HOPPE JOACHIM, burmistrz Gdańska

Wersja z 11:45, 3 sie 2021

Joachim Hoppe, wedle Johanna Martina Bernigeroth

JOACHIM HOPPE (Hoppius; 8 III 1656 Putlitz, hrabstwo Mansfeld – 4 II 1712 Gdańsk), burmistrz. Syn szlachcica Joachima, zarządcy majątków Putlitz, Nettelbeck, Jogst i Mansfeld (w hrabstwie Mansfeld) i Cathariny, córki poborcy podatkowego Eliasa Strycka.

Edukację rozpoczął w gimnazjach akademickich w Berlinie i Szczecinie. Wybitnie uzdolniony, już w 1669 studiował na uniwersytecie w Rostoku. W 1674 podjął studia prawnicze na uniwersytecie we Frankfurcie nad Odrą, kształcąc się pod kierunkiem wuja, profesora prawa Samuela Strycka oraz profesora Johanna Brunnemanna, swojego późniejszego teścia. W 1678 przeniósł się do holenderskiego uniwersytetu we Franeker, w 1679 przebywał na uczelniach i w ośrodkach naukowych w Oxfordzie, Kopenhadze i Lubece. W 1680 we Frankfurcie nad Odrą uzyskał tytuł licencjata prawa i rozpoczął pracę na tym uniwersytecie. W 1681 został doktorem obojga praw.

W 1682 Rada Miejska Gdańska zaproponowała mu objęcie posady profesora prawa i historii oraz równocześnie inspektora szkolnego w Gimnazjum Akademickim. Katedrę prawa i historii objął w styczniu 1683 i zajmował ją do końca roku szkolnego 1687/1688, publikując szereg kolejnych traktatów i dysertacji, zwłaszcza z zakresu prawa cywilnego i kanonicznego. Dokonał również kilku ważnych zmian w programie nauczania historii, miedzy innymi wprowadzając do klasy sekundy starożytność, a w ostatniej klasie (primie) nauczając dziejów współczesnych. Ze względu na jego rozległą wiedzę prawniczą 8 IV 1688 Rada Miejska zaproponowała mu objęcie urzędu syndyka, prawnika reprezentującego Gdańsk w oficjalnych kontaktach i sporach.

Jako syndyk opracował miedzy innymi w 1695 opinię prawną oddalającą pretensje Szwecji do powiatu puckiego (sięgające XV wieku i pobytu w Pucku wygnanego ze Szwecji króla Karola Knutsona). W tym samym roku referował sprawy dotyczące bezpieczeństwa Gdańska przed królem polskim Janem III Sobieskim w Warszawie. W dowód uznania w 1697, z pominięciem etapu członkostwa w Trzecim Ordynku i Ławie, powołano go na urząd rajcy, w 1701 był sędzią. Urząd burmistrza objął w 1708. Urząd pierwszego burmistrza pełnił w 1709, drugiego w 1708, trzeciego w 1711, czwartego w 1710. W 1710 był ponadto burgrabią królewskim w Gdańsku.

Jako rajca w 1697 odbył podróż dyplomatyczną na dwory do Kopenhagi i Berlina, zabiegając o gwarancje bezpieczeństwa dla Gdańska wobec spodziewanej po zgonie Jana III Sobieskiego podwójnej elekcji w Polsce. Po wybuchu Wielkiej Wojny Północnej (1700) ponownie przebywał w Berlinie na dworze króla Fryderyka I, starając się uzyskać pomoc w zachowaniu neutralności wobec zwycięskiej inwazji wojsk szwedzkich na obszar Rzeczypospolitej. Powołanie go do grona burmistrzów w 1708 należy uznać za jeden z najwcześniejszych przykładów promocji przedstawiciela gdańskich środowisk naukowych na tak wysokie stanowisko. Był klasycznym przykładem tak zwanego "uczonego", eksperta sprawującego w Gdańsku władzę.

Jego kadencja jako burmistrza prezydującego (pierwszego) w 1709 roku przypadła na okres szalejącej od czerwca do końca listopada epidemii dżumy, która pochłonęła blisko połowę mieszkańców Gdańska. Podejmowanymi wówczas decyzjami starał się złagodzić skutki kataklizmu. Odwołano zajęcia w Gimnazjum Akademickim, tworzono prowizoryczne lazarety–baraki przy wałach dla odizolowania zadżumionych, wydawano żywność potrzebującym, wprowadzono restrykcyjny porządek przy chowaniu zmarłych, tworząc przy tym szereg nowych cmentarzy, zabezpieczano i inwentaryzowano porzucone majątki.

