SZTABA ROMUALD, profesor Akademii Medycznej w Gdańsku

Aktualna wersja na dzień 20:08, 22 mar 2024

Romuald Sztaba

ROMUALD SZTABA (26 V 1913 Dąbrowa Górnicza – 24 VII 2002 Gdańsk), lekarz ze specjalizacją I i II stopnia z chirurgii dziecięcej, profesor Akademii Medycznej w Gdańsku (AMG). Syn felczera Antoniego i gospodyni domowej Heleny z domu Reder. Miał siostrę Zofię.

Początkowo pobierał nauki w domu, od 1922 uczył się w Gimnazjum Państwowym w Dąbrowie Górniczej. W 1930 zdał egzamin dojrzałości i rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego im. Józefa Piłsudskiego, gdzie w czerwcu 1936 uzyskał dyplom lekarza. W latach 1936–1937 odbywał służbę wojskową w Warszawskim Centrum Wyszkolenia Sanitarnego. W 1937–1938 przebywał na stażu w Szpitalu Ubezpieczalni Społecznej w Sosnowcu, następnie był tam młodszym asystentem Oddziału Chirurgicznego oraz lekarzem w przyszpitalnej Poradni Chirurgicznej. We wrześniu 1939 na froncie, w październiku powrócił do Sosnowca, gdzie kontynuował pracę w szpitalu. 10 I 1941 został aresztowany przez Gestapo za działalność w tajnej organizacji „Orzeł Biały”. Do 18 marca 1941 przebywał w więzieniu w Mysłowicach. Był więźniem w obozach koncentracyjnych w Oświęcimiu, Majdanku, Gross Rosen, Leitmeritz (Litomierzyce), będącego filią obozu we Flossenbürgu, gdzie przebywał od 15 II 1945 do 8 V 1945.

W lipcu 1945 powrócił do Polski, pracował w rodzinnej Dąbrowie Górniczej. W 1947 w Warszawie rozpoczął pracę jako starszy asystent na Oddziale Chirurgii Dziecięcej w Szpitalu Miejskim, w Poradni Chirurgii Dziecięcej przy Zespole Klinik w Warszawie oraz w przedszkolu przy ulicy Bema, na stanowisku lekarza przedszkolnego. Od kwietnia 1951 doktor nauk medycznych (Akademia Medyczna w Warszawie), na podstawie pracy Wlewnia doszpikowa u niemowląt. W 1953 ukończył specjalizację II stopnia z chirurgii dziecięcej.

Od 1 I 1955 zatrudniony na stanowisku adiunkta II Kliniki Chorób Dziecięcych AMG. Prowadził między innymi wykłady, ćwiczenia i seminaria z oparzeń i chirurgii dziecięcej. We wrześniu 1955 minister zdrowia przyznał mu tytuł zastępcy profesora i powołał na kierownika Oddziału Chirurgii Dziecięcej przy II Klinice Pediatrycznej, powierzając także obowiązki kierownika Oddziału Pediatrycznego Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Gdańsku. Po przekształceniu Oddziału Chirurgii Dziecięcej w Klinikę Chirurgii Dziecięcej w 1957 – kierownik tejże kliniki do 1983. Jednocześnie pracował w Wojewódzkiej Przychodni Ochrony Macierzyństwa i Zdrowia Dziecka w Gdańsku, był konsultantem w Przychodni Specjalistycznej Chirurgii Dziecięcej, a także konsultantem na terenie województwa gdańskiego i bydgoskiego. W latach 1958–1960 prodziekan Wydziału Lekarskiego AMG.

Od 1963 docent (AMG), na podstawie rozprawy habilitacyjnej Ostre owrzodzenie żołądka i dwunastnicy u dzieci na podstawie materiału klinicznego i sekcyjnego. W 1965 został docentem etatowym w II Katedrze Chorób Dzieci AMG. 23 IX 1971 Rada Państwa nadała mu tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego nauk medycznych. Od 1971 kierownik Kliniki Chirurgii Dziecięcej w Instytucie Pediatrii AMG. Funkcję tę pełnił do przejścia na emeryturę w 1983. Odbył wiele szkoleń w kraju i za granicą. Przebywał w ośrodku chirurgii dziecięcej we Francji (1956, 1964), Austrii (1963), Szwajcarii (1964) i Niemczech (1978). Był prelegentem podczas licznych zjazdów naukowych, między innymi w Moskwie (1960), Londynie (1960), Bremie (1967), Sasnitz (1971), Dreźnie (1971 i 1973), Kaszthely (1972) Neubrandenburgu (1975), Pecs (1975, 1980), Ostrawie (1981), Maladze (1981), Jenie (1976), Szeged (1979), Marsylii (1979), Berlinie (1981) i Grazie (1982).

