TOWARZYSTWO BIBLIJNE

Wersja z 09:13, 21 paź 2022

Strona tytułowa jubileuszowego wydawnictwa Friedricha Wilhelma Schwandta, Hundert Jahre Danziger Bibelgesellschaft 1814–1914, Danzig 1914

TOWARZYSTWO BIBLIJNE. 1814–1945 (1814–1921 Bibelgesellschaft, 1921–1945 Danziger Bibelgesellschaft). Organizacja Kościoła protestanckiego (ewangelickiego). Powołana w Gdańsku 11 X 1814 na wzór innych działających w państwie pruskim, z inicjatywy rajcy i burgrabiego królewskiego Joachima Wilhelma Weickhmanna (1737–1819) (ojca nadburmistrza Joachima Heinricha Weickhmanna) i pastora kościoła Najświętszej Marii Panny (NMP), Carla Friedricha Bertlinga.

Członkami były osoby świeckie i duchowne. Czasowo działały oddziały terenowe: w Elblągu od 1833, Stegnie od 1836, we Wrzeszczu od 1838, na Żuławach od 1840, w Malborku od 1842, Wejherowie od 1845, Niestępowie od 1848, Nowym Dworze Gdańskim od 1850, Starogardzie Gdańskim od 1850, Sobieszewie od 1852, Słupsku od 1858. Inicjatorami ich zakładania byli pastorzy miejscowych parafii, aktywność kół terenowych często kończyła się wraz ze zmianą pastora danej gminy ewangelickiej.

W Gdańsku w latach 1840–1902 działało także osobne Towarzystwo zrzeszające kobiety (Frauen-Bibelverein). Były to najczęściej żony i córki pastorów oraz miejscowych notabli ze sfer urzędniczych, handlowych, nauczycielskich i lekarskich. Do Towarzystwa Biblijnego należało w tym czasie około 100 członkiń, przewodniczyły: żona kupca Friederika Elisabeth Plaw (1840–1865), żona Carla Heinricha Breslera, pastora kościoła NMP, Johanna Clara Franziska Bresler (1866–1877) i córka pastora Ernsta Ottona Blecha, panna Louisa Blech (1877–1902).

Głównym celem było propagowanie wiary chrześcijańskiej poprzez wydawanie w różnych językach Starego i Nowego Testamentu oraz książek i broszur towarzyszących z komentarzami. Część wydawnictw była sprzedawana, część rozdawana i rozsyłana do wielu krajów świata. Podczas I wojny światowej tysiąc egzemplarzy Nowego Testamentu wysłano do niemieckich jednostek wojskowych na froncie oraz do wojskowych lazaretów.

Fundusze na działalność pochodziły ze składek członków, legatów testamentowych (w tym znaczących rodziny Abeggów), kolekty w gdańskim kościele protestanckim. Do 1843 wydano 29 029 egzemplarzy Biblii w wielu językach, w tym i polskim. W stulecie powstania Towarzystwa (1914) liczba ta wzrosła do 106 654 egzemplarzy Biblii ze Starym Testamentem i 53 850 egzemplarzy Nowego Testamentu (razem 160 504 egzemplarze).

Od 1815 wydawano drukiem roczne sprawozdania z działalności statutowej i finansowej oraz z aktualnym wykazem członków (Jahresbericht der Bibelgesellschaft zu Danzig). Pierwsze zachowane sprawozdanie pochodzi z 1816, ostatnie z 1925. Pierwszym prezesem był Joachim Wilhelm Weickhmann (1814–1819), po nim kolejno: nadprezydent prowincji Prusy Zachodnie Heinrich Theodor von Schön (1819–1841), nadburmistrz Gdańska Joachim Heinrich Weickhmann (1842–1855), pastorzy gdańskich kościołów, z kościoła NMP: Carl Heinrich Bresler (1855–1860), Karl Adolph Blech (1861–1877), Philipp Wilhelm Blech (1878–1885), Wilhelm Kahle (1886–1887), Carl Friedrich Franck (1888–1900), z kościoła św. Barbary Karl Adolf Otto Fuhst (1901–1904), drugi pastor kościoła św. Trójcy Paul Theodor Schmidt, z kościoła św. Jana Friedrich Wilhelm Schwandt (1913–1926), oraz księża Adolf Benrath (1928), Erich Marquardt (1935), Günther Harder (1939). Uroczystymi nabożeństwami w kościele NMP uczczono 50-lecie (12 X 1864) i 100-lecie (18 X 1914) Towarzystwa Biblijnego. Działało ono do marca 1945. MrGl