Stał na czele delegacji gdańskiej (wraz z rajcą Johannem Ernstem von der Linde i syndykiem Albrechtem Rosenbergiem), wysłanej pod koniec roku 1704 do Malborka na pertraktacje z królem polskim Augustem II Wettinem w związku z dwukrólewiem i uprzednim poparciem Gdańska dla Stanisława Leszczyńskiego. Dzięki staraniom Hoppego i w zamian za wypłacenie przez miasto 600 tysięcy florenów monarcha zgodził się przyjąć Gdańsk do łask oraz potwierdził ponownie jego prawa i przywileje. W trakcie ostatniej kadencji burmistrzowskiej w 1711 ciężka choroba serca praktycznie wyeliminowała go w ostatnich miesiącach życia z publicznej aktywności.

Był autorem szeregu prac naukowych z zakresu prawa. Tytuł licencjata przyznano mu za rozprawę De suspensione ab oficio (Frankfurt/O 1680). We Frankfurcie nad Odrą publikował także dysertacje: De veritate convicii (1681), De contractu claudicante (1681), De iure impersonalium (1682), De iure edaci lomstarum pernicie (1682), De joco (1682). W okresie nauczania w Gimnazjum Akademickim w Gdańsku napisał między innymi traktaty prawnicze De inmicitiis capitalibus (1684), De Patria potestate (1687), De tutelae et curie communibus (1688). W dyspucie De obligatione statutorum (1686) wypowiadał się w duchu nowożytnym za potrzebą równości wobec prawa ludzi różnych stanów. Największą sławę przyniosło mu jednakże studium z zakresu prawa rzymskiego Examen institutionum imperialium (1684), rozważania na temat instytucji prawnych za cesarza Justyniana, w 1711 przetłumaczone na język niemiecki, następnie kilkakrotnie wznawiane. Problematykę tę kontynuował w pracy napisanej już na urzędzie syndyka – Commentatio succincta ad Institutiones Justinianeas (1693), a odnosiła się ona zwłaszcza do kwestii wolności żeglugi – bardzo istotnej dla żyjącego z handlu portowego miasta. Dzieło to wznowiono następnie w 1772 w opracowaniu historyka prawa Friedricha Walchiusa. Przygotował również z myślą o swoich wykładach w Gimnazjum rękopis podręcznika historii Examen historiae universalis, opublikowany ostatecznie przez jego następcę na katedrze, Samuela Friedricha Willenberga w 1704.

Był trzykrotnie żonaty. Po raz pierwszy od 11 VIII 1681 z Cathariną (zm. 29 VII 1682), córka Johanna Brunnemanna, profesora prawa na uniwersytecie we Frankfurcie nad Odrą, ślub miał miejsce w dniu jego promocji doktorskiej. Doczekał się z tego związku syna Johanna Samuela. Po raz drugi zawarł związek małżeński 15 V 1685 w gdańskim kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (NMP) z Anną Christiną (zm. 10 IV 1707, pochowana w kościele NMP), córką Joachima Krumhausena, ławnika (od 1677). Z tego związku doczekał się większości swoich dzieci. Po raz trzeci ożenił się 3 VI 1710 z Sarą Luizą (zm. 1731), o trzydzieści lat od niego młodszą córką kupca Johanna Breyne. Z tego związku urodziło się jeszcze jedno dziecko. Najstarszy syn Johann Samuel studiował w 1698 prawo na uniwersytecie w Halle, był kupcem w Gdańsku, członkiem prestiżowego Collegium Commerciale. Samuel Joachim, najstarszy potomek z drugiego małżeństwa, zmarł w 1754 jako pastor kościoła NMP w Gdańsku. Najmłodszy syn, z trzeciego związku, Carl Gottfried, studiował w 1735 na uniwersytecie w Marburgu. Z córek, Catharina Elisabetha (ur. 1687) wyszła w 1709 za Simona Christiana von Schrödera, ławnika (od 1710); Florentina (ur. 1691) poślubiła kupca Nicolausa Stuhra; Christina Eva (ur. 1692) najpierw poślubiła Johanna Jacoba Isenhudta, następnie w 1721 doktora medycyny Aegidiusa Glogau. Pozostałe dzieci, dwie córki i jeszcze jeden syn, umarły we wczesnym dzieciństwie.

Pochowany 24 II 1712 w krypcie kościoła NMP. SK