CMENTARZE WE WRZESZCZU (Z ANIOŁKAMI). PRZY WIELKIEJ ALEI
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{paper}} | {{paper}} | ||
| − | + | ||
[[File:Cmentarz_św._Trójcy.jpg|thumb|Plan cmentarza św. Trójcy z 1867]] | [[File:Cmentarz_św._Trójcy.jpg|thumb|Plan cmentarza św. Trójcy z 1867]] | ||
[[File:1_Cmentarze_we_Wrzeszczu_(z_Aniołkami)._Przy_Wielkiej_Alei.JPG|thumb|Ustawiona w 2006 tablica informacyjna o istniejącym niegdyś cmentarzu Św. Trójcy, z jego planem]] | [[File:1_Cmentarze_we_Wrzeszczu_(z_Aniołkami)._Przy_Wielkiej_Alei.JPG|thumb|Ustawiona w 2006 tablica informacyjna o istniejącym niegdyś cmentarzu Św. Trójcy, z jego planem]] | ||
| Linia 10: | Linia 10: | ||
[[File:Cmentarze_we_Wrzeszczu_(z_Aniołkami)._Przy_Wielkiej_Alei.jpg|thumb|Ustawiona w 2007 tablica informacyjna o istniejącym niegdyś Zjednoczonym Cmentarzu św. Bartłomieja, św. Jana, św. Piotra i Pawła, z jego planem]] | [[File:Cmentarze_we_Wrzeszczu_(z_Aniołkami)._Przy_Wielkiej_Alei.jpg|thumb|Ustawiona w 2007 tablica informacyjna o istniejącym niegdyś Zjednoczonym Cmentarzu św. Bartłomieja, św. Jana, św. Piotra i Pawła, z jego planem]] | ||
| − | '''CMENTARZE WE WRZESZCZU (Z [[ANIOŁKI | ANIOŁKAMI]]). PRZY WIELKIEJ ALEI''' (Große Allee, Hindenburg Allee, al. Rokossowskiego, al. Zwycięstwa). <br /><br /> '''Szpitala Wszystkich Bożych Aniołów''' (Aller Gottes Engel-Kirchhof), przy al. Zwycięstwa w rejonie obecnego [[POMNIK-CZOŁG | pomnika-czołgu]], katolicki, od XVI wieku ewangelicki. Założony wraz ze [[SZPITAL WSZYSTKICH BOŻYCH ANIOŁÓW | szpitalem Wszystkich Bożych Aniołów]] w XIV wieku. Przedstawiony między innymi na rycinach [[DEISCH MATTHAEUS, rytownik | Deischa]] z 1765 jako otaczający szpital od wschodu i południa. Zamknięty po 1807 wraz ze zniszczeniem kościoła i szpitala w czasie działań wojennych. W części południowej powstał Cmentarz Ubogich, część środkową zajęła po 1865 kawiarnia i cukiernia Vier Jahreszeiten (Cztery Pory Roku), część północną (sąsiadującą z placem ćwiczeń wojskowych (Der Kleine Exerzierplatz) włączono do cmentarza Najświętszej Marii Panny (NMP). {{author: MrGl}} <br /><br /> '''Ubogich''', powstał po 1814 (1818?), początkowo zajmował teren (0,7–1 ha) obok (na południe) dawnego cmentarza Szpitala Wszystkich Bożych Aniołów. Powiększony (do około 2,5 ha; 250 × 100 m) w 1877 po nabyciu przez władze Gdańska od gminy Suchanino 3 mórg pruskich (1,5 ha) między dotychczasowym cmentarzem a Bramą Oliwską, do wysokości leżącej po drugiej stronie alei obecnej ul. Śniadeckich. Południową cześć (bliżej Bramy Oliwskiej) w latach 1896–1898 | + | '''CMENTARZE WE WRZESZCZU (Z [[ANIOŁKI | ANIOŁKAMI]]). PRZY WIELKIEJ ALEI''' (Große Allee, Hindenburg Allee, al. Rokossowskiego, al. Zwycięstwa). <br /><br /> '''Szpitala Wszystkich Bożych Aniołów''' (Aller Gottes Engel-Kirchhof), przy al. Zwycięstwa w rejonie obecnego [[POMNIK-CZOŁG | pomnika-czołgu]], katolicki, od XVI wieku ewangelicki. Założony wraz ze [[SZPITAL WSZYSTKICH BOŻYCH ANIOŁÓW | szpitalem Wszystkich