BRAMA ZŁOTA
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{paper}} | {{paper}} | ||
| − | [[File:Złota Brama od strony ul. Długiej, Matthaeus Deisch, 1761–1765.JPG|thumb|''Złota Brama od strony ul. Długiej'', Matthaeus Deisch, 1761–1765]] | + | [[File:Złota Brama od strony ul. Długiej, Matthaeus Deisch, 1761–1765.JPG|thumb|''Złota Brama od strony ul. Długiej'', [[DEISCH MATTHAEUS, rytownik| Matthaeus Deisch]], 1761–1765]] |
[[File:Złota Brama od strony wschodniej, około 1900.JPG|thumb|Brama Złota od strony wschodniej, około 1900]] | [[File:Złota Brama od strony wschodniej, około 1900.JPG|thumb|Brama Złota od strony wschodniej, około 1900]] | ||
[[File:Brama_Złota_z_Wieżą_Więzienną,_Klingenberg,_około_1915.jpg|thumb|Brama Złota z Wieżą Więzienną, 1915]] | [[File:Brama_Złota_z_Wieżą_Więzienną,_Klingenberg,_około_1915.jpg|thumb|Brama Złota z Wieżą Więzienną, 1915]] | ||
| Linia 9: | Linia 9: | ||
[[File:Brama_Złota.jpg|thumb|Brama Złota od strony ul. Długiej]] | [[File:Brama_Złota.jpg|thumb|Brama Złota od strony ul. Długiej]] | ||
| − | '''BRAMA ZŁOTA''' (Brama Długouliczna, Langgasser Tor), lądowa, na osi zachodniej wylotu [[DŁUGA | ul. Długiej]], zwana po | + | '''BRAMA ZŁOTA''' (Brama Długouliczna, Langgasser Tor), lądowa, na osi zachodniej wylotu [[DŁUGA | ul. Długiej]], zwana po 1945, formalnie od 1967, Złotą Bramą, określana wcześniej głównie jako Brama Długouliczna (Langgasser Tor). Zastąpiła pierwszą, gotycką [[BRAMA DŁUGOULICZNA | Bramę Długouliczną]].<br/><br/> |
| − | Powstała w latach 1612–1614 według projektu [[BLOCK ABRAHAM van den | Abrahama van den Blocka]], budową kierował [[STRAKOWSKI HANS | Hans Strakowski]]. Pełniła funkcję reprezentacyjną i początkowo w mniejszym już stopniu obronną (jeszcze w 2. połowie XVIII wieku miała po stronie zachodniej żelazne wrota, kraty w oknach i brony ograniczające dostęp do [[GŁÓWNE MIASTO | Głównego Miasta]]). Zbudowana na rzucie prostokąta, dwukondygnacyjna, z cegły, z okładziną i bogatym wystrojem rzeźb z gotlandzkiego piaskowca. Manierystyczna, z niemal identycznym układem wschodniej i zachodniej elewacji, naśladującym w formie trójprzęsłowy rzymski łuk triumfalny, dzielony wolno stojącymi kolumnami o spiętrzonych porządkach (jońskim i kompozytowym).<br/><br/> | + | Powstała w latach 1612–1614 według projektu [[BLOCK ABRAHAM van den, rzeźbiarz | Abrahama van den Blocka]], budową kierował [[STRAKOWSKI HANS, budowniczy fortyfikacji, patron gdańskiej ulicy | Hans Strakowski]]. Pełniła funkcję reprezentacyjną i początkowo w mniejszym już stopniu obronną (jeszcze w 2. połowie XVIII wieku miała po stronie zachodniej żelazne wrota, kraty w oknach i brony ograniczające dostęp do [[GŁÓWNE MIASTO | Głównego Miasta]]). Zbudowana na rzucie prostokąta, dwukondygnacyjna, z cegły, z okładziną i bogatym wystrojem rzeźb z gotlandzkiego piaskowca. Manierystyczna, z niemal identycznym układem wschodniej i zachodniej elewacji, naśladującym w formie trójprzęsłowy rzymski łuk triumfalny, dzielony wolno stojącymi kolumnami o spiętrzonych porządkach (jońskim i kompozytowym).<br/><br/> |
Ponad portalami środkowego przelotu umieszczono z obu stron kartusz z herbem Gdańska. W górnej kondygnacji po cztery duże, półkoliście zamknięte okna, przedzielone na osi pionowej dekoracją w formie owocu granatu i wydatnej szyszki (bądź kampanuli). Wewnątrz obszerna sala ceremonialna. Ponad kolumnami belkowanie z fryzem, wypełnione w dolnej kondygnacji sentencjami; po stronie zachodniej – tekstem z Księgi Psalmów (Ps 122) w języku niemieckim: „''es müsse wohl gehen denen, die dich lieben, es müsse friede sein inwendig in deinen mauren und glück in deinen pallästen''” („Oby się dobrze wiodło tym, co cię miłują, oby pokój panował w twych murach i szczęście w pałacach”), po stronie wschodniej – łacińską parafrazą sentencji historyka Salustiusza: CONCORDIA RESPUBLICAE PARVAE CRESCUNT DISCORDIA MAGNAE CONCIDUNT („Zgodą małe państwa rosną, niezgodą wielkie upadają”). W belkowaniu górnej kondygnacji umieszczono dekoracyjny relief, a w zwieńczeniu wydatny gzyms koronujący i balustradę z ośmioma postumentami na osiach kolumn (na których ustawiono wtórnie 8 posągów).