GIESE TIEDEMANN, biskup chełmiński i warmiński
(wstawienie ilustracji (e-mail z 27.12.2018)) |
|||
| (Nie pokazano 15 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{paper}} | {{paper}} | ||
| − | [[File:1_Tiedemann_Giese. | + | [[File:1_Tiedemann_Giese.png|thumb|Portret Tiedemann Giese biskup chełmiński, około 1544, zaginiony]] |
| − | [[File:2_Tiedemann_Giese.png|thumb|Portret | + | [[File:2_Tiedemann_Giese.png|thumb|Portret Tiedemann Giese biskup warmiński, po 1549, zaginiony]] |
| − | '''TIEDEMANN GIESE''' (1 VI 1480 Gdańsk – 23 X 1550 Lidzbark Warmiński), biskup chełmiński i warmiński. Syn | + | '''TIEDEMANN GIESE''' (1 VI 1480 Gdańsk – 23 X 1550 Lidzbark Warmiński), biskup chełmiński i warmiński. Syn Albrechta, gdańskiego |
| + | szypra i kupca, wożącego towary (osmund, miedź, wańczos, dyle, klepki, płótno) do Wismaru, Lubeki i innych miast, i Elisabeth, córki | ||
| + | [[RADA MIEJSKA | rajcy]] Tiedemanna Langenbeke i Nale, siostry burmistrza [[FERBER JOHANN, burmistrz Gdańska | Johanna Ferbera]]. Miał trzynaścioro rodzeństwa, w tym brata Georga (2 IV 1497 Gdańsk – 30 I 1562), [[ŁAWA MIEJSKA | ławnika]] (od 1536), [[RADA MIEJSKA | rajcy]] (od 1545) i [[BURGRABIOWIE | burgrabiego]] gdańskiego (1554, 1558). Brat stryjeczny burmistrza [[GIESE TIEDEMANN (III), burmistrz Gdańska | Tiedemanna Giesego]]. Uczył się w [[SZKOŁA MARIACKA | szkole mariackiej]], od 1492 studiował na uniwersytecie w Lipsku (Leipzig), uzyskując w 1495 stopień bakałarza, w 1499 tytuł magistra sztuk wyzwolonych. Po studiach przebywał w Rzymie, gdzie rozpoczął praktykę prawniczą i otrzymał tytuł notariusza publicznego.<br/><br/> | ||
| + | W 1505 papież powierzył mu kanonię warmińską (we Fromborku). Od 1507 przebywał na Warmii; w latach 1508–1509, 1516 i 1518–1519 kanclerz w tamtejszej kapitule, 1510–1515 i ponownie 1521–1524 administrator w Olsztynie, od 1523 do 1538 kustosz warmiński, w latach 1530–1531 administrator w Pieniężnie, w 1516–1527 i 1533–1537 oficjał i generalny wikariusz biskupstwa. Jednocześnie od 1512 proboszcz w Steblewie (Stüblau) na Żuławach Gdańskich (Danziger Werder), od 1515 proboszcz [[KOŚCIÓŁ ŚW. PIOTRA I PAWŁA | kościoła św. Piotra i Pawła]] (zrezygnował w 1527). Za przygotowania poczynione w zamkach biskupich na Warmii do wojny z Krzyżakami nobilitowany (z rodzeństwem) w 1519 przez króla polskiego Zygmunta Starego, w czasie wojny przebywał w Gdańsku.<br/><br/> | ||
| + | Po mianowaniu w 1523 biskupem warmińskim [[FERBER MORITZ, biskup warmiński | Maurycego Ferbera]] należał do jego najbliższych współpracowników, wizytator dóbr kapitulnych, reprezentował biskupstwo na zjazdach stanów Prus Królewskich. W 1525 władze Gdańska bezskutecznie zabiegały u króla Zygmunta Starego o mianowanie go proboszczem [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny]]. Mimo spodziewanego objęcia urzędu biskupa warmińskiego po Maurycym Ferberze, decyzją króla Zygmunta Starego w 1538 wyniesiony został na tę godność [[DANTYSZEK JAN, proboszcz kościoła NMP, biskup | Jan Dantyszek]], Giese natomiast przejął biskupstwo chełmińskie. Z powodu choroby Jana Dantyszka przewodniczył obradom Rady Pruskiej, był jedną z najbardziej wpływowych osób w życiu politycznym i gospodarczym Prus Królewskich. Po śmierci w 1548 Jana Dantyszka wybrany, wolą kapituły warmińskiej, na biskupa warmińskiego, zatwierdzony na tej godności w styczniu 1549 przez Zygmunta Starego. W początku [[REFORMACJA | reformacji]] zwolennik porozumienia [[KATOLICY | katolików]] i [[LUTERANIE | luteranów]], czemu dał wyraz w rozprawie zwanej w skrócie (z uwagi na rozbieżności tytułów w dwóch wydaniach z 1525) ''Anthelogikon''.<br/><br/> | ||
