DUSZEŃKO FRANCISZEK, rektor Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych
m (Blazejsliwinski przeniósł stronę DUSZEŃKO FRANCISZEK na DUSZEŃKO FRANCISZEK, rektor Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych Sztuk Plastycznych) |
|||
| (Nie pokazano 7 wersji utworzonych przez jednego użytkownika) | |||
| Linia 2: | Linia 2: | ||
[[File: Wodyński_Jan.jpg |thumb| Od lewej: Juliusz Studnicki, Jacek Żuławski, Krystyna Łada-Studnicka, Jan Wodyński, Hanna Żuławska, Franciszek Duszeńko, 1947]] | [[File: Wodyński_Jan.jpg |thumb| Od lewej: Juliusz Studnicki, Jacek Żuławski, Krystyna Łada-Studnicka, Jan Wodyński, Hanna Żuławska, Franciszek Duszeńko, 1947]] | ||
[[File:Duszenko_Franciszek.jpg|thumb|Franciszek Duszeńko]] | [[File:Duszenko_Franciszek.jpg|thumb|Franciszek Duszeńko]] | ||
| − | [[File: Franciszek_Duszeńko.jpg |thumb| Franciszek Duszeńko (z prawej) i [[BOROWSKI BOHDAN | Bohdan Borowski]], Sopot 1980]] | + | [[File: Franciszek_Duszeńko.jpg |thumb| Franciszek Duszeńko (z prawej) i [[BOROWSKI BOHDAN, artysta malarz, docent Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych | Bohdan Borowski]], Sopot 1980]] |
[[File: Duszeńko Franciszek, pomnik Pamięci Ofiar Obozu Zagłady w Treblince, 1964.JPG|thumb|Franciszek Duszeńko, pomnik Pamięci Ofiar Obozu Zagłady<br/>w Treblince, 1964]] | [[File: Duszeńko Franciszek, pomnik Pamięci Ofiar Obozu Zagłady w Treblince, 1964.JPG|thumb|Franciszek Duszeńko, pomnik Pamięci Ofiar Obozu Zagłady<br/>w Treblince, 1964]] | ||
[[File:Pomnik Obrońców Westerplatte.JPG|thumb|Franciszek Duszeńko, pomnik Obrońców Westerplatte, 1966]] | [[File:Pomnik Obrońców Westerplatte.JPG|thumb|Franciszek Duszeńko, pomnik Obrońców Westerplatte, 1966]] | ||
| − | '''FRANCISZEK DUSZEŃKO''' (6 IV 1925 Gródek Jagielloński koło Lwowa – 11 IV 2008 Gdańsk). W latach 1942–1944 studiował w Państwowym Instytucie Sztuk Plastycznych we Lwowie u [[WNUK MARIAN | Mariana Wnuka]]. Od lipca 1943 do czerwca 1944 należał do Armii Krajowej (ps. „Gustaw”). Od 3 VII 1944 do 8 V 1945 więzień obozów koncentracyjnych Gross-Rosen, Oranienburg i Sachsenhausen. <br/><br/> | + | '''FRANCISZEK DUSZEŃKO''' (6 IV 1925 Gródek Jagielloński koło Lwowa – 11 IV 2008 Gdańsk). W latach 1942–1944 studiował w Państwowym Instytucie Sztuk Plastycznych we Lwowie u [[WNUK MARIAN, profesor Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych | Mariana Wnuka]]. Od lipca 1943 do czerwca 1944 należał do Armii Krajowej (ps. „Gustaw”). Od 3 VII 1944 do 8 V 1945 więzień obozów koncentracyjnych Gross-Rosen, Oranienburg i Sachsenhausen. <br/><br/> |
| − | Po wyzwoleniu przebywał w Warszawie, Zakopanem i Łodzi. Od 1947 kontynuował naukę w Państwowej Wyższej Szkole Przemysłu Artystycznego w Łodzi, następnie w gdańskiej Państwowej Wyższej Szkole | + | Po wyzwoleniu przebywał w Warszawie, Zakopanem i Łodzi. Od 1947 kontynuował naukę w Państwowej Wyższej Szkole Przemysłu Artystycznego w Łodzi, następnie w gdańskiej Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych (PWSSP, [[AKADEMIA SZTUK PIĘKNYCH W GDAŃSKU | Akademia Sztuk Pięknych (ASP)]]), gdzie w 1952 uzyskał dyplom. Od 1950 asystent w gdańskiej PWSSP, od 1956 docent. W latach 1956–2000 prowadził Pracownię Rzeźby, najpierw w studium roku ogólnego, od 1958 na Wydziale Rzeźby. Od 1973 profesor nadzwyczajny, w latach 1981–1987 rektor uczelni, wybrany w pierwszych wolnych wyborach. Od 1990 profesor zwyczajny. Na prośbę władz gdańskiej ASP sprawował jeszcze do 2001 opiekę nad przygotowującymi dyplom młodymi rzeźbiarzami. <br/><br/> |
