SZPITAL NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY

Z Encyklopedia Gdańska
(Różnice między wersjami)
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
(ASZ/MrGl – uzupełnienie wersji EG)
 
(Nie pokazano 19 wersji utworzonych przez 3 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 
{{paper}}
 
{{paper}}
'''SZPITAL NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY''' (St. Marien-Krankenhaus), na [[DOLNE MIASTO | Dolnym Mieście]], [[BOROMEUSZKI | boromeuszek]]. Powstał z inicjatywy działającego od 1848 roku gdańskiego oddziału ogólnoniemieckiego katolickiego Towarzystwa św. Piusa. Wniosek w tej sprawie, zgłoszony przez jego działacza, radcę zarządu rejencji gdańskiej Heinricha Osterratha (1805–1880), został przyjęty na zebraniu 7 VIII 1850. Po uzyskaniu wstępnej zgody władz rejencji świeccy i duchowni członkowie towarzystwa przeprowadzili zbiórkę funduszy. Główne działania gdańskich proboszczów [[ROSOŁKIEWICZ STANISŁAW KOSTKA | ks. Stanisława Kostki Rosołkiewicza]] i [[LANDMESSER FRIEDRICH | ks. Friedricha Landmessera]] oraz radcy H. Osterratha wspierał bp chełmiński Anastasius Johannes Sedlag (1787–1856). Pieniądze zbierano w kościołach diecezji chełmińskiej, warmińskiej, gnieźnieńsko-poznańskiej oraz w Niemczech, przyjmowano także ofiary indywidualne; znaczne kwoty wpłacili biskup chełmiński oraz mieszkająca z matką w Gdańsku księżna [[HOHENZOLLERN-HECHINGEN MARIA | Maria Hohenzollern-Hechingen]], a gdański kupiec Johann Gottfried Theodor Kuhn (1800–1860) ofiarował nabyty wcześniej [[DWÓR UPHAGENA (Dolne Miasto) | dwór Uphagenów]], mieszczący się na rogu Schleusengasse 9/10 (ul. Śluza, obecnie odcinek tej ulicy nosi nazwę ul. Kieturakisa), i Weidengasse (ul. Łąkowa). Po dłuższych staraniach uzyskano zgodę władz zakonu św. Boromeusza na utworzenie w Gdańsku domu zakonnego mającego prowadzić miejscowy szpital. Został on otwarty 19 III 1853 jako katolicka fundacja kierowana przez zarząd, w którego skład wchodziły osoby duchowne i świeckie. Od 1853 do 1934 roku zwyczajowo na jego czele stał zawsze proboszcz jednego z gdańskich kościołów, ale bezpośrednie kierowanie szpitalem spoczywało na przełożonej gdańskiego domu zakonnego boromeuszek. Fundusze na działalność szpitala pochodziły z opłat za pobyt pacjentów (po 1883 – z kas chorych, w których niektórzy byli ubezpieczeni), datków wiernych, fundacji i donacji, głównie od osób prywatnych. Dysponowali nimi skarbnik zarządu oraz siostra przełożona gdańskiego domu zakonnego boromeuszek. W 1853 roku w szpitalu były 24 łóżka; pracowały trzy siostry i nieodpłatnie – lekarz. Był nim [[HILDEBRANDT EDUARD | dr Eduard Hildebrandt]], od 1864 roku pracownik etatowy, który nadzorował wszystkich chorych w szpitalu oraz przeprowadzał zabiegi i operacje. W wyjątkowych sytuacjach, doraźnie korzystano z pomocy innych gdańskich lekarzy. W latach 1856–1857 dobudowano skrzydło do dawnego dworu Uphagenów (wzdłuż obecnej ul. Kieturakisa: 28 × 12 m). Nowy budynek mieścił m.in. salę operacyjną, sale chorych (100 łóżek). Osobne pomieszczenie miała szpitalna apteka. Dawne stajnie adaptowano na kostnicę, powstała kaplica Niepokalanego Serca Marii (zob. [[BOROMEUSZKI | boromeuszki]]). Szpital dysponował oświetleniem gazowym. W latach 1864–1868 przejął część chorych z [[SZPITAL MIEJSKI (Lazaret przy Bramie Oliwskiej) | lazaretu przy Bramie Oliwskiej]] (z powodu trapiącego ten ostatni kryzysu finansowego). W 1869 powstał budynek pralni, przebudowany w 1895 na izolatki dla chorych na choroby zakaźne. Po roku 1870 kompleks podłączono do miejskiej sieci wodociągowej i kanalizacyjnej. W roku 1886 powstał nowy budynek