BRAMA ZIELONA
m |
|||
| (Nie pokazano 28 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{paper}} | {{paper}} | ||
| − | [[File:Brama_Zielona_od_strony_Motławy,_Der_Stadt_Dantzig…,_1688.jpg|thumb|Brama Zielona od strony Motławy, '' | + | [[File:Most przy Zielonej Bramie, Aegidius Dickmann, 1617.JPG|thumb|[[DICKMANN AEGIDIUS, rysownik, rytownik| Aegidius Dickmann]] ''Most przy Zielonej Bramie'', karta albumu<br/>z widokami Gdańska, 1617]] |
| − | [[File:Brama Zielona od strony Motławy, Matthaeus Deisch, 1761 – 1765.JPG|thumb|''Brama Zielona od strony Motławy'', Matthaeus Deisch, 1761–1765]] | + | [[File:Brama_Zielona_od_strony_Motławy,_Der_Stadt_Dantzig…,_1688.jpg|thumb|Brama Zielona od strony Motławy, ''Der Stadt Dantzigk…'', 1687]] |
| − | [[File:Widok na Zielony Most i Zieloną Bramę po przebudowie dachu i szczytów, 1880.JPG|thumb|Widok na Zielony Most<br/>i Zieloną Bramę po przebudowie dachu i szczytów, | + | [[File:Brama Zielona od strony Motławy, Matthaeus Deisch, 1761 – 1765.JPG|thumb|''Brama Zielona od strony Motławy'', [[DEISCH MATTHAEUS, rytownik | Matthaeus Deisch]], 1761–1765]] |
| + | [[File:3_Most_Zielony.jpg|thumb|Most Zielony 1820, akwarela z 1856 wedle rysunku [[RANDT AUGUST LOBEGOTT, kupiec, malarz–amator| Augusta Lobegotta Randta]]]] | ||
| + | [[File:6_Brama_Zielona.jpg|thumb|[[MEYERHEIM FRIEDRICH EDUARD, artysta malarz | Friedrich Eduard Meyerheim]], Brama Zielona i Most Zielony, litografia 1832]] | ||
| + | [[File: Brama_Zielona_po_przebudowie.jpg |thumb| Brama Zielona po przebudowie z 1831, widok od Długiego Targu]] | ||
| + | [[File:Widok na Zielony Most i Zieloną Bramę po przebudowie dachu i szczytów, 1880.JPG|thumb|Widok na Zielony Most<br/>i Zieloną Bramę po przebudowie w 1831 dachu i szczytów, fot. [[KUHN RUDOLF THEODOR ROBERT, fotografik | Rudolf Theodor Robert Kuhn]], 1869]] | ||
[[File:Długie Pobrzeże z bramami Chlebnicką i Zieloną (w głębi), około 1900.JPG|thumb|Długie Pobrzeże z bramami Chlebnicką i Zieloną (w głębi), około 1900]] | [[File:Długie Pobrzeże z bramami Chlebnicką i Zieloną (w głębi), około 1900.JPG|thumb|Długie Pobrzeże z bramami Chlebnicką i Zieloną (w głębi), około 1900]] | ||
| + | [[File: Brama_Zielona_przed_1910.jpg |thumb| Brama Zielona, przed 1910]] | ||
[[File:Widok na Zielony Most i Zieloną Bramę z przywróconymi oryginalnymi szczytami, 1910–1918.JPG|thumb|Widok na Zielony Most<br/>i Zieloną Bramę<br/>z przywróconymi oryginalnymi szczytami, 1910–1918]] | [[File:Widok na Zielony Most i Zieloną Bramę z przywróconymi oryginalnymi szczytami, 1910–1918.JPG|thumb|Widok na Zielony Most<br/>i Zieloną Bramę<br/>z przywróconymi oryginalnymi szczytami, 1910–1918]] | ||
[[File:Brama_Zielona.jpg|thumb|Brama Zielona 1948]] | [[File:Brama_Zielona.jpg|thumb|Brama Zielona 1948]] | ||
| − | [[File: | + | [[File: Brama_Zielona_1950-1953.jpg |thumb| Brama Zielona, odbudowa 1950–1953 ]] |
[[File:Herb Polski na Zielonej Bramie.JPG|thumb|Herb Polski na Zielonej Bramie]] | [[File:Herb Polski na Zielonej Bramie.JPG|thumb|Herb Polski na Zielonej Bramie]] | ||
| − | [[File: | + | [[File:Brama_Zielona2.jpg|thumb|Brama Zielona od strony Motławy, 2007]] |
[[File:9._Brama_Zielona.JPG|thumb|Brama Zielona, widok od strony Długiego Targu, 2013]] | [[File:9._Brama_Zielona.JPG|thumb|Brama Zielona, widok od strony Długiego Targu, 2013]] | ||
