POMNIK POLEGŁYCH STOCZNIOWCÓW 1970
| Linia 5: | Linia 5: | ||
[[File:Płaskorzeźba Elżbiety Szczodrowskiej Peplińskiej i Roberta Peplińskiego, pomnik Poległych Stoczniowców 1970.JPG|thumb|Płaskorzeźba Elżbiety Szczodrowskiej-Peplińskiej i Roberta Peplińskiego, pomnik Poległych Stoczniowców 1970]] | [[File:Płaskorzeźba Elżbiety Szczodrowskiej Peplińskiej i Roberta Peplińskiego, pomnik Poległych Stoczniowców 1970.JPG|thumb|Płaskorzeźba Elżbiety Szczodrowskiej-Peplińskiej i Roberta Peplińskiego, pomnik Poległych Stoczniowców 1970]] | ||
| − | '''POMNIK POLEGŁYCH STOCZNIOWCÓW 1970''', pl. Solidarności. Postulat wzniesienia pomnika upamiętniającego ofiary wydarzeń [[GRUDZIEŃ 1970 | Grudnia 1970]] zgłosił już w 1971 [[LENARCIAK HENRYK, działacz opozycji demokratycznej | Henryk Lenarciak]], lecz władze, mimo | + | '''POMNIK POLEGŁYCH STOCZNIOWCÓW 1970''', pl. Solidarności. Postulat wzniesienia pomnika upamiętniającego ofiary wydarzeń [[GRUDZIEŃ 1970 | Grudnia 1970]] zgłosił już w 1971 [[LENARCIAK HENRYK, działacz opozycji demokratycznej | Henryk Lenarciak]], lecz władze, mimo początkowej zgody, odrzuciły ten pomysł. Do idei powrócono w trakcie strajku sierpniowego w 1980 ([[SIERPIEŃ 1980 | sierpień 1980]]). Szkicowy projekt pomnika wykonał w pierwszym dniu strajku, 14 VIII 1980, [[PIETRUSZKA BOGDAN, projektant statków, artysta plastyk | Bogdan Pietruszka]]. Szkic przedstawiał cztery krzyże połączone w krąg ramionami, z kotwicą na każdym i zniczem u dołu. 16 VIII 1980 zgodę na wzniesienie pomnika wyraziła dyrekcja [[STOCZNIA GDAŃSKA | Stoczni Gdańskiej]].<br/><br/> |
24 VIII 1980 członkowie Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego, po zapoznaniu się z rysunkowym projektem Bogdana Pietruszki, jednogłośnie opowiedzieli się za skierowaniem go do realizacji, przyjmując jako datę odsłonięcia 16 XII 1980. W „Strajkowym Biuletynie Informacyjnym” Stoczni Gdańskiej z 25 VIII 1980 wyjaśniono, że krzyże mają symbolizować cztery pierwsze osoby poległe w grudniu 1970, a płonący znicz ma oznaczać nadzieję. 1 IX 1980 (dzień po podpisaniu [[POROZUMIENIE GDAŃSKIE | porozumienia gdańskiego]]) powstał | 24 VIII 1980 członkowie Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego, po zapoznaniu się z rysunkowym projektem Bogdana Pietruszki, jednogłośnie opowiedzieli się za skierowaniem go do realizacji, przyjmując jako datę odsłonięcia 16 XII 1980. W „Strajkowym Biuletynie Informacyjnym” Stoczni Gdańskiej z 25 VIII 1980 wyjaśniono, że krzyże mają symbolizować cztery pierwsze osoby poległe w grudniu 1970, a płonący znicz ma oznaczać nadzieję. 1 IX 1980 (dzień po podpisaniu [[POROZUMIENIE GDAŃSKIE | porozumienia gdańskiego]]) powstał | ||
[[SPOŁECZNY KOMITET BUDOWY POMNIKA POLEGŁYCH STOCZNIOWCÓW 1970 | Społeczny Komitet Budowy Pomnika Poległych Stoczniowców 1970]], którego przewodniczącym został Henryk Lenarciak; następnego dnia plenum Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego – podobnie jak wcześniej jego członkowie – przyjęło uchwałę o jednomyślnym zatwierdzeniu do realizacji projektu pomnika autorstwa Bogdana Pietruszki.<br/><br/> | [[SPOŁECZNY KOMITET BUDOWY POMNIKA POLEGŁYCH STOCZNIOWCÓW 1970 | Społeczny Komitet Budowy Pomnika Poległych Stoczniowców 1970]], którego przewodniczącym został Henryk Lenarciak; następnego dnia plenum Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego – podobnie jak wcześniej jego członkowie – przyjęło uchwałę o jednomyślnym zatwierdzeniu do realizacji projektu pomnika autorstwa Bogdana Pietruszki.<br/><br/> | ||
