BREYN JACOB, kupiec, uczony
| (Nie pokazano 22 wersji utworzonych przez 6 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{paper}} | {{paper}} | ||
| − | [[File: | + | [[File: Breyn Jacob.JPG|thumb|Jacob Breyn, miedzioryt Georga Paula Buscha]] |
| + | '''JACOB BREYN''' (Brayne, Brein) (14 I 1637 Gdańsk – 25 I 1697 Gdańsk), kupiec, uczony. Pochodził z rodziny niderlandzkich kupców-[[KALWINI W GDAŃSKU | kalwinistów]], dziad Mathais w 1585, z obawy przed prześladowaniami, opuścił Brabancję i przeniosła się do Niemiec. Syn przybyłego przed 1635 z Kolonii do Gdańska kupca Jakoba, od 7 IX 1638 (jako Jacob Brajne von Cölln) posiadającego kupieckie [[OBYWATELSTWO MIEJSKIE | obywatelstwo gdańskie]], właściciela kamienic przy Langgasse (ul. Długa 30), Langer Markt (Długi Targ 9), Frauengasse (ul. Mariacka 15), Hundegasse (ul. Ogarna 110) oraz poślubionej przez niego w 1635 w [[KOŚCIÓŁ ŚW. PIOTRA I PAWŁA | kościele św. Piotra i Pawła]] Anny Moormann.<br/><br/> | ||
| + | Uczeń [[SZKOŁA ŚW. PIOTRA I PAWŁA | szkoły św. Piotra i Pawła]], przygotowywany przez ojca do pracy kupca, prywatnie uczył się także pod opieką krótko zatrudnionego w [[GIMNAZJUM AKADEMICKIE | Gimnazjum Akademickim]] Christiana Menzela z Królewca, który zainteresował go botaniką. W latach 1652–1655 praktykował w zawodzie kupieckim u wuja w Lejdzie, uczęszczając także na tamtejszy uniwersytet. W 1655 przejął w Gdańsku firmę po zmarłym ojcu, 17 IV 1668 uzyskał obywatelstwo miasta jako tzw. Bürger-Kind (dziecko gdańskich obywateli).<br/><br/> | ||
| + | W wolnych chwilach, głównie nocami, nadal zajmował się naukami przyrodniczymi, odmawiał przyjęcia miejskich urzędów. W założonym przez siebie ogrodzie botanicznym prowadził eksperymenty związane z aklimatyzacją roślin egzotycznych, obserwację rozwoju roślin miejscowych, wpływu gleby na ich rozwój. W 1661 odbył szczególnie dla siebie ważną podróż po Niemczech, Niderlandach i Belgii, podczas której, obok kupieckich, nawiązał również szerokie kontakty z tamtejszymi botanikami. M.in. kuzyn i amsterdamski kupiec Johannan Brayne sprowadzał mu później okazy flory z Indii. Zgromadził poważną bibliotekę i zbiory, prezentowane w tzw. Breynanum, w kamienicy przy Langgasse (ul. Długa 30).<br/><br/> | ||
| + | Wyniki badań publikował z wykorzystaniem własnej drukarni ([[DRUKARSTWO I DRUKARNIE | drukarstwo i drukarnie]]), której techniczne kierownictwo powierzył [[RHETE DAVID FRIEDRICH, drukarz, poeta | Davidowi Friedrichowi Rhetemu]]: 1678: ''Exoticarum aliarumque minus cognitarum plantarum centuria prima'', opisał 102 gatunki roślin, głównie występujących na Przylądku Dobrej Nadziei; 1680: ''Prodromus fasculi rariorum plantarum…'', t. 1, 1689: t. 2, o osobliwościach flory Prus Królewskich. Ilustracje do jego książek przygotowywał [[STECH ANDREAS, malarz| Andreas Stech]], rytowali Izaak Saal, Johann Bensheimer, Lambert de Visscher. Odrzucił propozycję objęcia stanowiska profesora botaniki na uniwersytecie w Lejdzie. Jego imię nosi krzew ''Breynia nivosa''.<br/><br/> | ||
| + | Żonaty był od ślubu zawartego 22 IX 1665 w kościele [[KOŚCIÓŁ ŚW. ELŻBIETY | kościele św. Elżbiety]] z Sarah (chrzest 2 II 1649 w kościele św. Piotra i Pawła – pochowana 14 VII 1704 w [[KOŚCIÓŁ I KLASZTOR FRANCISZKANÓW ŚW. TRÓJCY | kościele św. Trójcy]] w grobie nr 182), córką gdańskiego mincerza, medaliera i grawera Gerarda (Gerdta) Rogge (ur. 1606), ojciec sześciorga dzieci. Córki Anna Elisabeth (chrzest 6 VI 1666 – pochowana 27 VI 1668 w kościele św. Trójcy), Sara (chrzest 25 II 1670) i Susanna (chrzest 8 XI 1671) zmarły w dzieciństwie, w młodym wieku syn Gerhard (chrzest 19 XII 1675 – pochowany 14 I 1700), syn Jacob (chrzest 4 X 1667 w kościele św. Piotra i Pawła – pochowany 14 VI 1718 w kościele św. Trójcy) przejął ojcowskie przedsiębiorstwo kupieckie, 15 XII 1692 także i on wystarał się o potwierdzenie kupieckiego obywatelstwa Gdańska, kolejny [[BREYN JOHANN PHILIPP, lekarz, przyrodnik | Johann Philipp Breyn]], lekarz, przejął ojcowska kolekcję. <br/><br/> | ||
| + | Według syna Johanna Philippa był człowiekiem o dość pobudliwym i słabego zdrowia. Pochowany w kościele św. Piotra i Pawła. {{author: EK}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]]<br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/> | ||
| + | '''Bibliografia''': <br/> | ||
| + | Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814, wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. VI, s. 169, 185, 438.<br/> | ||
| + | Kurkowa Alicja, ''Gdański botanik Jakub Breyne i szata graficzna jego dzieł'', „Rocznik Gdański”, 45, 1985, z. 1, s. 75–94. <br/> | ||
| + | Kurkowa Alicja, ''Breyne Jakub'', w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. I, Gdańsk 1992, s. 162–163. <br/> | ||
| + | Weichbrodt Dorothea, ''Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert'', Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 96. | ||
Aktualna wersja na dzień 10:08, 14 lis 2024
JACOB BREYN (Brayne, Brein) (14 I 1637 Gdańsk – 25 I 1697 Gdańsk), kupiec, uczony. Pochodził z rodziny niderlandzkich kupców- kalwinistów, dziad Mathais w 1585, z obawy przed prześladowaniami, opuścił Brabancję i przeniosła się do Niemiec. Syn przybyłego przed 1635 z Kolonii do Gdańska kupca Jakoba, od 7 IX 1638 (jako Jacob Brajne von Cölln) posiadającego kupieckie obywatelstwo gdańskie, właściciela kamienic przy Langgasse (ul. Długa 30), Langer Markt (Długi Targ 9), Frauengasse (ul. Mariacka 15), Hundegasse (ul. Ogarna 110) oraz poślubionej przez niego w 1635 w kościele św. Piotra i Pawła Anny Moormann.