| − | '''BRAMA ZIELONA''' (Grünes Tor), wodna, u wschodniego wylotu [[DŁUGI TARG | Długiego Targu]], zamykająca od strony [[MOTŁAWA | Motławy]] [[DROGA KRÓLEWSKA | Drogę Królewską]] | + | '''BRAMA ZIELONA''' (Grünes Tor), wodna, u wschodniego wylotu [[DŁUGI TARG | Długiego Targu]], zamykająca od strony [[MOTŁAWA | Motławy]] [[DROGA KRÓLEWSKA | Drogę Królewską]] przy [[MOST ZIELONY | Moście Zielonym]], zastąpiła skromniejszą, gotycką [[BRAMA KOGI | Bramę Kogi]]. Budowana w trzech etapach: w latach 1564-1568 wzniesiono budynek główny, następnie od strony północnej budynek z klatka schodową, po 1570 dobudowano skrzydło południowo-zachodnie.<br/><br/> |
| + | Autor nieznany, kierownikiem budowy był do 1565 mistrz Regnier z Amsterdamu, zastąpiony przez miejskiego budowniczego [[KRAMER HANS, architekt, fortyfikator | Hansa Kramera]]. Zbudowana w stylu niderlandzkiego manieryzmu, wykonana z drobnej amsterdamskiej cegły i elementów kamiennych, podpiwniczona, czterokondygnacyjna ( skrzydło południowo-zachodnie pięciokondygnacyjne). Człon główny z czterema (pierwotnie trzema) przejazdowymi arkadami, zdobionymi częściowo rustyką (budzącą militarne skojarzenia), niższe partie budynku podzielone przez pilastry o spiętrzonych porządkach na sześć równych pól. Budynek przykryty dwuspadowym dachem, z obu stron z dekoracyjnymi szczytami, zwieńczonymi posągami, zasłaniającymi dwu- i trzykondygnacyjne facjaty.<br/><br/> | ||
| + | Brama o bogatym wystroju rzeźbiarskim, 187 rzeźb oraz ponad 300 dekoracyjnych detali kamieniarskich, mającym demonstrować znaczenie miasta (w tym siedem powielonych herbów Polski, Prus Królewskich i Gdańska i wtórnie Hohenzollernów), 20 figur na szczytach, cztery antykizujące popiersia w kartuszach, cztery popiersia w tondach, 12 głów nad tondami). W południowej części mieściła się w przyziemiu siedziba straży miejskiej, na piętrze straż nocna. Obszerne wnętrze drugiej kondygnacji służyło do celów publicznych (różne uroczystości, festyny, biesiady, loterie, przedstawienia teatralne). W 1567 ustawiono w północnej części przyziemia wagę miejską (czynną do 1868).<br/><br/> | ||
| + | W 1570 i 1716 prowadzono pertraktacje w sprawie przekazania budynku polskim monarchom w wypadku ich pobytu w Gdańsku (m.in. w 1646 podczas pobytu królowej polskiej Ludwiki Marii Gonzagi, żony Władysława IV, urządzono w drugiej kondygnacji budynku salę biesiadną). W latach 1746–1829 siedziba [[TOWARZYSTWO PRZYRODNICZE | Towarzystwa Przyrodniczego]] (z ekspozycją zbiorów), w 1831 przebudowana według projektu [[HELD CARL SAMUEL, architekt | Carla Samuela Helda]]; dwuspadowy dach i szczyty zastąpione zostały przez trzecią kondygnację przykrytą płaskim dachem, z czterech stron ujętym balustradą (z wykorzystaniem elementów murarskich i kamieniarskich dawnych szczytów).<br/><br/> | ||
| + | Od 1879 siedziba [[MUZEUM PROWINCJI ZACHODNIOPRUSKIEJ | Zachodniopruskiego Muzeum Przyrodniczego]]. W 1883, w miejscu dawnej wagi miejskiej, przebito czwarty przejazd (ozdobiony herbem Hohenzollernów), w 1886 [[RADA MIEJSKA | Rada Miejska Gdańska]] (przy jednym głosie sprzeciwu) zadecydowała o przywrócenia dawnego wyglądu (zniekształcone szczyty, dach łamany zamiast dwuspadowego), wprowadzono podział części sali na piętrze i na drugiej kondygnacje. W początkach XX wieku niektóre pomieszczenia wynajmowano różnym