| − | 17 IX 1980 zaakceptowano lokalizację pomnika przed bramą Stoczni Gdańskiej, w miejscu likwidowanej pętli tramwajowej, w osi widokowej od [[DWORZEC GŁÓWNY | Dworca Głównego]], z symbolicznym amfiteatrem stworzonym przez lekkie wyniesienie terenu. Tego samego dnia [[WAŁĘSA LECH, prezydent Polski | Lech Wałęsa]] wbił pierwszy pal fundamentowy. Jednocześnie 6 IX 1980 Społeczny Komitet Budowy Pomnika ogłosił konkurs na opracowanie koncepcji rzeźbiarsko-architektonicznej monumentu. Wpłynęły cztery projekty trzech zespołów (zespół A: Maria Talaga-Korpalska, Gedymin Jabłoński, Wojciech Mokwiński; zespół B: Grzegorz Boros, Wacław Długosz; dwa projekty zgłosił zespół C: Bogdan Pietruszka, Robert Pepliński, [[SZCZODROWSKA-PEPLIŃSKA ELŻBIETA, artystka rzeźbiarka | Elżbieta Szczodrowska-Peplińska]], Wiesław Szyślak). Projekty zostały przedstawione 24 IX 1980 w Sali BHP Stoczni Gdańskiej, w obecności | + | 17 IX 1980 zaakceptowano lokalizację pomnika przed bramą Stoczni Gdańskiej, w miejscu likwidowanej pętli tramwajowej, w osi widokowej od [[DWORZEC GŁÓWNY | Dworca Głównego]], z symbolicznym amfiteatrem stworzonym przez lekkie wyniesienie terenu. Tego samego dnia [[WAŁĘSA LECH, prezydent Polski | Lech Wałęsa]] wbił pierwszy pal fundamentowy. Jednocześnie 6 IX 1980 Społeczny Komitet Budowy Pomnika ogłosił konkurs na opracowanie koncepcji rzeźbiarsko-architektonicznej monumentu. Wpłynęły cztery projekty trzech zespołów (zespół A: Maria Talaga-Korpalska, Gedymin Jabłoński, Wojciech Mokwiński; zespół B: Grzegorz Boros, Wacław Długosz; dwa projekty zgłosił zespół C: Bogdan Pietruszka, Robert Pepliński, [[SZCZODROWSKA-PEPLIŃSKA ELŻBIETA, artystka rzeźbiarka | Elżbieta Szczodrowska-Peplińska]], Wiesław Szyślak). Projekty zostały przedstawione 24 IX 1980 w Sali BHP Stoczni Gdańskiej, w obecności m.in. wiceministra kultury i sztuki prof. Wiktora Zina. Nie zatwierdzono do realizacji żadnego z nich, sugerowano za to połączenie projektów zespołu A i C, na co te się nie zgodziły. 1 X 1980 Społeczny Komitet Budowy Pomnika zaakceptował udoskonaloną wersję zespołu C, 10 X 1980 uzyskał on aprobatę wiceministra prof. Wiktora Zina. Kwestie wytrzymałościowe opracował Konrad Niklas, a małą architekturę wokół pomnika architekci Jacek Krenz i Wojciech Mokwiński. 16 X 1980 Społeczny Komitet Budowy Pomnika zwrócił się z prośbą do Czesława Miłosza o napisanie utworu poetyckiego – wiersza, który w formie powiększonego rękopisu byłby stałym elementem kompozycji pomnika; poeta zaproponował odwołanie się do wersetu 11 z Psalmu 29 w swoim przekładzie. Komitet zapewnił także środki finansowe na realizację zamierzenia poprzez wpłaty na swoje bankowe konto i sprzedaż tzw. „cegiełek” oraz zbiórki w skarbonkach.<br /><br /> |
| − | Od 30 listopada rozpoczęto montaż pomnika (wykonanego w Stoczni Gdańskiej z blach dostarczonych z Huty Batory w Chorzowie i z Tych); kamień węgielny wmurowano 6 XII 1980 (akt erekcyjny, ziemię z rzymskich katakumb przesłaną przez papieża Jana Pawła II, ziemię z Katynia). Odsłonięcie nastąpiło zgodnie z planem 16 XII 1980 w obecności | + | Od 30 listopada rozpoczęto montaż pomnika (wykonanego w Stoczni Gdańskiej z blach dostarczonych z Huty Batory w Chorzowie i z Tych); kamień węgielny wmurowano 6 XII 1980 (akt erekcyjny, ziemię