Bożych Aniołów]] w XIV wieku. Przedstawiony między innymi na rycinach [[DEISCH MATTHAEUS, rytownik | Deischa]] z 1765 jako otaczający szpital od wschodu i południa. Zamknięty po 1807 wraz ze zniszczeniem kościoła i szpitala w czasie działań wojennych. W części południowej powstał Cmentarz Ubogich, część środkową zajęła po 1865 kawiarnia i cukiernia Vier Jahreszeiten (Cztery Pory Roku), część północną (sąsiadującą z placem ćwiczeń wojskowych (Der Kleine Exerzierplatz) włączono do cmentarza Najświętszej Marii Panny (NMP). {{author: MrGl}} <br /><br /> '''Ubogich''', powstał po 1814 (1818?), początkowo zajmował teren (0,7–1 ha) obok (na południe) dawnego cmentarza Szpitala Wszystkich Bożych Aniołów. Powiększony (do około 2,5 ha; 250 × 100 m) w 1877 po nabyciu przez władze Gdańska od gminy Suchanino 3 mórg pruskich (1,5 ha) między dotychczasowym cmentarzem a Bramą Oliwską, do wysokości leżącej po drugiej stronie alei obecnej ul. Śniadeckich. Południową cześć (bliżej Bramy Oliwskiej) w latach 1896–1898 przeniesiono na Zaspę, pozostałą część zamknięto w latach 20. XX wieku, teren włączono do obecnego [[PARK im. STEFFENSÓW | Parku im. Steffensów]]. Zachowały się dwie równoległe do alei (w kierunku Wrzeszcza) alejki wysadzane kasztanami (przyległe do alei o długości 250 m). {{author: MrGl}} <br /><br /> |
'''Najświętszej Marii Panny''' (St. Marien-Kirchhof), ewangelicki, parafialny [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny]]. Powstał na gruncie zakupionym w 1867, otwarty 23 IV 1869. Położony po północno-wschodniej stronie Wielkiej Alei, graniczył od południowego-wschodu z Cmentarzem Ubogich, od północnego-wschodu z cmentarzem zespolonym św. Jana, św. Bartłomieja oraz św. Piotra i Pawła. Zajmował działkę o planie nieregularnego czworoboku. W 1916 pochowano tu między innymi [[DAMME RICHARD THEODOR, bankowiec, honorowy obywatel Gdańska, były patron ulicy | Richarda Dammego]], w 1926 [[TREICHEL ADOLF OTTO, pedagog, prezydent Volkstagu | Adolfa Otto Treichela]]. Zamknięty 24 XI 1946, w 1966 urządzono tu park miejski. {{author: JWL}} <br/><br/> | '''Najświętszej Marii Panny''' (St. Marien-Kirchhof), ewangelicki, parafialny [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny]]. Powstał na gruncie zakupionym w 1867, otwarty 23 IV 1869. Położony po północno-wschodniej stronie Wielkiej Alei, graniczył od południowego-wschodu z Cmentarzem Ubogich, od północnego-wschodu z cmentarzem zespolonym św. Jana, św. Bartłomieja oraz św. Piotra i Pawła. Zajmował działkę o planie nieregularnego czworoboku. W 1916 pochowano tu między innymi [[DAMME RICHARD THEODOR, bankowiec, honorowy obywatel Gdańska, były patron ulicy | Richarda Dammego]], w 1926 [[TREICHEL ADOLF OTTO, pedagog, prezydent Volkstagu | Adolfa Otto Treichela]]. Zamknięty 24 XI 1946, w 1966 urządzono tu park miejski. {{author: JWL}} <br/><br/> | ||