<br/><br/> | Ponad portalami środkowego przelotu umieszczono z obu stron kartusz z herbem Gdańska. W górnej kondygnacji po cztery duże, półkoliście zamknięte okna, przedzielone na osi pionowej dekoracją w formie owocu granatu i wydatnej szyszki (bądź kampanuli). Wewnątrz obszerna sala ceremonialna. Ponad kolumnami belkowanie z fryzem, wypełnione w dolnej kondygnacji sentencjami; po stronie zachodniej – tekstem z Księgi Psalmów (Ps 122) w języku niemieckim: „''es müsse wohl gehen denen, die dich lieben, es müsse friede sein inwendig in deinen mauren und glück in deinen pallästen''” („Oby się dobrze wiodło tym, co cię miłują, oby pokój panował w twych murach i szczęście w pałacach”), po stronie wschodniej – łacińską parafrazą sentencji historyka Salustiusza: CONCORDIA RESPUBLICAE PARVAE CRESCUNT DISCORDIA MAGNAE CONCIDUNT („Zgodą małe państwa rosną, niezgodą wielkie upadają”). W belkowaniu górnej kondygnacji umieszczono dekoracyjny relief, a w zwieńczeniu wydatny gzyms koronujący i balustradę z ośmioma postumentami na osiach kolumn (na których ustawiono wtórnie 8 posągów).<br/><br/> | ||
W latach 1647–1648 wieńczącą balustradę ozdobiono rzeźbami Petera Ringeringa i prawdopodobnie Hansa Caspara Gockhellera (po stronie wschodniej umieszczono personifikacje Przezorności, Pobożności, Sprawiedliwości i Zgody, po stronie zachodniej – Pokoju, Wolności, Bogactwa i Sławy).<br/><br/> | W latach 1647–1648 wieńczącą balustradę ozdobiono rzeźbami Petera Ringeringa i prawdopodobnie Hansa Caspara Gockhellera (po stronie wschodniej umieszczono personifikacje Przezorności, Pobożności, Sprawiedliwości i Zgody, po stronie zachodniej – Pokoju, Wolności, Bogactwa i Sławy).<br/><br/> | ||
W latach 1804–1874 siedziba [[KRÓLEWSKA SZKOŁA SZTUK PIĘKNYCH | Królewskiej Szkoły Sztuk Pięknych]]. W 1804 przebudowano piętro i utworzono połączenia z pomieszczeniami [[DWÓR BRACTWA ŚW. JERZEGO | Dworu Bractwa św. Jerzego]]. W 1878 zastąpiono zniszczone rzeźby (obecnie niezachowane) ceramicznymi kopiami. Po 1920 przywrócenie poprzedniego układu wnętrz.<br/><br/> | W latach 1804–1874 siedziba [[KRÓLEWSKA SZKOŁA SZTUK PIĘKNYCH | Królewskiej Szkoły Sztuk Pięknych]]. W 1804 przebudowano piętro i utworzono połączenia z pomieszczeniami [[DWÓR BRACTWA ŚW. JERZEGO | Dworu Bractwa św. Jerzego]]. W 1878 zastąpiono zniszczone rzeźby (obecnie niezachowane) ceramicznymi kopiami. Po 1920 przywrócenie poprzedniego układu wnętrz.<br/><br/> | ||
| − | W 1945 uszkodzona, | + | W 1945 uszkodzona, odbudowana według projektu (z 1953) Kazimierza Orłowskiego w latach 1957–1962, oddana do użytku gdańskiemu oddziałowi Stowarzyszeniu Architektów Polskich. W 1978 miała miejsce renowacja elewacji, w latach 1995–1998 konserwacja i fragmentarycznie rekonstrukcja wyglądu fasad z pierwotną barwą, odtworzono złocenia (wykorzystano ponad 1 kg złota płatkowego), przywrócono także odkute w kamieniu figury na jej szczytach. {{author: JAZ}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Przestrzeń miasta]] |
Aktualna wersja na dzień 12:43, 5 gru 2022
BRAMA ZŁOTA (Brama Długouliczna, Langgasser Tor), lądowa, na osi zachodniej wylotu ul. Długiej, zwana po 1945, formalnie od 1967, Złotą Bramą, określana wcześniej głównie jako Brama Długouliczna (Langgasser Tor). Zastąpiła pierwszą, gotycką Bramę Długouliczną.
