HUFELAND GOTTLIEB, burmistrz Gdańska

Aktualna wersja na dzień 20:58, 6 gru 2024

Gottlieb Hufeland, według Antona Wilhelma Tischbeina, 1797

Karta tytułowa wspomnień Gottlieba Hufelanda z działalności w Gdańsku w latach 1808–1812

GOTTLIEB HUFELAND (19 X 1760 Gdańsk – 18 II 1817 Halle), profesor prawa, burmistrz Gdańska. Był synem Daniela Hufelanda (chrzest 2 X 1701 Słupsk – pochowany 20 IV 1769 w kaplicy cechu kramarzy pw. św. Marii Magdaleny w kościele Najświętszej Marii Panny (NMP) w Gdańsku), który 12 XII 1738 nabył za 2000 florenów kupieckie obywatelstwo Gdańska, od 1750 członka Trzeciego Ordynku i mistrza cechu kramarzy, oraz jego drugiej żony, poślubionej 30 VIII 1759 w kościele NMP Anny Constantii (chrzest 23 V 1737 – pochowana 28 VII 1805 Gdańsk), córki Joachima Grantzau z Tangermünde nad Łabą w Starej Marchii. Miał stryja Martina (ur. Słupsk) 1 XII 1724 zapisanego do ostatniej klasy (primy) gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, oraz siedmioro rodzeństwa, pięciu braci i dwie siostry: przyrodnich – z pierwszej żony ojca poślubionej w gdańskim kościele NMP 5 II 1739 Marii Tillen (1709 – pochowana 18 V 1758 tamże) – Daniela (chrzest 23 XI 1739, Daniela Emanuela (chrzest 28 XI 1741), Marię Elisabethę (chrzest 11 VIII 1745), Constantina Gottlieba (chrzest 30 IV 1747) oraz rodzonych Gothilffa (chrzest 8 X 1762), Constantie Renathę (chrzest 4 X 1763) i Nathanaela (chrzest 7 VIII 1766), który 2 XI 1772 zapisany został do początkowej klasy gdańskiego Gimnazjum Akademickiego i był studentem medycyny w Jenie i Getyndze.

W 1769 był uczniem czwartej (czyli drugiej) klasy Gimnazjum Akademickiego, które kończył w 1780 biorąc udział w dyspucie pod kierunkiem Daniela Gralatha, prowadzonej przez Balthasara Jacoba Groddecka. Po uzyskaniu stypendium z gdańskiej Fundacji Diesseldorfów ( Johann Gottfried Diesseldorf) w 1780 rozpoczął studia filozoficzne na uniwersytecie w Lipsku, następnie studiował prawo na uniwersytecie w Getyndze (1783) i Jenie (1784), gdzie w 1785 uzyskał doktorat filozofii i prawa. Pracował na uniwersytecie w Jenie; od 1788 profesor tytularny, od 1790 profesor zwyczajny prawa; w 1803 pracował na uniwersytecie w Würzburgu, a w 1806 na uniwersytecie w Landshut (koło Monachium). Przebywając w Bawarii pełnił również w latach 1806-1808 funkcję królewsko-bawarskiego radcy prawnego.

Wezwany do Gdańska przez francuskiego generała-gubernatora Jeana Rappa, przybył 16 V 1808 by objąć funkcję senatora I Wolnego Miasta Gdańska, a od września tegoż roku prezydenta Senatu, czyli burmistrza miasta. Pierwszym burmistrzem (prezydentem) był w 1811, drugim w 1810, trzecim w 1809, czwartym w 1808 i do czasu rezygnacji 12 IV 1812. Wraz z kilkoma senatorami (członkami gdańskiego Senatu, jak zwano wówczas Radę Miejską) opracował nowy projekt konstytucji Gdańska, której tekst wysłano we wrześniu 1808 do Paryża celem konsultacji. Stanowił on próbę umiarkowanego unowocześnienia i usprawnienia administracji I WMG. Podobnie jak wcześniejszy projekt, przygotowany przez Senat i zaaprobowany przez Ławę Miejską oraz Trzeci Ordynek, nie uzyskał on jednak akceptacji od cesarza Napoleona I, ale i nie został przez niego odrzucony. Cesarzowi bardziej odpowiadał stan tymczasowy ustroju I WMG, umożliwiający gubernatorowi wydawanie korzystnych dla Francji decyzji i postanowień, głównie w sprawach finansowych.

Przewodniczył także Komisji Prawodawczej, której zadaniem było m.in. wprowadzenie w Gdańsku Kodeksu Napoleona. Prace tej komisji natrafiły na opozycję w Senacie i Trzecim Ordynku, wynikającą z obawy przed utratą uprzywilejowanej pozycji (na przykład w sprawie chrztów czy małżeństw) Kościoła luterańskiego. Dzięki jego energii i naciskom gubernatora oraz rezydenta francuskiego w Gdańsku, Kodeks Napoleona został wprowadzony w Gdańsku 1 VII 1808. Stał również na czele komisji do uregulowania nałożonej przez Francuzów na Gdańsk kontrybucji (23 047 990 franków). 10 X 1808 przewodził delegacji gdańskiej na spotkaniu w Kwidzynie z carem Aleksandrem I, na którym omawiano m.in. sprawy francuskich żądań, przekraczających możliwości płatnicze Gdańska.

W 1812 oburzenie w elitach władzy Gdańska wywołał fakt, że jego własne długi, w wysokości 17 000 florenów, na polecenie gubernatora Jeana Rappa gdański Senat musiał pokryć z kasy publicznej. Stało się to powodem jego rezygnacji z funkcji burmistrza i szybkiego opuszczenia przezeń (wraz z rodziną) Gdańska (16 V 1812). Powrócił na uniwersytet w Landshut, gdzie objął katedrę prawa rzymskiego, karnego i gospodarki państwowej. Wiosną 1816 przeniósł się na uniwersytet do Halle nad Soławą (Saale), gdzie zmarł i został pochowany.

Był autorem m.in. publikacji Briefe über die itzigen Streitigkeiten des Königs von Preußen und der Stadt Danzig (Listy dotyczące gorących sporów króla Prus z miastem Gdańsk, 1784), Über die neuesten Angelegenheiten der Stadt Danzig (Najnowsze sprawy miasta Gdańska, 1784), Erinnerungen aus meinem Aufenthalt in Danzig in den Jahren 1808 bis 1812 (Wspomnienia z mojego pobytu w Gdańsku w latach 1808 do 1812, 1815), Nachtrag zu den Erinnerungen aus meinem Aufenthalt in Danzig (Suplement do wspomnień z mojego pobytu w Gdańsku, 1815).

25 VIII 1793 zawarł w Jenie związek małżeński z Konradyną Luizą Wilhelminą Wiedemann (ur. 1777), pochodzącą z Brunszwiku. W 1809, jako wdowiec, ożenił się z Louisą Wilhelminą Schinweg. 12 VIII 1809 urodziła ona w Gdańsku syna Ernsta Nicolausa Maximiliana (chrzest w grudniu 1809 w kościele NMP). Losy żony i syna po opuszczeniu Gdańska w 1812 są nie znane. JZ







Bibliografia:
Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814, wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. III, s. 24; t. VII, s. 125.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 308, 349, 354.
„Danziger Intelligenzblatt”, nr 19, 5 III 1817, s. 348 (nekrolog).
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 251.
Zdrenka Joachim, Hufeland Bogumił, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, Suplement I, Gdańsk 1998, s. 120.
Zdrenka Joachim, Urzędnicy miejscy Gdańska w latach 1342–1792 i 1807–1814, t. II, Gdańsk 2008, s. 147.