instytucjom (np. w 1920 miało tu siedzibę międzynarodowe biuro podróży i komunikacji Baltropa). W 1945 spalona, zawaliła się w części murów, w 1946 nastąpiła rozbiórka górnych kondygnacji skrzydła południowo-zachodniego oraz zwieńczeń szczytów. Odbudowana w latach 1950–1953 (według projektu [[MACUR KAZIMIERZ, architekt | Kazimierza Macura]], przywrócono dwuspadowy dach i renesansowe szczyty), w latach 1953–1992 mieściła [[PRZEDSIĘBIORSTWO PAŃSTWOWE PRACOWNIE KONSERWACJI ZABYTKÓW | Przedsiębiorstwo Państwowe Pracownie Konserwacji Zabytków]], w kwietniu 1996 decyzją wojewody gdańskiego [[PŁAŻYŃSKI MACIEJ, polityk| Macieja Płażyńskiego]] – jako własność Skarbu Państwa – przekazana miastu Gdańsk. Stała się siedzibą Agencji Rozwoju Regionu, podnajmującej szereg pomieszczeń (między innymi działał tu [[ZWIĄZEK MIAST BAŁTYCKICH| Związek Miast Bałtyckich]], Związek Miast i Gmin Morskich, nawet solarium). W 1997, na wniosek wojewody Henryka Wojciechowskiego, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych ponownie uznało bramę za własność Skarbu Państwa.<br/><br/> | ||
| + | W związku z przejęciem przez Urząd Marszałkowski w latach 2001–2003 konserwowana przez [[BRZUSKIEWICZ BARBARA i LUDWIK, konserwatorzy zabytków | Barbarę i Ludwika Brzuskiewiczów]], w trakcie prac 23 I 2002 w wyniku korozji zaprawy wapiennej pod postumentem kolumny przyziemia uległa zniszczeniu wraz z około 20 m² sklepienia (tymczasowo wstrzymano wówczas ruch pieszych przez bramę). 19 X 2002 po raz pierwszy po w okresie powojennym udostępniona do zwiedzania. Od 30 VI 2003 administrowana przez [[MUZEUM NARODOWE | Muzeum Narodowe]]. Od 8 VI 1999 do 29 I 2015 siedziba biura [[WAŁĘSA LECH, prezydent Polski | Lecha Wałęsy]]. Nazwa bramy mogła wynikać z malowanych na zielono kamiennych dekoracji lub drewnianych wrót zamykających przeloty, a nawet z koloru pierwotnego przeszklenia okien (pierwotnej kolorystki elewacji nie udało się ustalić). {{author: JAZ}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Przestrzeń miasta]] | ||
Aktualna wersja na dzień 19:55, 27 lip 2023
i Zieloną Bramę po przebudowie w 1831 dachu i szczytów, fot. Rudolf Theodor Robert Kuhn, 1869
,_oko%C5%82o_1900.JPG)
i Zieloną Bramę
z przywróconymi oryginalnymi szczytami, 1910–1918
BRAMA ZIELONA (Grünes Tor), wodna, u wschodniego wylotu Długiego Targu, zamykająca od strony Motławy Drogę Królewską przy Moście Zielonym, zastąpiła skromniejszą, gotycką Bramę Kogi. Budowana w trzech etapach: w latach 1564-1568 wzniesiono budynek główny, następnie od strony północnej budynek z klatka schodową, po 1570 dobudowano skrzydło południowo-zachodnie.
Autor nieznany, kierownikiem budowy był do 1565 mistrz Regnier z Amsterdamu, zastąpiony przez miejskiego budowniczego Hansa Kramera. Zbudowana w stylu niderlandzkiego manieryzmu, wykonana z drobnej amsterdamskiej cegły i elementów kamiennych, podpiwniczona, czterokondygnacyjna ( skrzydło południowo-zachodnie pięciokondygnacyjne). Człon główny z czterema (pierwotnie trzema) przejazdowymi arkadami, zdobionymi częściowo rustyką (budzącą militarne skojarzenia), niższe partie budynku podzielone przez pilastry o spiętrzonych porządkach na sześć równych pól. Budynek przykryty dwuspadowym dachem, z obu stron z dekoracyjnymi szczytami, zwieńczonymi posągami, zasłaniającymi dwu- i trzykondygnacyjne facjaty.