z rzymskich katakumb przesłaną przez papieża Jana Pawła II, ziemię z Katynia). Odsłonięcie nastąpiło zgodnie z planem 16 XII 1980 w obecności m.in. przewodniczącego Rady Państwa prof. Henryka Jabłońskiego, I sekretarza Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR) [[FISZBACH TADEUSZ, I sekretarz Komitetu Wojewódzkiego PZPR | Tadeusza Fiszbacha]], wojewody gdańskiego [[KOŁODZIEJSKI JERZY, wojewoda gdański | Jerzego Kołodziejskiego]], prezydenta Gdańska [[MŁYNARCZYK JERZY MARIAN, prezydent Gdańska | Jerzego Młynarczyka]], metropolity krakowskiego kardynała Franciszka Macharskiego (poświęcił pomnik), sekretarza Episkopatu biskupa Bronisława Dąbrowskiego, biskupa gdańskiego [[KACZMAREK LECH, biskup gdański | Lecha Kaczmarka]], biskupa olsztyńskiego Józefa Glempa, biskupa koszalińsko-kołobrzeskiego Ignacego Jeża, biskupa chełmińskiego Zygfryda Kowalskiego, stronę NSZZ "Solidarności" reprezentowali między innymi [[WAŁĘSA LECH, prezydent Polski | Lech Wałęsa]], [[GWIAZDA ANDRZEJ, działacz polityczny, honorowy obywatel Gdańska | Andrzej Gwiazda]], [[LIS BOGDAN, radny, poseł, honorowy obywatel miasta Gdańska | Bogdan Lis]]. Odsłonięciu towarzyszyło m.in. wykonanie utworu ''Lacrimosa'', specjalnie skomponowanego na tę uroczystość przez Krzysztofa Pendereckiego. <br /><br /> |
| − | Na pomnik składają się trzy krzyże o wysokości 42 metrów i wadze 42 ton każdy, ustawione na planie trójkąta, o nieregularnych, spękanych kształtach. Upamiętniają trzech pierwszych zabitych stoczniowców (ustalono, że czwarty zmarł w drodze do szpitala); spinające je kotwice (po dwie tony każda) są znakiem nadziei i nawiązaniem do wydarzeń z lat 1956, 1970 i 1980.<br/><br/> Dolne partie pomnika zdobią płaskorzeźby ze stali nierdzewnej przedstawiające życie stoczniowców (autorzy: Robert Pepliński i Elżbieta Szczodrowska-Peplińska). Na płaskorzeźbach daty 1956, 1970, 1980 i 1981, na jednej fragment wiersza Czesława Miłosza: KTÓRY SKRZYWDZIŁEŚ CZŁOWIEKA PROSTEGO, ŚMIECHEM NAD KRZYWDĄ JEGO WYBUCHAJĄC, NIE BĄDŹ BEZPIECZNY, POETA PAMIĘTA. MOŻESZ GO ZABIĆ, NARODZI SIĘ NOWY. SPISANE BĘDĄ CZYNY I ROZMOWY. Od strony stoczni znajduje się mur z około 40 tablicami ( | + | Na pomnik składają się trzy krzyże o wysokości 42 metrów i wadze 42 ton każdy, ustawione na planie trójkąta, o nieregularnych, spękanych kształtach. Upamiętniają trzech pierwszych zabitych stoczniowców (ustalono, że czwarty zmarł w drodze do szpitala); spinające je kotwice (po dwie tony każda) są znakiem nadziei i nawiązaniem do wydarzeń z lat 1956, 1970 i 1980.<br/><br/> Dolne partie pomnika zdobią płaskorzeźby ze stali nierdzewnej przedstawiające życie stoczniowców (autorzy: Robert Pepliński i Elżbieta Szczodrowska-Peplińska). Na płaskorzeźbach daty 1956, 1970, 1980 i 1981, na jednej fragment wiersza Czesława Miłosza: KTÓRY SKRZYWDZIŁEŚ CZŁOWIEKA PROSTEGO, ŚMIECHEM NAD KRZYWDĄ JEGO WYBUCHAJĄC, NIE BĄDŹ BEZPIECZNY, POETA PAMIĘTA. MOŻESZ GO ZABIĆ, NARODZI SIĘ NOWY. SPISANE BĘDĄ CZYNY I ROZMOWY. Od strony stoczni znajduje się mur z około 40 tablicami (m.in.: [[POSTULATY SOLIDARNOŚCI| 21 postulatów strajkowych]], werset 11 z Psalmu 29 w tłumaczeniu i według propozycji Czesława Miłosza: PAN DA SIŁĘ SWEMU LUDOWI, PAN DA SWEMU LUDOWI BŁOGOSŁAWIEŃSTWO POKOJU, z nazwiskami poległych w 1970). Pomnik jest miejscem zebrań i hołdów odwiedzających Gdańsk prezydentów, monarchów, szefów rządów (także papieża Jana Pawła II, 12 VI 1987, zob. [[PAPIEŻ JAN PAWEŁ II W GDAŃSKU | papież Jan Paweł II w Gdańsku]]). W latach 1999–2000 pomnik otrzymał iluminację. {{author: BŚ}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Przestrzeń miasta]] |