'''Św. Trójcy''' (Evangelischer Kirchhof St. Trinitatis). Założony w latach 1867–1869 dla parafii ewangelickiej przy kościele św. Trójcy, po południowo-zachodniej stronie Wielkiej Alei, między ul. Smoluchowskiego i Marii Skłodowskiej-Curie (Feldstraße i Delbrückallee), na planie nieregularnego czworoboku o powierzchni 2,64 ha, podzielony na kwatery przez przecinające się prostopadle aleje: dwie podłużne w kierunku wschód-zachód i jedną poprzeczną północ-południe. Plan cmentarza opracował ogrodnik Friedrich Raabe. Teren lekko wznosił się w stronę południowo-zachodnią, od której graniczył z zabudową willową. Zamknięty 21 XI 1946, w 1968 usunięto nagrobki, tworząc park miejski. {{author: JWL}} <br /><br /> | '''Św. Trójcy''' (Evangelischer Kirchhof St. Trinitatis). Założony w latach 1867–1869 dla parafii ewangelickiej przy kościele św. Trójcy, po południowo-zachodniej stronie Wielkiej Alei, między ul. Smoluchowskiego i Marii Skłodowskiej-Curie (Feldstraße i Delbrückallee), na planie nieregularnego czworoboku o powierzchni 2,64 ha, podzielony na kwatery przez przecinające się prostopadle aleje: dwie podłużne w kierunku wschód-zachód i jedną poprzeczną północ-południe. Plan cmentarza opracował ogrodnik Friedrich Raabe. Teren lekko wznosił się w stronę południowo-zachodnią, od której graniczył z zabudową willową. Zamknięty 21 XI 1946, w 1968 usunięto nagrobki, tworząc park miejski. {{author: JWL}} <br /><br /> | ||
Aktualna wersja na dzień 16:02, 25 mar 2024
._Przy_Wielkiej_Alei.JPG)
._Przy_Wielkiej_Alei.JPG)
._Przy_Wielkiej_Alei.JPG)
._Przy_Wielkiej_Alei.JPG)
._Przy_Wielkiej_Alei.jpg)
CMENTARZE WE WRZESZCZU (Z ANIOŁKAMI). PRZY WIELKIEJ ALEI (Große Allee, Hindenburg Allee, al. Rokossowskiego, al. Zwycięstwa).
Szpitala Wszystkich Bożych Aniołów (Aller Gottes Engel-Kirchhof), przy al. Zwycięstwa w rejonie obecnego pomnika-czołgu, katolicki, od XVI wieku ewangelicki. Założony wraz ze szpitalem Wszystkich Bożych Aniołów w XIV wieku. Przedstawiony między innymi na rycinach Deischa z 1765 jako otaczający szpital od wschodu i południa. Zamknięty po 1807 wraz ze zniszczeniem kościoła i szpitala w czasie działań wojennych. W części południowej powstał Cmentarz Ubogich, część środkową zajęła po 1865 kawiarnia i cukiernia Vier Jahreszeiten (Cztery Pory Roku), część północną (sąsiadującą z placem ćwiczeń wojskowych (Der Kleine Exerzierplatz) włączono do cmentarza Najświętszej Marii Panny (NMP).
Ubogich, powstał po 1814 (1818?), początkowo zajmował teren (0,7–1 ha) obok (na południe) dawnego cmentarza Szpitala Wszystkich Bożych Aniołów. Powiększony (do około 2,5 ha; 250 × 100 m) w 1877 po nabyciu przez władze Gdańska od gminy Suchanino 3 mórg pruskich (1,5 ha) między dotychczasowym cmentarzem a Bramą Oliwską, do wysokości leżącej po drugiej stronie alei obecnej ul. Śniadeckich. Południową cześć (bliżej Bramy Oliwskiej) w latach 1896–1898 przeniesiono na Zaspę, pozostałą część zamknięto w latach 20. XX wieku, teren włączono do obecnego Parku im. Steffensów. Zachowały się dwie równoległe do alei (w kierunku Wrzeszcza) alejki wysadzane kasztanami (przyległe do alei o długości 250 m).