Brama o bogatym wystroju rzeźbiarskim, 187 rzeźb oraz ponad 300 dekoracyjnych detali kamieniarskich, mającym demonstrować znaczenie miasta (w tym siedem powielonych herbów Polski, Prus Królewskich i Gdańska i wtórnie Hohenzollernów), 20 figur na szczytach, cztery antykizujące popiersia w kartuszach, cztery popiersia w tondach, 12 głów nad tondami). W południowej części mieściła się w przyziemiu siedziba straży miejskiej, na piętrze straż nocna. Obszerne wnętrze drugiej kondygnacji służyło do celów publicznych (różne uroczystości, festyny, biesiady, loterie, przedstawienia teatralne). W 1567 ustawiono w północnej części przyziemia wagę miejską (czynną do 1868).
W 1570 i 1716 prowadzono pertraktacje w sprawie przekazania budynku polskim monarchom w wypadku ich pobytu w Gdańsku (m.in. w 1646 podczas pobytu królowej polskiej Ludwiki Marii Gonzagi, żony Władysława IV, urządzono w drugiej kondygnacji budynku salę biesiadną). W latach 1746–1829 siedziba Towarzystwa Przyrodniczego (z ekspozycją zbiorów), w 1831 przebudowana według projektu Carla Samuela Helda; dwuspadowy dach i szczyty zastąpione zostały przez trzecią kondygnację przykrytą płaskim dachem, z czterech stron ujętym balustradą (z wykorzystaniem elementów murarskich i kamieniarskich dawnych szczytów).
Od 1879 siedziba Zachodniopruskiego Muzeum Przyrodniczego. W 1883, w miejscu dawnej wagi miejskiej, przebito czwarty przejazd (ozdobiony herbem Hohenzollernów), w 1886 Rada Miejska Gdańska (przy jednym głosie sprzeciwu) zadecydowała o przywrócenia dawnego wyglądu (zniekształcone szczyty, dach łamany zamiast dwuspadowego), wprowadzono podział części sali na piętrze i na drugiej kondygnacje. W początkach XX wieku niektóre pomieszczenia wynajmowano różnym instytucjom (np. w 1920 miało tu siedzibę międzynarodowe biuro podróży i komunikacji Baltropa). W 1945 spalona, zawaliła się w części murów, w 1946 nastąpiła rozbiórka górnych kondygnacji skrzydła południowo-zachodniego oraz zwieńczeń szczytów. Odbudowana w latach 1950–1953 (według projektu Kazimierza Macura, przywrócono dwuspadowy dach i renesansowe szczyty), w latach 1953–1992 mieściła Przedsiębiorstwo Państwowe Pracownie Konserwacji Zabytków, w kwietniu 1996 decyzją wojewody gdańskiego Macieja Płażyńskiego – jako własność Skarbu Państwa – przekazana miastu Gdańsk. Stała się siedzibą Agencji Rozwoju Regionu, podnajmującej szereg pomieszczeń (między innymi działał tu Związek Miast Bałtyckich, Związek Miast i Gmin Morskich, nawet solarium). W 1997, na wniosek wojewody Henryka Wojciechowskiego, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych ponownie uznało bramę za własność Skarbu Państwa.
W związku z przejęciem przez Urząd Marszałkowski w latach 2001–2003 konserwowana przez Barbarę i Ludwika Brzuskiewiczów, w trakcie prac 23 I 2002 w wyniku korozji zaprawy wapiennej pod postumentem kolumny przyziemia uległa zniszczeniu wraz z około 20 m² sklepienia (tymczasowo wstrzymano wówczas ruch pieszych przez bramę). 19 X 2002 po raz pierwszy po w okresie powojennym udostępniona do zwiedzania. Od 30 VI 2003 administrowana przez Muzeum Narodowe. Od 8 VI 1999 do 29 I 2015 siedziba biura Lecha Wałęsy. Nazwa bramy mogła wynikać z malowanych na zielono kamiennych dekoracji lub drewnianych wrót zamykających przeloty, a nawet z koloru pierwotnego przeszklenia okien (pierwotnej kolorystki elewacji nie udało się ustalić).
