JANTZEN DANIEL ELERT, burgrabia gdański

Wersja z 09:20, 9 lis 2024

DANIEL ELERT JANTZEN (Janssen, Jansson) (27 X 1698 Gdańsk – 23 VII 1756 Gdańsk), kupiec, burgrabia gdański. Syn mistrza Kwartału Rybackiego (od 1704) i ławnika (od 1719) Karla Jantzena (5 X 1661 Gdańsk – 31 VIII 1726 Gdańsk, pochowany w kościele św. Jakuba) i od 1697 jego drugiej żony (miał ich pięć) Adelgundy Elisabeth (zm. 1704), córki ławnika Ehlerta Friedricha. Brat Johanna Carla (chrzest 1716 – pochowany 10 V 1787) (ojca senatora Christiana Adolpha Friedricha Jantzena), Benjamina Elerta i Salomona Jantzena, syndyka gdańskiego.

W kwietniu 1713 zapisany został do przedostatniej klasy (secundy) Gimnazjum Akademickiego, 1718–1719 student w Wittenberdze i Lipsku, od 1730 sekretarz Rady Miejskiej, 10 V 1731 wystarał się o potwierdzenie kupieckiego obywatelstwa Gdańska jako tzw. Bürger-Kind (dziecko gdańskich obywateli). Podczas oblężenia Gdańska w lipcu 1734 brał udział w prowadzonych w głównej kwaterze wojsk rosyjskich na Oruni rozmowach o kapitulacji miasta, następnie był w delegacji gdańszczan proszącej w Sankt Petersburgu o wybaczenie carycę Annę i z powodzeniem pertraktującej w sprawie zmniejszenia narzuconej kontrybucji (za co otrzymał od władz Gdańska nagrodę w wysokości 1000 folernów). Był autorem dokładnego protokołu opisującego przebieg tego poselstwa (od 25 VIII 1734 do 20 VI 1735)

Od 1746 ławnik, od 1750 rajca, w 1753 sędzia, był też scholarą. Powiązany rodzinnie z burmistrzem Johannem Wahlem (piątą żoną ojca była Eleonora, siostra burmistrza, on sam żonaty był z jego siostrzenicą), popierał jego niechętny stosunek do wprowadzenia narzuconej w 1750 Gdańskowi przez króla polskiego Augusta III (i popieranej przez Trzeci Ordynek) ordynacji zakładającej ściślejsze podporządkowanie miasta władzy monarszej. W 1750 wchodził w skład gdańskiej delegacji, która w Warszawie bezskutecznie zabiegała o zmianę stanowiska władcy, wchodził w skład komisji mającej opracować nowy gdański wilkierz, w 1751 w skład trzyosobowej komisji mającej bronić stanowiska burmistrza i rajców przed przybyłym z Korony do Gdańska sądem asesorskim. W kwietniu 1752 Trzeci Ordynek żądał nawet od króla odwołania go z godności rajcy, był uczestnikiem pertraktacji z komisarzem królewskim w Gdańsku, radcą dworu Antonem von Leubnitzem, w sprawie uwolnienia zaaresztowanego w Dreźnie burmistrza Wahla. Także w 1752, wraz z Friedrichem Reygerem, został wydelegowany do Wschowy, gdzie publicznie w imieniu miasta przeprosił króla Augusta III za dotychczasową postawę gdańszczan. W 1755 mianowany przez króla Augusta III burgrabią.

Należał do grupy tzw. „uczonych” rządzących w tym czasie w Gdańsku. Był jedną z ważniejszych postaci w życiu miasta, w roku śmierci zasiadał w Radzie Wojennej, w komisjach ds. Kamlarii, wiejskich posiadłości miasta na Żuławach, terytorium Wisłoujscia, inspekcji lasów, szpitali miejskich, ds. cechów i rzemiosła, przewodniczył komisji ds. straży nocnej i porządku na ulicach, był jednym z trzech tzw. Panów Menniczych, nadzorujących wybijanie monety, jednym z dwóch rajców sprawujących kontrolę nad aptekami, podobnie sprawujących nadzór nad Dworem Artusa, był odpowiedzialny za nadzór nad Dolnym Miastem, kluczami do Bramy Szerokiej, był jednym z tzw. Panów Siedleckich (zob. Siedlce), inspektorem ds. składu drewna przy Bramie Nizinnej.

20 XI 1736 w kościele Najświętszej Marii Panny ożenił się z Dorotą Renatą (16 VI 1713 Gdańsk – 19 I 1771, pochowana 22 tego miesiąca przy mężu), córką kupca Benedicta Schmidta i Dorothei (1679–1754), siostry burmistrza Johanna Wahla. Ojciec Carla Benedikta. Pochowany 12 VIII 1756 w kościele NMP, kantatę żałobną przygotował Johann Balthasar Christian Freislich. BŚ







Bibliografia:
Das jetzte-lebende Dantzig, Dantzig 1756.
Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814, wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. VII, s. 469.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 294.
Cieślak Edmund, Jantzen Daniel Elert, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. II, Gdańsk 1994, s. 298–299.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 3, 20.
Zdrenka Joachim, Urzędnicy miejscy Gdańska w latach 1342–1792 i 1807–1814, t. II, Gdańsk 2008, s. 150–151.