szpitalnej kostnicy (5 × 10 m), a w okresie 1888–1889 (kosztem 27 500 marek) – budynek nowej kuchni. Uporządkowano też dziedziniec, zakładając ogród rekreacyjny dla pacjentów. W 1893–1894, wykorzystując fundusze zapisane szpitalowi w testamencie księżnej Marii Hohenzollern-Hechingen, rozbudowano (kosztem 40 tysięcy marek) kompleks o budynek gospodarczy oraz pomieszczenia oddziału chirurgicznego, gdzie powstała nowa sala operacyjna, osobne sale dla 60 kobiet i mężczyzn i mała salka pooperacyjna dla 2–3 pacjentów (wykonawcą prac była firma budowlana Wilhelma Conradta). W suterenie powstała nowoczesna pralnia z parowym maglem. W 1894 roku, po rezygnacji dr. E. Hildebrandta (z powodu choroby i wieku) z funkcji naczelnego lekarza, zreorganizowano szpital, tworząc oddziały chirurgiczny i internistyczny z własnymi ordynatorami. Zatrudniano nowego ordynatora szpitala, opiekującego się oddziałem internistycznym, lekarza asystenta dla oddziału chirurgicznego, a od 1910 – asystenta przypisanego do obu oddziałów. Po 1900 zatrudniano także lekarzy specjalistów w niepełnym wymiarze czasu, w tym okulistę, laryngologa, pediatrę, ginekologa. Realizując zalecenia władz administracyjnych (wynikające z niedostosowania budynku do ówczesnych standardów), w okresie 1898–1900 wybudowano nowy gmach główny przy obecnej ul. Kieturakisa. Wykonawcą była firma J.E. Herzoga. Na parterze znalazły się: oddziały chorych I i II klasy, nowo utworzona pracownia rentgenowska, na I piętrze: sale dla kobiet, 2 izolatki, sala operacyjna z zapleczem, na II piętrze: 3 sale dla chorych III klasy (z 18 łóżkami) i 2 izolatki. Istniejący i obecnie budynek poświęcił 3 XII 1900 bp chełmiński Augustyn Rosentretter (1844–1926). W nowych pomieszczeniach zainstalowano oświetlenie elektryczne o napięciu 110 V; urządzenia medyczne korzystały z napięcia 220 V. W starej części szpitala do roku 1904 sukcesywnie wymieniano oświetlenie gazowe na elektryczne. Kompleks, częściowo zniszczony przez pożar 12 II 1912, odbudowano kosztem 30 tysięcy marek. Zniszczone wyposażenie zastąpiono nowym (za 11 tysięcy marek), zakupiono też nowy aparat rentgenowski. Od około 1891 roku wprowadzono podział chorych na 3 kategorie, co wiązało się ze zróżnicowaniem opłat za dzień pobytu, koszty usług medycznych i stopień komfortu. Chorym I klasy przysługiwała jednoosobowa separatka, II klasy – pokój trzy-, czteroosobowy, a III klasy – sala wieloosobowa. W 1868 szpital zatrudniał 10 sióstr, w 1880 – 12, w 1900 – 25, w 1927 – 43. Opiekę lekarską w 1927 zapewniało: dwóch ordynatorów (oddziały: internistyczny i chirurgiczny), czterech asystentów, sześciu specjalistów, radiolog. Z fundacją szpitalną związany był od 1856 dom opieki społecznej dla starszych i samotnych osób oraz sierociniec ([[DOM DZIECKA / KATOLICKI SIEROCINIEC DLA DZIEWCZĄT | dom dziecka / katolicki sierociniec dla dziewcząt]]; [[DOM DZIECKA / KATOLICKI SIEROCINIEC DLA CHŁOPCÓW | dom dziecka / katolicki sierociniec dla chłopców)]]. Podczas I wojny światowej w szpitalu wydzielono oddział dla rannych żołnierzy. Od 21 VIII 1914 do 31 XII 1919 przebywało w nim 4743 żołnierzy. Podobnie było i podczas II wojny światowej, głównie w latach 1941–1945. Po roku 1945 szpital przy ul. Łąkowej. {{author: ASZ}} {{author: MrGl}} <br /><br />  
+
[[File:Szpital_NMP.jpg|thumb|Szpital Najświętszej Maryi Panny]]
 +
[[File: Szpitak_NMPanny.jpg |thumb| Szpital Najświętszej Marii Panny, widok od strony obecnej ul. Śluzy]]
 +
[[File:Szpital_NMP_2.jpg|thumb|Szpital Najświętszej Maryi Panny, widok od strony obecnej ul. Reduta Wyskok]]
 +
[[File:Szpital_NMP_-a.jpg|thumb|Szpital Najświętszej Maryi Panny]]
 +
 
