JANKOWSKI HENRYK, ksiądz

Wersja z 14:29, 24 lip 2024

Ks. Henryk Jankowski przy powitaniu kardynała Stefana Wyszyńskiego przed kościołem św. Brygidy, 1973

Ks. Henryk Jankowski odprawia mszę 17 VIII 1980 podczas strajku w Stoczni Gdańskiej

Ks. Henryk Jankowski, 2009

HENRYK JANKOWSKI (18 XII 1936 Starogard Gdański – 12 VII 2010 Gdańsk), kapłan archidiecezji gdańskiej. Syn Antoniego, kupca z Lubawy (w 1939 więźnia obozu Stutthof, po przyjęciu Niemieckiej Listy Narodowościowej wcielonego do Wehrmachtu, poległego w 1943 na froncie wschodnim), oraz Hedwigi z westfalskiej rodziny Jeschwitzów (Jadwigi Jerzykiewicz). Miał siedem sióstr (cztery zmarły w niemowlęctwie), w tym siostrę bliźniaczkę Irenę. Z powodu trudnych warunków materialnych po roku nauki przeniósł się z Państwowego Liceum im. Staszica w Starogardzie do wieczorowego Państwowego Liceum dla Pracujących, pracował w urzędzie skarbowym, w dziale egzekucji. Nieprzyjęty do szkoły oficerskiej, w latach 1958–1964 studiował teologię w Biskupim Seminarium Duchownym. Święcenia kapłańskie otrzymał 21 VI 1964 z rąk biskupa Edmunda Nowickiego.

Od 20 VIII 1964 do 1 VII 1967 wikariusz kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, od 1 VII 1967 do 1 IV 1968 wikariusz kościoła Matki Boskiej Bolesnej, od 1 IV 1968 do 1 VIII 1971 wikariusz kościoła św. Barbary, następnie od 1 IV 1970 duszpasterz przy kościele św. Brygidy, od 1 VIII 1971 do 1 VI 1976 administrator kościoła (bazyliki) św. Brygidy, od 1 VI 1976 do 17 XI 2004 jego proboszcz. 17 XI 1978 został kanonikiem honorowym gdańskiej kapituły archikatedralnej.

W 1980 odprawiał msze święte dla strajkujących robotników na terenie Stoczni Gdańskiej (pierwszą 17 VIII 1980). Na mocy dekretu kardynała Stefana Wyszyńskiego z 6 IV 1981 pełnił funkcję kapelana Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”. W styczniu 1981 uczestniczył (m.in. z Lechem Wałęsą) w jej pierwszej pielgrzymce do Watykanu i w audiencji u papieża Jana Pawła II. Od maja 1981 diecezjalny duszpasterz ludzi pracy. Był m.in. w listopadzie 1981 niechętny nadaniu w Gdańskiej Stoczni Remontowej imienia Józefa Piłsudskiego.

W stanie wojennym msze z jego udziałem o godzinie 11.00 w kościele św. Brygidy gromadziły tysiące osób. W latach 1981–1989 organizował przy parafii punkt pomocy więzionym za przekonania, współpracował z podziemną Solidarnością, przekazując jej między innymi sprowadzany tajnie z zagranicy sprzęt i materiały poligraficzne. W latach 80. XX wieku na plebanii św. Brygidy odbyło się wiele spotkań Lecha Wałęsy z przedstawicielami i przywódcami politycznymi państw zachodnich (Zbigniew Brzeziński, Margaret Thatcher), a także koronowanymi głowami, co miało istotne znaczenie dla działającej w podziemiu Solidarności. W 1983 współorganizator I Pielgrzymki Świata Pracy na Jasną Górę (Częstochowa). W maju i sierpniu 1988 kościół i plebania św. Brygidy za jego sprawą odegrały istotną rolę w czasie strajków, pełniąc funkcję sztabu opozycji, odbywały się tu konferencje prasowe i ważne msze święte na zakończenie strajków. W 1989 i 1990 organizator mszy świętej pojednania społeczeństwa z milicją i wojskiem.

Od 3 II 1990 honorowy kapelan Jego Świątobliwości (prałat), od 8 III 2003 kanonik honorowy Kapituły Katedralnej Pelplińskiej. Inicjator budowy bursztynowego ołtarza do kościoła św. Brygidy. Ufundował wyposażenie i poświęcił kaplicę Matki Boskiej Częstochowskiej w koszarach policji w Złotej Karczmie (20 V 1990) oraz kaplicę 10. Wojskowego Szpitala Klinicznego w Bydgoszczy (18 X 1990). Inicjator powstania 23 XI 1991 Ogólnopolskiej Fundacji o Zdrowie Moralne Dziecka i Rodziny Imienia św. Brygidy Szwedzkiej, pod patronatem prymasa Polski kard. Józefa Glempa, abp. metropolity wrocławskiego kard. Henryka Gulbinowicza, bp Tadeusza Gocłowskiego i bp. chełmińskiego Mariana Przykuckiego. W 1992 budowniczy Centrum Ekumenicznego, prowadzonego przez brygidki w Dworze II w Oliwie. W 1989 przyjął urząd ministra stanu w samozwańczym rządzie RP na emigracji (funkcjonował 18 VI 1989 – 5 II 1990) premiera Jana Alfreda Łokcikowskiego, współpracującego z „prezydentem” Juliuszem Nowiną-Sokolnickim, 3 V 1989 mianowany kontradmirałem.