Powstała w latach 1612–1614 według projektu Abrahama van den Blocka, budową kierował Hans Strakowski. Pełniła funkcję reprezentacyjną i początkowo w mniejszym już stopniu obronną (jeszcze w 2. połowie XVIII wieku miała po stronie zachodniej żelazne wrota, kraty w oknach i brony ograniczające dostęp do Głównego Miasta). Zbudowana na rzucie prostokąta, dwukondygnacyjna, z cegły, z okładziną i bogatym wystrojem rzeźb z gotlandzkiego piaskowca. Manierystyczna, z niemal identycznym układem wschodniej i zachodniej elewacji, naśladującym w formie trójprzęsłowy rzymski łuk triumfalny, dzielony wolno stojącymi kolumnami o spiętrzonych porządkach (jońskim i kompozytowym).
Ponad portalami środkowego przelotu umieszczono z obu stron kartusz z herbem Gdańska. W górnej kondygnacji po cztery duże, półkoliście zamknięte okna, przedzielone na osi pionowej dekoracją w formie owocu granatu i wydatnej szyszki (bądź kampanuli). Wewnątrz obszerna sala ceremonialna. Ponad kolumnami belkowanie z fryzem, wypełnione w dolnej kondygnacji sentencjami; po stronie zachodniej – tekstem z Księgi Psalmów (Ps 122) w języku niemieckim: „es müsse wohl gehen denen, die dich lieben, es müsse friede sein inwendig in deinen mauren und glück in deinen pallästen” („Oby się dobrze wiodło tym, co cię miłują, oby pokój panował w twych murach i szczęście w pałacach”), po stronie wschodniej – łacińską parafrazą sentencji historyka Salustiusza: CONCORDIA RESPUBLICAE PARVAE CRESCUNT DISCORDIA MAGNAE CONCIDUNT („Zgodą małe państwa rosną, niezgodą wielkie upadają”). W belkowaniu górnej kondygnacji umieszczono dekoracyjny relief, a w zwieńczeniu wydatny gzyms koronujący i balustradę z ośmioma postumentami na osiach kolumn (na których ustawiono wtórnie 8 posągów).
W latach 1647–1648 wieńczącą balustradę ozdobiono rzeźbami Petera Ringeringa i prawdopodobnie Hansa Caspara Gockhellera (po stronie wschodniej umieszczono personifikacje Przezorności, Pobożności, Sprawiedliwości i Zgody, po stronie zachodniej – Pokoju, Wolności, Bogactwa i Sławy).
W latach 1804–1874 siedziba Królewskiej Szkoły Sztuk Pięknych. W 1804 przebudowano piętro i utworzono połączenia z pomieszczeniami Dworu Bractwa św. Jerzego. W 1878 zastąpiono zniszczone rzeźby (obecnie niezachowane) ceramicznymi kopiami. Po 1920 przywrócenie poprzedniego układu wnętrz.
W 1945 uszkodzona, odbudowana według projektu (z 1953) Kazimierza Orłowskiego w latach 1957–1962, oddana do użytku gdańskiemu oddziałowi Stowarzyszeniu Architektów Polskich. W 1978 miała miejsce renowacja elewacji, w latach 1995–1998 konserwacja i fragmentarycznie rekonstrukcja wyglądu fasad z pierwotną barwą, odtworzono złocenia (wykorzystano ponad 1 kg złota płatkowego), przywrócono także odkute w kamieniu figury na jej szczytach.
