SZAWERNOWSKI PIOTR, profesor Instytutu Morskiego w Gdańsku

Aktualna wersja na dzień 20:25, 3 lip 2024

PIOTR SZAWERNOWSKI (8 XII 1901 Kronsztad, Rosja – 18 XII 1975 Gdańsk), inżynier hydrotechnik, żołnierz Armii Krajowej, profesor Instytutu Morskiego w Gdańsku. Syn Marii z domu Geelen (1885 – 3 IX 1944 Warszawa) i Włodzimierza Kajetana (1 II 1872 Rewel, obecnie Tallin – 3 IX 1944 Warszawa), inżyniera, projektanta portów w Rosji, portu wojennego na Helu, falochronów portu w Gdyni, nabrzeża Westerplatte, pracownika Urzędu Morskiego w Gdyni. Od 1917 uczeń gimnazjum Korpusu Paziów Jego Imperatorskiej Wysokości w Piotrogrodzie, w 1918 absolwent tamtejszego Gimnazjum Ministerstwa Wojny. W oczekiwaniu na repatriację rodziny do Polski zdał wstępne egzaminy do Instytutu Inżynierów Komunikacji, studiów nie rozpoczął. W październiku 1918 przyjechał do Warszawy, w listopadzie brał udział w rozbrajaniu Niemców. 6 XII 1918 podjął studia na Uniwersytecie Warszawskim, przerwał je i wstąpił do Wojska Polskiego. Służył jako szeregowiec w dowództwie twierdzy w Zegrzu, od listopada 1919 do maja 1920 uczył się w Szkole Podchorążych Artylerii w Poznaniu, od czerwca 1920 do 1921 służył w 16. Pułku Artylerii Polowej w Grudziądzu, w 1922 skierowany do rezerwy w stopniu podporucznika artylerii.

Od 1922 studiował na Wydziale Inżynierii Wodnej (Sekcja Budownictwa Wodnego) Politechniki Warszawskiej. Jednocześnie pracował w Zarządzie Zakładów Graficznych „Warszawska Spółka Drzewna”. Od 2 VI do 30 VIII 1927 odbył praktykę studencką przy budowie portu w Gdyni. W ramach pracy dyplomowej kierował od 27 VI 1929 studiami terenowymi i pomiarami hydrograficznymi wykorzystanymi do projektu portu we Władysławowie. 7 IV 1930 otrzymał dyplom inżyniera hydrotechnika. Od maja 1930 do 1936 pracował we Francji, w latach 1930–1931 w Oddziale Śródziemnomorskim belgijskiego przedsiębiorstwa pogłębiarskiego Enterprise Ackermans et van Haaren w Port-de-Bouc, 1931–1933 był kierownikiem biura studiów, 1934–1936 naczelnym inżynierem i kierownikiem robót pogłębiarskich przy rozbudowie portów afrykańskich zachodniej części Morza Śródziemnego.

W sierpniu 1936 powrócił do Polski. Od września 1936 do grudnia 1937 roku pracował jako inżynier oraz doradca firm. W latach 1938–1939 był przedstawicielem na Polskę francuskiego towarzystwa akcyjnego Dragage, Derochage, et Transport (byłe Enterprise Ackermans et van Haaren) w Koninie, kierował budową kanału śródlądowego Warta–Gopło. Od września 1939 mieszkał w Warszawie.

W czasie okupacji pracował jako kierownik robót w polskich przedsiębiorstwach budowlanych, w latach 1939–1940 w Fabryce Wyrobów Chemicznych „Estra”, 1940–1942 w Towarzystwie Robót Kolejowych i Inżynieryjnych TOR Spółka Akcyjna, 1942–1943 w firmie Inżynier J. Marynowski i L. Muszyński, w 1944 w firmie inżyniera Godnego. Od 1942 członek Wydziału Marynarki Wojennej „Alfa” Komendy Głównej Armii Krajowej (pseudonim Ignacy), był szefem Służby Artylerii i Uzbrojenia. Uczestnik powstania warszawskiego, na początku sierpnia dowodził walkami na Górnym Czerniakowie, walczył też w Zgrupowaniu „Kryska” na Powiślu, od końca sierpnia był dowódcą plutonu Szczupak.

Po upadku powstania przebywał w obozie przejściowym w Pruszkowie, skąd zbiegł i ukrywał się w Milanówku. Od 4 II 1945 pracował w Departamencie Morskim Ministerstwa Przemysłu, skąd został skierowany do Morskiej Grupy Operacyjnej. Od kwietnia 1945 w Gdańsku. Współorganizator Biura Odbudowy Portów (BOP) w Gdańsku, od 20 maja do września 1945 był kierownikiem Wydziału Zaopatrzenia Technicznego. Od września 1945 do sierpnia 1946 przebywał w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie jako ekspert Ministerstwa Żeglugi i Handlu Zagranicznego do odbudowy portów przy Polskiej Misji Ekonomicznej w Waszyngtonie oraz we Francji i Wielkiej Brytanii jako delegat tej misji przy Polskiej Misji Demobilowej w Paryżu i Londynie. Zabiegał o zakup sprzętu dla polskiej gospodarki morskiej. Po powrocie do Gdańska jesienią 1946 był w BOP kierownikiem robót czerpalnych i podwodnych, nadzorował roboty czerpalne w portach w Gdańsku i w Szczecinie.