 +
 
 +
'''SZPITAL NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY''' (St. Marien-Krankenhaus), na [[DOLNE MIASTO | Dolnym Mieście]], [[BOROMEUSZKI | boromeuszek]]. Powstał z inicjatywy działającego od 1848 gdańskiego oddziału ogólnoniemieckiego katolickiego Towarzystwa św. Piusa. Wniosek w tej sprawie, zgłoszony przez jego działacza, radcę zarządu rejencji gdańskiej Heinricha Osterratha (1805–1880), został przyjęty na zebraniu towarzystwa 7 VIII 1850.<br/><br/>
 +
Po uzyskaniu wstępnej zgody władz rejencji jego świeccy i duchowni członkowie przeprowadzili zbiórkę funduszy. Główne działania gdańskich proboszczów [[ROSOŁKIEWICZ STANISŁAW KOSTKA, ksiądz, honorowy obywatel Gdańska | ks. Stanisława Kostki Rosołkiewicza]] i [[LANDMESSER FRIEDRICH, proboszcz kościoła św. Mikołaja | ks. Friedricha Landmessera]] oraz radcy H. Osterratha wspierał biskup chełmiński Anastasius Johannes Sedlag (1787–1856). Pieniądze zbierano w kościołach diecezji chełmińskiej, warmińskiej, gnieźnieńsko-poznańskiej oraz w Niemczech, przyjmowano także ofiary indywidualne; znaczne kwoty wpłacili biskup chełmiński oraz mieszkająca z matką w Gdańsku księżna [[HOHENZOLLERN-HECHINGEN MARIA | Maria Hohenzollern-Hechingen]], a gdański kupiec Johann Gottfried Theodor Kuhn (1800–1860) (zob. [[KUHN RUDOLF THEODOR ROBERT, fotografik | Rudolf Theodor Robert Kuhn]]) ofiarował nabyty wcześniej [[DWÓR UPHAGENA (Dolne Miasto) | dwór Uphagenów]], mieszczący się na rogu Schleusengasse 9/10 (ul. Śluza, obecnie odcinek tej ulicy nosi nazwę ul. Kieturakisa), i Weidengasse (ul. Łąkowa). Po dłuższych staraniach uzyskano zgodę władz zakonu św. Boromeusza na utworzenie w Gdańsku domu zakonnego mającego prowadzić miejscowy szpital. <br/><br/>
 +
Szpital został otwarty 19 III 1853 jako katolicka fundacja kierowana przez zarząd, w którego skład wchodziły osoby duchowne i świeckie. W latach 1853–1934 zwyczajowo na jego czele stał zawsze proboszcz jednego z gdańskich kościołów, ale bezpośrednie kierowanie szpitalem spoczywało na przełożonej gdańskiego domu zakonnego boromeuszek. Fundusze na działalność szpitala pochodziły z opłat za pobyt pacjentów (po 1883 – z kas chorych, w których byli ubezpieczeni), datków wiernych, fundacji i donacji, głównie od osób prywatnych. środkami dysponowali skarbnik zarządu oraz siostra przełożona gdańskich boromeuszek. W 1853 w szpitalu były 24 łóżka; pracowały trzy siostry i nieodpłatnie – lekarz. Był nim [[HILDEBRANDT EDUARD, lekarz | dr Eduard Hildebrandt]], od 1864 pracownik etatowy, który nadzorował wszystkich chorych w szpitalu oraz przeprowadzał zabiegi i operacje. W wyjątkowych sytuacjach, doraźnie korzystano z pomocy innych gdańskich lekarzy.<br/><br/>
 +
W latach 1856–1857 dobudowano skrzydło do dawnego dworu Uphagenów (wzdłuż obecnej ul. Kieturakisa: 28 × 12 m). Nowy budynek mieścił między innymi salę operacyjną, sale chorych (100 łóżek). Osobne pomieszczenie miała szpitalna apteka. Dawne stajnie adaptowano na kostnicę, powstała kaplica Niepokalanego Serca Marii (zob. [[BOROMEUSZKI | boromeuszki]]). Szpital dysponował oświetleniem gazowym. W latach 1864–1868 przejął część chorych z [[SZPITAL MIEJSKI (Lazaret przy Bramie Oliwskiej) | lazaretu przy Bramie Oliwskiej]] (z powodu trapiącego ten ostatni kryzysu finansowego). W 1869 powstał budynek pralni, przebudowany w 1895 na izolatki dla chorych na choroby zakaźne. Po 1870 kompleks podłączono do miejskiej sieci wodociągowej i kanalizacyjnej. W 1886 powstał nowy budynek szpitalnej kostnicy (5 × 10 m), a w okresie 1888–1889 (kosztem 27 500 marek) – budynek nowej kuchni. Uporządkowano też dziedziniec, zakładając ogród rekreacyjny dla pacjentów. W latach 1893–1894, wykorzystując fundusze zapisane szpitalowi w testamencie księżnej Marii Hohenzollern-Hechingen, rozbudowano (kosztem 40 000 marek) kompleks o budynek gospodarczy oraz pomieszczenia oddziału chirurgicznego, gdzie powstała nowa sala operacyjna, osobne sale dla 60 kobiet i mężczyzn oraz mała salka pooperacyjna dla dwóch–trzech pacjentów (wykonawcą prac była firma budowlana Wilhelma Conradta). W suterenie powstała nowoczesna pralnia z parowym maglem.<br/><br/>