Aktualna wersja na dzień 18:28, 24 wrz 2024
POMNIK POLEGŁYCH STOCZNIOWCÓW 1970, pl. Solidarności. Postulat wzniesienia pomnika upamiętniającego ofiary wydarzeń Grudnia 1970 zgłosił już w 1971 Henryk Lenarciak, lecz władze, mimo początkowej zgody, odrzuciły ten pomysł. Do idei powrócono w trakcie strajku sierpniowego w 1980 ( sierpień 1980). Szkicowy projekt pomnika wykonał w pierwszym dniu strajku, 14 VIII 1980, Bogdan Pietruszka. Szkic przedstawiał cztery krzyże połączone w krąg ramionami, z kotwicą na każdym i zniczem u dołu. 16 VIII 1980 zgodę na wzniesienie pomnika wyraziła dyrekcja Stoczni Gdańskiej.
24 VIII 1980 członkowie Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego, po zapoznaniu się z rysunkowym projektem Bogdana Pietruszki, jednogłośnie opowiedzieli się za skierowaniem go do realizacji, przyjmując jako datę odsłonięcia 16 XII 1980. W „Strajkowym Biuletynie Informacyjnym” Stoczni Gdańskiej z 25 VIII 1980 wyjaśniono, że krzyże mają symbolizować cztery pierwsze osoby poległe w grudniu 1970, a płonący znicz ma oznaczać nadzieję. 1 IX 1980 (dzień po podpisaniu porozumienia gdańskiego) powstał
Społeczny Komitet Budowy Pomnika Poległych Stoczniowców 1970, którego przewodniczącym został Henryk Lenarciak; następnego dnia plenum Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego – podobnie jak wcześniej jego członkowie – przyjęło uchwałę o jednomyślnym zatwierdzeniu do realizacji projektu pomnika autorstwa Bogdana Pietruszki.
17 IX 1980 zaakceptowano lokalizację pomnika przed bramą Stoczni Gdańskiej, w miejscu likwidowanej pętli tramwajowej, w osi widokowej od Dworca Głównego, z symbolicznym amfiteatrem stworzonym przez lekkie wyniesienie terenu. Tego samego dnia Lech Wałęsa wbił pierwszy pal fundamentowy. Jednocześnie 6 IX 1980 Społeczny Komitet Budowy Pomnika ogłosił konkurs na opracowanie koncepcji rzeźbiarsko-architektonicznej monumentu. Wpłynęły cztery projekty trzech zespołów (zespół A: Maria Talaga-Korpalska, Gedymin Jabłoński, Wojciech Mokwiński; zespół B: Grzegorz Boros, Wacław Długosz; dwa projekty zgłosił zespół C: Bogdan Pietruszka, Robert Pepliński, Elżbieta Szczodrowska-Peplińska, Wiesław Szyślak). Projekty zostały przedstawione 24 IX 1980 w Sali BHP Stoczni Gdańskiej, w obecności m.in. wiceministra kultury i sztuki prof. Wiktora Zina. Nie zatwierdzono do realizacji żadnego z nich, sugerowano za to połączenie projektów zespołu A i C, na co te się nie zgodziły. 1 X 1980 Społeczny Komitet Budowy Pomnika zaakceptował udoskonaloną wersję zespołu C, 10 X 1980 uzyskał on aprobatę wiceministra prof. Wiktora Zina. Kwestie wytrzymałościowe opracował Konrad Niklas, a małą architekturę wokół pomnika architekci Jacek Krenz i Wojciech Mokwiński. 16 X 1980 Społeczny Komitet Budowy Pomnika zwrócił się z prośbą do Czesława Miłosza o napisanie utworu poetyckiego – wiersza, który w formie powiększonego rękopisu byłby stałym elementem kompozycji pomnika; poeta zaproponował odwołanie się do wersetu 11 z Psalmu 29 w swoim przekładzie. Komitet zapewnił także środki finansowe na realizację zamierzenia poprzez wpłaty na swoje bankowe konto i sprzedaż tzw. „cegiełek” oraz zbiórki w skarbonkach.