| − | Debiutował w okresie socrealizmu, gdy obowiązywała zaangażowana treść i tradycyjna forma (''Waryński'', 1950; ''Portret lekarki'', 1952; projekty konkursowe na pomniki Wyzwolenia w Bydgoszczy i Sosnowcu). W latach 1952–1962, wraz ze [[HORNO-POPŁAWSKI STANISŁAW| Stanisławem Horno-Popławskim]], [[WIŚNIEWSKI ALFRED | Alfredem Wiśniewskim]] i [[SMOLANA ADAM| Adamem Smolaną]], należał do zespołu plastyków pracujących nad renowacją [[DROGA KRÓLEWSKA | Drogi Królewskiej]] ( | + | Debiutował w okresie socrealizmu, gdy obowiązywała zaangażowana treść i tradycyjna forma (''Waryński'', 1950; ''Portret lekarki'', 1952; projekty konkursowe na pomniki Wyzwolenia w Bydgoszczy i Sosnowcu). W latach 1952–1962, wraz ze [[HORNO-POPŁAWSKI STANISŁAW, rzeźbiarz, profesor Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych| Stanisławem Horno-Popławskim]], [[WIŚNIEWSKI ALFRED, prorektor Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych | Alfredem Wiśniewskim]] i [[SMOLANA ADAM, rzeźbiarz, profesor Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych| Adamem Smolaną]], należał do zespołu plastyków pracujących nad renowacją [[DROGA KRÓLEWSKA | Drogi Królewskiej]] (m.in. przy Długim Targu: kobiece sfinksy [[PRZEDPROŻA | przedproża]] kamienicy nr 8, figury rycerzy portalu nr 40, portal przy ul. Ogarnej 99). W monumentalnych realizacjach pomnikowych wspólne jest połączenie abstrakcyjnych bloków kamienia z rzeźbą figuratywną. Pomnik Pamięci Ofiar Obozu Zagłady w Treblince (1964, z architektem [[HAUPT ADAM, rektor Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych | Adamem Hauptem]] i rzeźbiarzem Franciszkiem Strynkiewiczem) stanowił nowatorską wówczas aranżację przestrzeni z setkami nieobrobionych głazów bazaltu (symbole miejsca pochodzenia ofiar), wśród których stoi symboliczny grobowiec ze szczeliną na osi i rodzajem kapitela z reliefem przedstawiającym ludzkie szczątki z jednej strony i żydowską menorę z drugiej. Kolejną realizacją był [[POMNIK OBROŃCÓW WESTERPLATTE | pomnik Obrońców Westerplatte]] (1966, z Adamem Hauptem i Henrykiem Kitowskim) w formie ustawionego na ziemnym kopcu pionowego obelisku z granitowych bloków pokrytych reliefem figuralnym i napisami (za udział w realizacji pomnika otrzymał zespołową nagrodę I stopnia Ministra Obrony Narodowej). Pomnik Artylerzysty Polskiego (1980) w Toruniu składa się z nierównej, poziomej bryły z romboidalnych chropawych głazów z zarysami dział armatnich, zwieńczonej ekspresyjną zbitką realistycznych, portretowych głów w hełmach i popiersia żołnierza z uniesioną ręką. Z innych realizacji wymienić można [[POMNIK MARII KONOPNICKIEJ | pomnik Marii Konopnickiej]] w Gdańsku (1977), wystrój kościoła św. Józefa w Gdyni-Leszczynkach, z ogromną figurą unoszącego się nad ołtarzem Chrystusa (1983–1987), rzeźbę "Redemptor" w kościele Redemptorystów w Zamościu (1982–1984). Jego prace znajdują się w zbiorach Muzeów Narodowych w Warszawie i w Gdańsku, w Muzeum Medalierstwa we Wrocławiu i w New Delhi. Miał w Gdańsku pracownie: od 1959 przy ul. św. Ducha 101/103, od 1967 przy ul. Chlebnickiej 11/12.<br/><br/> |