Autor prac naukowych i rozdziałów w podręcznikach dla studentów poświęconych głównie tematyce chirurgii dziecięcej i urologii. Zajmował się wynicowaniem pęcherza moczowego. Stosował zespolenie moczowodowe sposobem Goodvina i Coffey’a, analizował powikłania chirurgiczne. Badał ostre i przewlekłe choroby wrodzone pojedynczej nerki, chirurgiczne powikłania i skutki odmiedniczkowego zapalenia nerek, absorbowała go również tematyka martwicy trzustki. W 1958 ogłosił własną koncepcję mechanizmu powstawania wgłobień jelita u niemowląt, którą opublikował we włoskim czasopiśmie medycznym (Contributo allo studio delle cause dell' invaginazione intestinale nei bambini, „Minerva Medica”). Prowadził także badania nad zakażeniami węzłów krezkowych u dzieci. Interesował się etiologią gruźliczą i rzekomo gruźliczą. Przy współpracy ze Stefanem Kryńskim opisał pierwsze przypadki zakażeń węzłów chłonnych u dzieci, wywołanych przez bakterię Yersinię pseudotuberculosis. Współpracował z Instytutem Pasteura w Paryżu. W 1968 zainicjował stosowanie w Polsce metody Duhamela, stosowanej do dziś w leczeniu choroby Hirschsprunga. Był pionierem dziecięcej chirurgii onkologicznej. Wprowadził nowoczesne metody operacyjne w urologii dziecięcej, innowacje w leczeniu spodziectwa, kamicy moczowej i resekcji biegunowej nerki u dzieci. Jako pierwszy w Polsce przeprowadził zabieg sposobem Politano-Leadbettera w leczeniu odpływu pęcherzowo-moczowego.

Do najważniejszych jego prac należą: Tłuszczak mięsakowy u dzieci („Pediatria Polska” 1981); Kamica i ostre choroby dróg żółciowych u dzieci („Przegląd Pediatryczny” 1980); Nowe poglądy na patologię i leczenie niezstąpionych jąder u chłopców („Polski Przegląd Chirurgiczny” 1974); Nowotwory nerek u dzieci („Urologia Polska” 1956). Współpracował z popularnonaukowym czasopismem „Twoje Dziecko”, celem rozpowszechniania wiedzy chirurgiczno-urologicznej, oraz gazetą AMG – prowadził własną rubrykę „Przeczytane...”, w której umieszczał wybrane przez siebie myśli i maksymy sławnych postaci z dziedziny nauki, muzyki, literatury i filozofii. Opublikował własne wspomnienia z przeżyć w obozach koncentracyjnych (wydawane w latach: 1968, 1969, 1979).

Członek m.in. Towarzystwa Chirurgów Polskich, Polskiego Towarzystwa Urologicznego, Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego, Polskiego Towarzystwa Lekarskiego. W latach 1958–1960 był przewodniczącym Sekcji Chirurgii Dziecięcej Polskiego Towarzystwa Chirurgii. W 1973 przy Towarzystwie Chirurgów Dziecięcych założył Polskie Towarzystwo Chirurgii Dziecięcej wraz z Oddziałem w Gdańsku oraz Sekcję Urologii Dziecięcej. Był członkiem hiszpańskiego i brytyjskiego (od 1974) Towarzystwa Chirurgów Dziecięcych. Członek honorowy Towarzystwa Chirurgów Dziecięcych w Polsce, na Węgrzech i w Niemczech. Nadano mu również honorowe członkostwo Towarzystwa Urologicznego w Czechosłowacji.

Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1959), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1978), Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1984), Medalem imienia Profesora Jana Kossakowskiego „Serere ne dubites” (1994), Medalem 30-lecia AMG, Medalem 40-lecia AMG, Medalem „Zasłużonemu AMG” (1981). Otrzymał odznakę honorową „Za Wzorową Pracę w Służbie Zdrowia” (1962), odznakę Tysiąclecia (1966), odznakę honorową Polskiego Czerwonego Krzyża (1970), odznakę „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej” (1973). Uhonorowano go Odznaką Pomocy Lekarskiej Współwięźniom Majdanka oraz Krzyżem Oświęcimskim. Przyznano mu również honorowy tytuł „Zasłużony Nauczyciel Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej” (1984). W 2000 otrzymał Nagrodę Prezydenta Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury za „wybitne osiągnięcia zawodowe oraz wkład w rozwój chirurgii dziecięcej w Polsce”.

Żonaty był z Barbarą Stanisławą z domu Lipską. Miał dwie córki: Magdalenę (zm. 22 III 2015), doktora nauk przyrodniczych w Pracowni Immunodermatologicznej AMG/GUMed, żonę artysty Jana Kani, oraz Ewę Sztaba-Chmielarz, filologa. Pochowany 29 VII 2002 w Kwaterze Profesorów na cmentarzu Srebrzysko. Przez wiele lat, celem uczczenia jego pamięci, organizowany był w AMG cykl poświęconych mu wykładów, w których brali udział lekarze, naukowcy i badacze z kraju oraz zagranicy. SeKo PP