| + | Autor znanej obecnie tylko we fragmentach rozprawy ''De regno Christi'' (''O królestwie Chrystusa''; ukończonej w 1535), w której dowodził upadku luteranizmu, choć nie odmawiał mu ożywczego wpływu na naprawę Kościoła. Zaginęła jego rozprawa ''Hyperaspisticon'', w której bronił przed atakami teologów-scholastyków kanonika warmińskiego Mikołaja Kopernika, z którym się przyjaźnił. W 1539 dzięki umiejętnościom Mikołaja Kopernika został wyleczony z malarii, z kolei w liście dedykacyjnym Kopernika do papieża Pawła III, dołączonym do dzieła ''De revolutionibus'', autor wskazywał na niego jako przyjaciela, który namawiał go do opublikowania tej pracy. Po śmierci astronoma interweniował u władz Norymbergi (Nürnberg) w sprawie błędów i przeinaczeń popełnionych przy druku ''De revolutionibus''. Pochowany w katedrze we Fromborku. W spadku przekazał bratu Georgowi między innymi portret Mikołaja Kopernika, w późniejszym czasie wywieziony przez syna Georga, doktora praw Tiedemanna, do Strasburga. {{author: BŚ}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]] | ||
Aktualna wersja na dzień 16:33, 13 sie 2024
TIEDEMANN GIESE (1 VI 1480 Gdańsk – 23 X 1550 Lidzbark Warmiński), biskup chełmiński i warmiński. Syn Albrechta, gdańskiego
szypra i kupca, wożącego towary (osmund, miedź, wańczos, dyle, klepki, płótno) do Wismaru, Lubeki i innych miast, i Elisabeth, córki
rajcy Tiedemanna Langenbeke i Nale, siostry burmistrza Johanna Ferbera. Miał trzynaścioro rodzeństwa, w tym brata Georga (2 IV 1497 Gdańsk – 30 I 1562), ławnika (od 1536), rajcy (od 1545) i burgrabiego gdańskiego (1554, 1558). Brat stryjeczny burmistrza Tiedemanna Giesego. Uczył się w szkole mariackiej, od 1492 studiował na uniwersytecie w Lipsku (Leipzig), uzyskując w 1495 stopień bakałarza, w 1499 tytuł magistra sztuk wyzwolonych. Po studiach przebywał w Rzymie, gdzie rozpoczął praktykę prawniczą i otrzymał tytuł notariusza publicznego.
W 1505 papież powierzył mu kanonię warmińską (we Fromborku). Od 1507 przebywał na Warmii; w latach 1508–1509, 1516 i 1518–1519 kanclerz w tamtejszej kapitule, 1510–1515 i ponownie 1521–1524 administrator w Olsztynie, od 1523 do 1538 kustosz warmiński, w latach 1530–1531 administrator w Pieniężnie, w 1516–1527 i 1533–1537 oficjał i generalny wikariusz biskupstwa. Jednocześnie od 1512 proboszcz w Steblewie (Stüblau) na Żuławach Gdańskich (Danziger Werder), od 1515 proboszcz kościoła św. Piotra i Pawła (zrezygnował w 1527). Za przygotowania poczynione w zamkach biskupich na Warmii do wojny z Krzyżakami nobilitowany (z rodzeństwem) w 1519 przez króla polskiego Zygmunta Starego, w czasie wojny przebywał w Gdańsku.
Po mianowaniu w 1523 biskupem warmińskim Maurycego Ferbera należał do jego najbliższych współpracowników, wizytator dóbr kapitulnych, reprezentował biskupstwo na zjazdach stanów Prus Królewskich. W 1525 władze Gdańska bezskutecznie zabiegały u króla Zygmunta Starego o mianowanie go proboszczem kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Mimo spodziewanego objęcia urzędu biskupa warmińskiego po Maurycym Ferberze, decyzją króla Zygmunta Starego w 1538 wyniesiony został na tę godność Jan Dantyszek, Giese natomiast przejął biskupstwo chełmińskie. Z powodu choroby Jana Dantyszka przewodniczył obradom Rady Pruskiej, był jedną z najbardziej wpływowych osób w życiu politycznym i gospodarczym Prus Królewskich. Po śmierci w 1548 Jana Dantyszka wybrany, wolą kapituły warmińskiej, na biskupa warmińskiego, zatwierdzony na tej godności w styczniu 1549 przez Zygmunta Starego. W początku reformacji zwolennik porozumienia katolików i luteranów, czemu dał wyraz w rozprawie zwanej w skrócie (z uwagi na rozbieżności tytułów w dwóch wydaniach z 1525) Anthelogikon.
Autor znanej obecnie tylko we fragmentach rozprawy De regno Christi (O królestwie Chrystusa; ukończonej w 1535), w której dowodził upadku luteranizmu, choć nie odmawiał mu ożywczego wpływu na naprawę Kościoła. Zaginęła jego rozprawa Hyperaspisticon, w której bronił przed atakami teologów-scholastyków kanonika warmińskiego Mikołaja Kopernika, z którym się przyjaźnił. W 1539 dzięki umiejętnościom Mikołaja Kopernika został wyleczony z malarii, z kolei w liście dedykacyjnym Kopernika do papieża Pawła III, dołączonym do dzieła De revolutionibus, autor wskazywał na niego jako przyjaciela, który namawiał go do opublikowania tej pracy. Po śmierci astronoma interweniował u władz Norymbergi (Nürnberg) w sprawie błędów i przeinaczeń popełnionych przy druku De revolutionibus. Pochowany w katedrze we Fromborku. W spadku przekazał bratu Georgowi między innymi portret Mikołaja Kopernika, w późniejszym czasie wywieziony przez syna Georga, doktora praw Tiedemanna, do Strasburga.