| − | Odznaczony | + | Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1967), Krzyżem Oficerskim OOP (1978), Krzyżem Komandorskim OOP (1996), Krzyżem Oświęcimskim (1987), Medalem Tysiąclecia (1966), odznaką [[ZA ZASŁUGI DLA GDAŃSKA | „Za zasługi dla Gdańska”]] (1960), „Orderem Stańczyka” miesięcznika [[LITERY, pismo | „Litery”]] (1967). W 1986 otrzymał Nagrodę Prezydenta Miasta Gdańska, w 1989 Nagrodę im. Brata Alberta za wybitne osiągnięcia w dziedzinie sztuki sakralnej.<br/><br/> |
| − | Od 1951 żonaty był z [[RUHNKE-DUSZEŃKO URSZULA | Urszulą Ruhnke-Duszeńko]] (1922–2014), malarką. Ojciec [[DUSZEŃKO MARCIN | Marcina]] (1958–2000), adiunkta gdańskiej PWSSP. Pochowany (obok żony i syna) na [[CMENTARZE WE WRZESZCZU. SREBRZYSKO | cmentarzu Srebrzysko]]. W 2008 | + | Od 1951 żonaty był z [[RUHNKE-DUSZEŃKO URSZULA, malarka | Urszulą Ruhnke-Duszeńko]] (1922–2014), malarką. Ojciec [[DUSZEŃKO MARCIN, artysta malarz | Marcina]] (1958–2000), adiunkta gdańskiej PWSSP. Pochowany (obok żony i syna) na [[CMENTARZE WE WRZESZCZU. SREBRZYSKO | cmentarzu Srebrzysko]]. W 2008 pośmiertnie przyznano mu [[MEDAL KSIĘCIA MŚCIWOJA II | Medal Księcia Mściwoja II]]. W 2015, w ramach projektu „Digitalizacja i ewidencja spuścizny po artyście rzeźbiarzu Franciszku Duszeńce przechowywanej w Bibliotece ASP w Gdańsku”, realizowanego w Bibliotece ASP w ramach programu „Ochrona i cyfryzacja dziedzictwa kulturowego”, dokonano inwentaryzacji jego dorobku twórczego, przekazanego w 2013 uczelni przez żonę, obejmującego 520 fotografii stanowiących dokumentację dorobku rzeźbiarskiego oraz 1500 rysunków przedstawiających projekty pomników i innych realizacji rzeźbiarskich artysty. Na wniosek posła [[BIERNACKI MAREK, polityk, poseł | Marka Biernackiego]] Sejm RP ustanowił rok 2025 Rokiem Franciszka Duszeńki. {{author: EKA}} {{author: JANSZ}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]] |
Aktualna wersja na dzień 14:48, 1 sie 2024
w Treblince, 1964
FRANCISZEK DUSZEŃKO (6 IV 1925 Gródek Jagielloński koło Lwowa – 11 IV 2008 Gdańsk). W latach 1942–1944 studiował w Państwowym Instytucie Sztuk Plastycznych we Lwowie u Mariana Wnuka. Od lipca 1943 do czerwca 1944 należał do Armii Krajowej (ps. „Gustaw”). Od 3 VII 1944 do 8 V 1945 więzień obozów koncentracyjnych Gross-Rosen, Oranienburg i Sachsenhausen.
Po wyzwoleniu przebywał w Warszawie, Zakopanem i Łodzi. Od 1947 kontynuował naukę w Państwowej Wyższej Szkole Przemysłu Artystycznego w Łodzi, następnie w gdańskiej Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych (PWSSP, Akademia Sztuk Pięknych (ASP)), gdzie w 1952 uzyskał dyplom. Od 1950 asystent w gdańskiej PWSSP, od 1956 docent. W latach 1956–2000 prowadził Pracownię Rzeźby, najpierw w studium roku ogólnego, od 1958 na Wydziale Rzeźby. Od 1973 profesor nadzwyczajny, w latach 1981–1987 rektor uczelni, wybrany w pierwszych wolnych wyborach. Od 1990 profesor zwyczajny. Na prośbę władz gdańskiej ASP sprawował jeszcze do 2001 opiekę nad przygotowującymi dyplom młodymi rzeźbiarzami.