 +
W 1894, po rezygnacji dr. Eduarda Hildebrandta z funkcji naczelnego lekarza (z powodu choroby i wieku), zreorganizowano szpital, tworząc oddziały chirurgiczny i internistyczny z własnymi ordynatorami. Zatrudniano nowego ordynatora szpitala, opiekującego się oddziałem internistycznym, lekarza asystenta dla oddziału chirurgicznego, a od 1910 – asystenta przypisanego do obu oddziałów. Po 1900 zatrudniano także lekarzy specjalistów w niepełnym wymiarze czasu, w tym okulistę, laryngologa, pediatrę, ginekologa. Realizując zalecenia władz administracyjnych (wynikające z niedostosowania budynku do ówczesnych standardów), w okresie 1898–1900 wybudowano nowy gmach główny przy obecnej ul. Kieturakisa. Wykonawcą była firma J.E. Herzoga. Na parterze znalazły się: oddziały chorych I i II klasy, nowo utworzona pracownia rentgenowska, na I piętrze: sale dla kobiet, dwie izolatki, sala operacyjna z zapleczem, na II piętrze: trzy sale dla chorych III klasy (z 18 łóżkami) i dwie izolatki. Istniejący i obecnie budynek poświęcił 3 XII 1900 bp chełmiński Augustyn Rosentretter (1844–1926). W nowych pomieszczeniach zainstalowano oświetlenie elektryczne o napięciu 110 V; urządzenia medyczne korzystały z napięcia 220 V. W starej części szpitala do 1904 sukcesywnie wymieniano oświetlenie gazowe na elektryczne.<br/><br/>
 +
Kompleks, częściowo zniszczony przez pożar 12 II 1912, odbudowano kosztem 30 000 marek. Zniszczone wyposażenie zastąpiono nowym (za 11 tysięcy marek), zakupiono też nowy aparat rentgenowski. Od około 1891 wprowadzono podział chorych na trzy kategorie, co wiązało się ze zróżnicowaniem opłat za dzień pobytu, koszty usług medycznych i stopień komfortu. Chorym I klasy przysługiwała jednoosobowa separatka, II klasy – pokój trzy- lub czteroosobowy, a III klasy – sala wieloosobowa. W 1868 szpital zatrudniał 10 sióstr, w 1880 – 12, w 1900 – 25, w 1927 – 43. Opiekę lekarską w 1927 zapewniało: dwóch ordynatorów (oddziały: internistyczny i chirurgiczny), czterech asystentów, sześciu specjalistów, radiolog. Z fundacją szpitalną związany był od 1856 dom opieki społecznej dla starszych i samotnych osób oraz sierociniec ([[DOM DZIECKA / KATOLICKI SIEROCINIEC DLA DZIEWCZĄT | katolicki sierociniec dla dziewcząt]]; [[DOM DZIECKA / KATOLICKI SIEROCINIEC DLA CHŁOPCÓW | katolicki sierociniec dla chłopców)]].<br/><br/>
 +
Podczas I wojny światowej w szpitalu wydzielono oddział dla rannych żołnierzy. Od 21 VIII 1914 do 31 XII 1919 przebywało w nim 4743 żołnierzy. Podczas II wojny światowej był największym w Gdańsku rezerwowym szpitalem wojskowym. Szczątki tu zmarłych żołnierzy (a także innych osób pochodzenia niemieckiego, członków Volkssturmu i osób cywilnych, łącznie ponad 100) odkryto w marcu-maju 2020 w byłej transzei na Bastionie Wyskok. Szpital uniknął zniszczeń w 1945, w marcu pełnił rolę szpitala dla żołnierzy Armii Czerwonej, w kwietniu przekazany władzom Gdańska (zob. [[SZPITAL KLINICZNY NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | Szpital Kliniczny Najświętszej Marii Panny]]). Boromeuszki opuściły go najprawdopodobniej w październiku 1945. {{author: ASZ}} {{author: MrGl}} <br/><br/>  
 