Uczeń szkoły św. Piotra i Pawła, przygotowywany przez ojca do pracy kupca, prywatnie uczył się także pod opieką krótko zatrudnionego w Gimnazjum Akademickim Christiana Menzela z Królewca, który zainteresował go botaniką. W latach 1652–1655 praktykował w zawodzie kupieckim u wuja w Lejdzie, uczęszczając także na tamtejszy uniwersytet. W 1655 przejął w Gdańsku firmę po zmarłym ojcu, 17 IV 1668 uzyskał obywatelstwo miasta jako tzw. Bürger-Kind (dziecko gdańskich obywateli).
W wolnych chwilach, głównie nocami, nadal zajmował się naukami przyrodniczymi, odmawiał przyjęcia miejskich urzędów. W założonym przez siebie ogrodzie botanicznym prowadził eksperymenty związane z aklimatyzacją roślin egzotycznych, obserwację rozwoju roślin miejscowych, wpływu gleby na ich rozwój. W 1661 odbył szczególnie dla siebie ważną podróż po Niemczech, Niderlandach i Belgii, podczas której, obok kupieckich, nawiązał również szerokie kontakty z tamtejszymi botanikami. M.in. kuzyn i amsterdamski kupiec Johannan Brayne sprowadzał mu później okazy flory z Indii. Zgromadził poważną bibliotekę i zbiory, prezentowane w tzw. Breynanum, w kamienicy przy Langgasse (ul. Długa 30).
Wyniki badań publikował z wykorzystaniem własnej drukarni ( drukarstwo i drukarnie), której techniczne kierownictwo powierzył Davidowi Friedrichowi Rhetemu: 1678: Exoticarum aliarumque minus cognitarum plantarum centuria prima, opisał 102 gatunki roślin, głównie występujących na Przylądku Dobrej Nadziei; 1680: Prodromus fasculi rariorum plantarum…, t. 1, 1689: t. 2, o osobliwościach flory Prus Królewskich. Ilustracje do jego książek przygotowywał Andreas Stech, rytowali Izaak Saal, Johann Bensheimer, Lambert de Visscher. Odrzucił propozycję objęcia stanowiska profesora botaniki na uniwersytecie w Lejdzie. Jego imię nosi krzew Breynia nivosa.
Żonaty był od ślubu zawartego 22 IX 1665 w kościele kościele św. Elżbiety z Sarah (chrzest 2 II 1649 w kościele św. Piotra i Pawła – pochowana 14 VII 1704 w kościele św. Trójcy w grobie nr 182), córką gdańskiego mincerza, medaliera i grawera Gerarda (Gerdta) Rogge (ur. 1606), ojciec sześciorga dzieci. Córki Anna Elisabeth (chrzest 6 VI 1666 – pochowana 27 VI 1668 w kościele św. Trójcy), Sara (chrzest 25 II 1670) i Susanna (chrzest 8 XI 1671) zmarły w dzieciństwie, w młodym wieku syn Gerhard (chrzest 19 XII 1675 – pochowany 14 I 1700), syn Jacob (chrzest 4 X 1667 w kościele św. Piotra i Pawła – pochowany 14 VI 1718 w kościele św. Trójcy) przejął ojcowskie przedsiębiorstwo kupieckie, 15 XII 1692 także i on wystarał się o potwierdzenie kupieckiego obywatelstwa Gdańska, kolejny Johann Philipp Breyn, lekarz, przejął ojcowska kolekcję.
Według syna Johanna Philippa był człowiekiem o dość pobudliwym i słabego zdrowia. Pochowany w kościele św. Piotra i Pawła.
Bibliografia:
Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814, wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. VI, s. 169, 185, 438.
Kurkowa Alicja, Gdański botanik Jakub Breyne i szata graficzna jego dzieł, „Rocznik Gdański”, 45, 1985, z. 1, s. 75–94.
Kurkowa Alicja, Breyne Jakub, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. I, Gdańsk 1992, s. 162–163.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 96.