Debiutował w okresie socrealizmu, gdy obowiązywała zaangażowana treść i tradycyjna forma (Waryński, 1950; Portret lekarki, 1952; projekty konkursowe na pomniki Wyzwolenia w Bydgoszczy i Sosnowcu). W latach 1952–1962, wraz ze Stanisławem Horno-Popławskim, Alfredem Wiśniewskim i Adamem Smolaną, należał do zespołu plastyków pracujących nad renowacją Drogi Królewskiej (m.in. przy Długim Targu: kobiece sfinksy przedproża kamienicy nr 8, figury rycerzy portalu nr 40, portal przy ul. Ogarnej 99). W monumentalnych realizacjach pomnikowych wspólne jest połączenie abstrakcyjnych bloków kamienia z rzeźbą figuratywną. Pomnik Pamięci Ofiar Obozu Zagłady w Treblince (1964, z architektem Adamem Hauptem i rzeźbiarzem Franciszkiem Strynkiewiczem) stanowił nowatorską wówczas aranżację przestrzeni z setkami nieobrobionych głazów bazaltu (symbole miejsca pochodzenia ofiar), wśród których stoi symboliczny grobowiec ze szczeliną na osi i rodzajem kapitela z reliefem przedstawiającym ludzkie szczątki z jednej strony i żydowską menorę z drugiej. Kolejną realizacją był pomnik Obrońców Westerplatte (1966, z Adamem Hauptem i Henrykiem Kitowskim) w formie ustawionego na ziemnym kopcu pionowego obelisku z granitowych bloków pokrytych reliefem figuralnym i napisami (za udział w realizacji pomnika otrzymał zespołową nagrodę I stopnia Ministra Obrony Narodowej). Pomnik Artylerzysty Polskiego (1980) w Toruniu składa się z nierównej, poziomej bryły z romboidalnych chropawych głazów z zarysami dział armatnich, zwieńczonej ekspresyjną zbitką realistycznych, portretowych głów w hełmach i popiersia żołnierza z uniesioną ręką. Z innych realizacji wymienić można pomnik Marii Konopnickiej w Gdańsku (1977), wystrój kościoła św. Józefa w Gdyni-Leszczynkach, z ogromną figurą unoszącego się nad ołtarzem Chrystusa (1983–1987), rzeźbę "Redemptor" w kościele Redemptorystów w Zamościu (1982–1984). Jego prace znajdują się w zbiorach Muzeów Narodowych w Warszawie i w Gdańsku, w Muzeum Medalierstwa we Wrocławiu i w New Delhi. Miał w Gdańsku pracownie: od 1959 przy ul. św. Ducha 101/103, od 1967 przy ul. Chlebnickiej 11/12.
Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1967), Krzyżem Oficerskim OOP (1978), Krzyżem Komandorskim OOP (1996), Krzyżem Oświęcimskim (1987), Medalem Tysiąclecia (1966), odznaką „Za zasługi dla Gdańska” (1960), „Orderem Stańczyka” miesięcznika „Litery” (1967). W 1986 otrzymał Nagrodę Prezydenta Miasta Gdańska, w 1989 Nagrodę im. Brata Alberta za wybitne osiągnięcia w dziedzinie sztuki sakralnej.
Od 1951 żonaty był z Urszulą Ruhnke-Duszeńko (1922–2014), malarką. Ojciec Marcina (1958–2000), adiunkta gdańskiej PWSSP. Pochowany (obok żony i syna) na cmentarzu Srebrzysko. W 2008 pośmiertnie przyznano mu Medal Księcia Mściwoja II. W 2015, w ramach projektu „Digitalizacja i ewidencja spuścizny po artyście rzeźbiarzu Franciszku Duszeńce przechowywanej w Bibliotece ASP w Gdańsku”, realizowanego w Bibliotece ASP w ramach programu „Ochrona i cyfryzacja dziedzictwa kulturowego”, dokonano inwentaryzacji jego dorobku twórczego, przekazanego w 2013 uczelni przez żonę, obejmującego 520 fotografii stanowiących dokumentację dorobku rzeźbiarskiego oraz 1500 rysunków przedstawiających projekty pomników i innych realizacji rzeźbiarskich artysty. Na wniosek posła Marka Biernackiego Sejm RP ustanowił rok 2025 Rokiem Franciszka Duszeńki.