Najświętszej Marii Panny (St. Marien-Kirchhof), ewangelicki, parafialny kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Powstał na gruncie zakupionym w 1867, otwarty 23 IV 1869. Położony po północno-wschodniej stronie Wielkiej Alei, graniczył od południowego-wschodu z Cmentarzem Ubogich, od północnego-wschodu z cmentarzem zespolonym św. Jana, św. Bartłomieja oraz św. Piotra i Pawła. Zajmował działkę o planie nieregularnego czworoboku. W 1916 pochowano tu między innymi Richarda Dammego, w 1926 Adolfa Otto Treichela. Zamknięty 24 XI 1946, w 1966 urządzono tu park miejski.
Św. Trójcy (Evangelischer Kirchhof St. Trinitatis). Założony w latach 1867–1869 dla parafii ewangelickiej przy kościele św. Trójcy, po południowo-zachodniej stronie Wielkiej Alei, między ul. Smoluchowskiego i Marii Skłodowskiej-Curie (Feldstraße i Delbrückallee), na planie nieregularnego czworoboku o powierzchni 2,64 ha, podzielony na kwatery przez przecinające się prostopadle aleje: dwie podłużne w kierunku wschód-zachód i jedną poprzeczną północ-południe. Plan cmentarza opracował ogrodnik Friedrich Raabe. Teren lekko wznosił się w stronę południowo-zachodnią, od której graniczył z zabudową willową. Zamknięty 21 XI 1946, w 1968 usunięto nagrobki, tworząc park miejski.
Św. Józefa i św. Brygidy (St. Joseph- und St. Brigitten-Kirchhof), katolicki. Powstał w latach 1867–1869 dla parafii przy kościele św. Józefa i św. Brygidy, po południowo-zachodniej stronie Wielkiej Alei. Działka o powierzchni 1,31 ha i kształcie zbliżonym do prostokąta wydłużonego w kierunku południowo-wschodnim – północno-zachodnim, z główną aleją w osi podłużnej, sięgała do ul. Traugutta (St. Michaelsweg), od północnego-zachodu graniczyła z ewangelickim cmentarzem NMP. Zamknięty 8 XII 1956, obecnie jest parkiem miejskim. W północno-wschodniej części działki postawiono w latach 70. XX wieku budynek przychodni lekarskiej.
Najświętszej Marii Panny (St. Marien-Kirchhof III), parafialny, nowy, ewangelicki. Powstał w 1867 (jako pierwszy cmentarz kościoła NMP przy Wielkiej Alei), po południowo-zachodniej stronie Wielkiej Alei. Od północnego-zachodu graniczył z ewangelickim cmentarzem św. Katarzyny, a od południowego-wschodu z katolickim cmentarzem św. Józefa i Brygidy. Założony na powierzchni 2,04 ha, na planie zbliżonym do prostokąta wydłużonego równolegle do alei. Zachował się ślad alei podłużnej i prostopadłych alej poprzecznych (jedna platanowa). Zamknięty 8 XII 1956, w latach 70. XX wieku w jego miejscu urządzono park.
Św. Katarzyny (St. Katharinen-Kirchhof), parafialny, ewangelicki. Powstał w latach 1867–1869 po południowo-zachodniej stronie Wielkiej Alei. Działka o powierzchni 3,6 ha sięgała do ul. Traugutta (St. Michaelsweg). Od północnego-zachodu graniczył z katolickim cmentarzem św. Mikołaja i Kaplicy Królewskiej, a od południowego-wschodu z ewangelickim cmentarzem NMP. Założony na planie zbliżonym do prostokąta wydłużonego w kierunku południowo-wschodnim – północno-zachodnim; podzielony na prostokątne kwatery główną aleją w osi podłużnej i przecinającymi ją prostopadle dwiema alejami poprzecznymi. Przy północno-wschodniej granicy, przy głównej alei, w 1870 wybudowano dom zarządcy cmentarza, z przytykającą do niego kaplicą (przebudowane w 1924). Cmentarz zamknięty 23 XII 1956. Pełni obecnie funkcję parku miejskiego, w południowo-zachodniej części działki wybudowano w latach 70. XX wieku szpital studencki. Zachował się dom zarządcy, przebudowany na dom mieszkalny (al. Zwycięstwa 29).
