 roku w hali magazynowano żywność dla mieszkańców Gdańska i wojsk niemieckich. W marcu 1945 budynek stracił jedynie 16 wieżyczek. Po wojnie był własnością państwowego przedsiębiorstwa WSS Społem. W 1947 roku mieściły się tu 202 stoiska i 40 składanych boksów, na placu funkcjonowało 58 stoisk, z powodu trwających prac remontowych z 81 pomieszczeń piwnicznych wydzierżawiono tylko 27. W lutym 1948 ukończono remont zalanego wodą w 1945 roku schronu przy pl. Dominikańskim, przeznaczając go na chłodnie i magazyny hali. Wiosną 1952 dotychczasowe proste stoiska zastąpiono zamkniętymi kioskami. W 1952 roku rozważano także przebudowę części zachodniej, planując podcięcie, pod którym mógłby prowadzić chodnik dla pieszych, usprawniający komunikację na ul. Pańskiej.
14 X 1957 roku w hali i na przyległym targowisku przeprowadzono największą po II wojnie światowej akcję Milicji Obywatelskiej przeciwko tzw. „spekulantom”. Brało w niej udział 405 milicjantów, 70 inspektorów Państwowej Inspekcji Handlowej i 50 aktywistów Związku Młodzieży Polskiej. Skontrolowano 230 stoisk i kiosków, zatrzymano 210 osób, orzeczono 97 kar grzywny, cztery osoby aresztowano. Kilkakrotnie próbowano usunąć targowisko (stoiska) znajdujące się poza halą. 6 X 1955 roku otwarto targowisko na Dolnym Mieście, przy ul. Jaskółczej (czynne codziennie prócz sobót i niedziel), mające zastąpić to z pl. Dominikańskiego. Stosowną uchwałę w tej sprawie Miejska Rada Narodowa podjęła w końcu 1957 roku, zakazując handlu przy hali od 1 V 1958. Właścicielom stoisk wysłano wymówienia, jednak po kilku miesiącach je cofnięto. W latach 60. XX wieku planowano wyburzenie hali i postawienie w jej miejscu sklepu samoobsługowego. Nowoczesną halę chciano wybudować na Spichlerzach, przy Podwalu Przedmiejskim, lecz powstało tam jedynie prowizoryczne targowisko.
W latach 1967–1968 przeprowadzono generalny remont hali (uniknięto zamknięcia całego obiektu, wyłączając kolejno z użytku jego części: od ul. Pańskiej, środkową, od ul. Lawendowej). Wyremontowano dach (lipiec 1967), chłodnię, instalację elektryczną, na właścicielach stoisk wymuszono, by na własny koszt wystawili ujednolicone oszklone boksy. Jesienią 1972 roku targowisko przed halą od strony Podwala Staromiejskiego otrzymało 15 kiosków-stoisk po Jarmarku Dominikańskim. 27 XI 1992 na pl. Dominikańskim (po północnej stronie hali) oddano do użytku nowe, stylizowane pawilony sprzedaży kwiatów. W 1992 roku hala została przejęta przez miasto (była zarządzana przez przedsiębiorstwo Hale i Targowiska w Gdańsku), w 1993 sprywatyzowana, przejęta początkowo przez firmę Marbud (małżeństwa Sieńkowskich) – w 1997 decyzją Sądu Najwyższego Rzeczypospolitej Polskiej umowę unieważniono. 4 III 1999 roku halę nabyła sp. z o.o. Kupcy Dominikańscy (zawiązana w grudniu 1991 przez kupców sprzedających w hali i na zielonym rynku). Oddalono również roszczenia do hali i zielonego rynku wysuwane przez dominikanów z kościoła św. Mikołaja. Kapitalny remont z odbudowaniem wieżyczek (poprzedzony od roku 1999 badaniami historyczno-architektonicznymi) prowadzono od 2 I 2001 do 25 VIII 2005 (oficjalne otwarcie). Po remoncie hala ma na trzech poziomach (z antresolą) 107 stoisk, wytyczonych szklanymi taflami (zamiast wcześniejszych drewnianych), trzy windy (jedna panoramiczna), klimatyzację. Jej ogólna powierzchnia użytkowa to 4242 m², kubatura: 28 542 m³. Po odkryciach archeologicznych w trakcie remontu (2001) zmieniono projekt i na najniższym, piwnicznym poziomie, na 1000 m², wyeksponowano fragmenty zarysu murów pierwszego kościoła św. Mikołaja. Od września 2005 do 1 III 2010 roku przeprowadzono remont zielonego rynku, wybudowano 30 nowych stoisk. Odkryto wtedy romańskie piwnice pierwszego klasztoru dominikanów; zabytki te mają stanowić odrębny skansen.