Od 30 listopada rozpoczęto montaż pomnika (wykonanego w Stoczni Gdańskiej z blach dostarczonych z Huty Batory w Chorzowie i z Tych); kamień węgielny wmurowano 6 XII 1980 (akt erekcyjny, ziemię z rzymskich katakumb przesłaną przez papieża Jana Pawła II, ziemię z Katynia). Odsłonięcie nastąpiło zgodnie z planem 16 XII 1980 w obecności m.in. przewodniczącego Rady Państwa prof. Henryka Jabłońskiego, I sekretarza Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR) Tadeusza Fiszbacha, wojewody gdańskiego Jerzego Kołodziejskiego, prezydenta Gdańska Jerzego Młynarczyka, metropolity krakowskiego kardynała Franciszka Macharskiego (poświęcił pomnik), sekretarza Episkopatu biskupa Bronisława Dąbrowskiego, biskupa gdańskiego Lecha Kaczmarka, biskupa olsztyńskiego Józefa Glempa, biskupa koszalińsko-kołobrzeskiego Ignacego Jeża, biskupa chełmińskiego Zygfryda Kowalskiego, stronę NSZZ "Solidarności" reprezentowali między innymi Lech Wałęsa, Andrzej Gwiazda, Bogdan Lis. Odsłonięciu towarzyszyło m.in. wykonanie utworu Lacrimosa, specjalnie skomponowanego na tę uroczystość przez Krzysztofa Pendereckiego.
Na pomnik składają się trzy krzyże o wysokości 42 metrów i wadze 42 ton każdy, ustawione na planie trójkąta, o nieregularnych, spękanych kształtach. Upamiętniają trzech pierwszych zabitych stoczniowców (ustalono, że czwarty zmarł w drodze do szpitala); spinające je kotwice (po dwie tony każda) są znakiem nadziei i nawiązaniem do wydarzeń z lat 1956, 1970 i 1980.
Dolne partie pomnika zdobią płaskorzeźby ze stali nierdzewnej przedstawiające życie stoczniowców (autorzy: Robert Pepliński i Elżbieta Szczodrowska-Peplińska). Na płaskorzeźbach daty 1956, 1970, 1980 i 1981, na jednej fragment wiersza Czesława Miłosza: KTÓRY SKRZYWDZIŁEŚ CZŁOWIEKA PROSTEGO, ŚMIECHEM NAD KRZYWDĄ JEGO WYBUCHAJĄC, NIE BĄDŹ BEZPIECZNY, POETA PAMIĘTA. MOŻESZ GO ZABIĆ, NARODZI SIĘ NOWY. SPISANE BĘDĄ CZYNY I ROZMOWY. Od strony stoczni znajduje się mur z około 40 tablicami (m.in.: 21 postulatów strajkowych, werset 11 z Psalmu 29 w tłumaczeniu i według propozycji Czesława Miłosza: PAN DA SIŁĘ SWEMU LUDOWI, PAN DA SWEMU LUDOWI BŁOGOSŁAWIEŃSTWO POKOJU, z nazwiskami poległych w 1970). Pomnik jest miejscem zebrań i hołdów odwiedzających Gdańsk prezydentów, monarchów, szefów rządów (także papieża Jana Pawła II, 12 VI 1987, zob. papież Jan Paweł II w Gdańsku). W latach 1999–2000 pomnik otrzymał iluminację.