Od września 1947 do 1 X 1950 był naczelnym dyrektorem Przedsiębiorstwa Robót Czerpalnych i Podwodnych w Gdańsku. Przeprowadził wydobycie i remont zatopionego taboru, dokonał zakupu i zlecił przebudowę sprzętu pogłębiarskiego (za pośrednictwem Polskiej Misji Morskiej w Londynie i Amsterdamie), szkolił kadry pogłębiarskie i nurkowe. Jednocześnie w latach 1946–1949 pracował na Politechnice Gdańskiej, od listopada 1949 do 1951 w Szkole Inżynierskiej w Szczecinie i w Wieczorowej Szkole Inżynierskiej w Gdańsku. Od 1 X 1950 do listopada 1951 pracował w Morskim Instytucie Technicznym, od grudnia 1951 do października 1970 w Instytucie Morskim. W latach 1950–1959 był kierownikiem Działu Portów, od 26 X 1955 do 1959 kierownikiem Zakładu Budownictwa Morskiego i Portowego. Od 1955 pracował na stanowisku docenta, a 1 X 1959 został mianowany samodzielnym pracownikiem naukowym. 19 X 1964 otrzymał tytuł profesora (nadzwyczajnego).

Jako ekspert Biura Pomocy Technicznej w Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) w latach 1960–1962 był w Indiach doradcą tamtejszego rządu zakresie pogłębiania portów i utrzymania żeglowności torów wodnych portów Kalkuta i Bombaj. Od 1 IX 1962 do 25 X 1965 kierował Zakładem Eksploatacji Technicznej Portów i Ochrony Brzegów Morskich w Instytucie Morskim. Ponownie jako ekspert ONZ od 25 X 1965 do 20 VIII 1966 był w Kongu doradcą rządu przy prowadzeniu robót pogłębiarskich oraz utrzymaniu żeglowności dróg wodnych. Od 1 XI 1966 do 30 IX 1970 w Instytucie Morskim kierował Zakładem Hydrotechniki Morskiej. Od 1 X 1970 na emeryturze, nadal współpracował z Instytutem Morskim jako konsultant naukowy.

Autor prac na temat pogłębiarstwa morskiego, żeglugi, w tym m.in. Bezpieczeństwo i higiena pracy przy robotach pogłębiarskich (1953), Mechaniczna urabialność gruntów („Prace Instytut Morskiego” 1956, nr 7), Roboty pogłębiarskie śródlądowe i morskie (1957), Sztuczne zasilanie brzegów morskich w rumowisko („Materiały Instytutu Morskiego” 1971, nr 765), artykułów w „Archiwum Hydrotechniki”, „Technice Morza i Wybrzeża”, „Technice i Gospodarce Morskiej”. Pośmiertnie ukazały się Materiały do sześciojęzycznego słownika pogłębiarskiego, z. 1: Słownik polsko-angielsko-francusko-holendersko-niemiecki, z. 2: Indeks rosyjski (1977–1978).

Od 1961 był dożywotnim członkiem Międzynarodowego Stowarzyszenia Kongresów Żeglugi i stałym przedstawicielem Polski w Komisji Morskiej. Należał do Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Wodnych, Oddziału Bałtyckiego Towarzystwa Hydrologiczno-Meteorologicznego, Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, Komitetu Gospodarki Wodnej Polskiej Akademii Nauk, Komitetu Badań Morza, Związku Nauczycielstwa Polskiego. Członek rad naukowych Instytutu Budownictwa Wodnego Polskiej Akademii Nauk, Instytutu Morskiego, Rady Naukowej Techniczno-Ekonomicznej w Ministerstwie Żeglugi i Gospodarki Wodnej (1957–1959).

Odznaczony m.in. Orderem Sztandaru Pracy II klasy (1964), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1970), dwukrotnie Złotym Krzyżem Zasługi, złotą odznaką honorową „Zasłużony Pracownik Morza” oraz Honorową Odznaką Gryfa Pomorskiego. Był żonaty z Tamarą z domu Chastan (9 X 1913 – 12 XII 1959 Gdańsk), miał dwie córki: Marię Smoczyńską (ur. 1939) i Jolantę Rynkowską (ur. 1946). Pochowany na cmentarzu Srebrzysko. WP







Bibliografia:
Kadry Morskie Rzeczypospolitej, t. 2, Polska Marynarka Wojenna, cz. 1, Korpus oficerów 1918–1947, red. Jan K. Sawicki, Gdynia 1996, s. 613.