W latach 90. XX wieku z jego inicjatywy powstawały kontrowersyjne dekoracje Grobu Pańskiego w kościele św. Brygidy, przez część środowisk uznawane za antysemickie. Był przeciwnikiem wejścia Polski do Unii Europejskiej. 27 X 1997 i 29 IX 2004 abp Tadeusz Gocłowski na rok zakazał mu głoszenia kazań, a 17 XI 2004 odwołał go z funkcji proboszcza św. Brygidy. Mimo złożonego odwołania, Stolica Apostolska w październiku 2005 zatwierdziła tę decyzję. Rezydent przy parafii św. Brygidy, w 2008 odzyskał prawo głoszenia kazań, od 1 X 2009 roku na emeryturze.

W 2003 założył Fundację Szpitala Klinicznego, która planowała odzyskanie dla Kościoła od Akademii Medycznej Gdański dawnego Szpitala Klinicznego pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny na Dolnym Mieście (z przeznaczeniem na darmowe leczenie najuboższych gdańszczan). Fundacji nie udało się jednak zgromadzić potrzebnych do tego funduszy. Dążąc do ukończenia bursztynowego ołtarza w kościele św. Brygidy, od 2004 w charakterze „cegiełek” sprzedawał australijskie wino o nazwie „Monsignore” („Prałat”) z własną podobizną. Od 10 I 2006 (rejestracja w Krajowym Rejestrze Sądowym) do 31 V 2008 działał z siedzibą w Warszawie powołany przez niego Instytut ks. Henryka Jankowskiego, mający stać na straży ochrony dziedzictwa narodowego, tradycji niepodległościowej oraz prowadzić badania nad historią PRL. Od września 2006 Instytut wprowadził do sprzedaży wodę mineralną „Jankowski” z zamiarem przeznaczenia dochodów na edukację i stypendia dla uboższej młodzieży. Instytut upadł z powodu braku środków finansowych.

W 2005 procesował się z Pawłem Huelle o naruszenie dóbr osobistych – za określenie, że przemawia jak „gauleiter, gensek, a nie jak kapłan”. Wygrywając sprawę w Sądzie Okręgowym w Gdańsku, przegrał rozprawę apelacyjną.

20 IX 1993 w Ratuszu Starego Miasta w Gdańsku udekorowany przez ambasadora Francji w RP Alaina Bry francuskim odznaczeniem Palmy Akademickie, przyznanym mu za zasługi w okresie stanu wojennego w Polsce. W 1984 odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski przez Prezydenta RP na uchodźstwie, w 2007 Medalem Edukacji Narodowej. W 2000 nadano mu honorowe obywatelstwo miasta Gdańska. Pośmiertnie, w 2015, przyznano mu także tytuł honorowego obywatela Starogardu Gdańskiego. W 1998 odznaczony prywatnym medalem Polonia Mater Nostra Est (poznawanym przez Społeczną Fundację Pamięci Narodu Polskiego), był przewodniczącym Kapituły własnego Orderu św. Brygidy w Gdańsku. Był Komandorem (zwierzchnikiem) Komandorii Pomorskiej Wojskowego i Szpitalnego Zakonu Świętego Łazarza z Jerozolimy w Polsce.

Zmarł na plebanii kościoła św. Brygidy, pochowany w tym kościele 17 lipca w sarkofagu z białego, włoskiego marmuru, w niszy z ciemnego granitu. Słynął z zamiłowania do strojów i samochodów, całość majątku spieniężył na dwa lata przed śmiercią, uzyskane środki przeznaczając na działalność charytatywną. Wspierał przez lata darami oddziały dziecięce gdańskich szpitali i Dom Małego Dziecka im. Janusza Korczaka.

W lutym 2011 jego imieniem nazwano skwer przy kościele św. Brygidy, między ul. Stolarską a ul. Katarzynki, gdzie 31 VIII 2012 odsłonięto poświęcony mu pomnik. Od 27 VII 2004 prokuratura gdańska i następnie elbląska prowadziły postępowanie w sprawie seksualnego molestowania przez niego nieletnich. Uznając to za nieuzasadnione, Jacek Kurski zgłosił jego kandydaturę do nowo ustanowionej w 2004 odznaki „Zasłużony dla Województwa Pomorskiego”. 3 XII 2018 w „Gazecie Wyborczej” ukazał się reportaż Bożeny Aksamit o jego ekscesach pedofilskich. Europejskie Centrum Solidarności usunęło z wystawy stułę księdza, 7 III 2019 Rada Miasta podjęła uchwałę o odebraniu mu tytułu honorowego obywatela Gdańska, cofnęła też decyzję o upamiętnieniu jego nazwiskiem skweru. 8 III 2019 usunięto pomnik ze skweru, który w kwietniu nazwano (nazwę zaproponował Andrzej Januszajtis) Skwerem Gyddanyzc (zob. Gdańsk nazwa).

Zob. też Gdańska Fundacja Oświatowa. AH RED