Św. Mikołaja i Kaplicy Królewskiej (St. Nikolai, St. Marien-Kirchhof), katolicki. Założony na terenie nabytym w maju 1884 przez parafię św. Mikołaja, po południowo-zachodniej stronie Wielkiej Alei, wzdłuż ul. Narutowicza (Gossler Allee) prowadzącej do Technische Hochschule Danzig, z którą graniczył od południowego-zachodu. Od południowego-wschodu graniczył z ewangelickim cmentarzem św. Katarzyny. Założony na powierzchni 2,50 ha, na planie zbliżonym do prostokąta wydłużonego w kierunku południowo-wschodnim – północno-zachodnim; podzielony na prostokątne kwatery 2 alejami podłużnymi i przecinającą ją prostopadle aleją poprzeczną. Zamknięty 8 XII 1956, zlikwidowany w latach 1969–1970, następnie zamieniony w park. Obecnie Park Akademicki, w części południowo-wschodniej parking Politechniki Gdańskiej. W 2006 urządzono tu Lapidarium Nekropolii Gdańskiej.
Zjednoczone św. Bartłomieja, św. Jana, św. Piotra i Pawła (Vereinigte-Kirchhöfe von St. Bartholomäi, St. Johannes, St. Petri und Pauli), ewangelickie. Powstały w latach 1867–1869 dla parafii tych kościołów. Po północno-wschodniej stronie Wielkiej Alei, oddzielone od niej placem ćwiczeń (Kleiner Exerzierplatz). Od północnego-wschodu graniczyły z terenem kolei (część terenu odsprzedano kolei pod budowę torów z Sopotu do Gdańska), a od południowego-zachodu z ewangelickimi cmentarzami Lazaretu i NMP. Położone na działce o powierzchni około 8,75 ha, na planie zbliżonym do prostokąta mocno wydłużonego w kierunku południowo-wschodnim – północno-zachodnim. Kompozycja wnętrza oparta na głównej podłużnej alei, przerwanej w połowie długości rondem oraz sześciu alejach poprzecznych, prostopadłych do podłużnej, symetrycznie położonych względem ronda będącego centralnym punktem kompozycji. Zamknięte 24 XI 1946; od 1966 park miejski.
Luterański wrzeszczański (Kirchhof Langfuhr, Lutherischer Kirchhof, Evangelischer Kirchhof), al. Zwycięstwa, ul. Towarowa, ul. Trubadurów (Große Allee, Jachmannstraße). Założony w 1896 (zob. Johannes Eduard Karl Lutze) dla gminy ewangelickiej we Wrzeszczu (kościół Lutra, kościół Garnizonowy św. Apostołów Piotra i Pawła). Położony po północno-wschodniej stronie Wielkiej Alei, oddzielony od niej placem ćwiczeń (Kleiner Exerzierplatz), obecnie ul. Towarową, biegnącą wzdłuż południowo-zachodniej krawędzi działki. Od północnego-wschodu graniczył z terenem kolei, od południowego-wschodu ze Zjednoczonymi Cmentarzami św. Bartłomieja, św. Jana, św. Piotra i Pawła. Położony na działce o powierzchni około 2,38 ha, na planie zbliżonym do prostokąta. Kompozycja wnętrza oparta była na dwóch przecinających się pod kątem prostym alejach, dzielących założenie na cztery symetryczne kwatery. W początku XX wieku obszar częściowo wchłonięty przez kolej, zamknięty 24 XI 1946. W 1914 wybudowano kaplicę cmentarną, po 1959 przebudowaną na dom wielorodzinny (przy ul. Trubadurów 34), teren obecnie prawie w całości zabudowany jest biurowcem firmy Energa i jej parkingiem.