{| class="tableGda"
 
{| class="tableGda"
 
|-  
 
|-  
|+ Prezesi zarządu Szpitala Najświętszej Maryi Panny  
+
|+ Prowizorzy Szpitala Najświętszej Maryi Panny  
 
|-  
 
|-  
 
| 1853
 
| 1853
Linia 9: Linia 21:
 
|-  
 
|-  
 
| 1853–1891  
 
| 1853–1891  
| ks. [[LANDMESSER FRIEDRICH | Friedrich Landmesser]]
+
| ks. [[LANDMESSER FRIEDRICH, proboszcz kościoła św. Mikołaja | Friedrich Landmesser]]
 
|-  
 
|-  
 
| 1891–1898  
 
| 1891–1898  
Linia 15: Linia 27:
 
|-  
 
|-  
 
| 1898–1905
 
| 1898–1905
| ks. [[SCHARMER FRANZ | Franz Scharmer]]
+
| ks. [[SCHARMER FRANZ, proboszcz kościołów św. Ignacego i św. Mikołaja, były patron ulicy | Franz Scharmer]]
 
|-  
 
|-  
 
| 1905–1916
 
| 1905–1916
Linia 24: Linia 36:
 
|-  
 
|-  
 
| 1920–1934
 
| 1920–1934
| ks. [[SAWATZKI ANTON | Anton Sawatzki]]
+
| ks. [[SAWATZKI ANTON, ksiądz, polityk | Anton Sawatzki]]
 
|-  
 
|-  
 
| 1934–1937
 
| 1934–1937
Linia 39: Linia 51:
 
|-  
 
|-  
 
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | Oddział internistyczny
 
| rowspan="3" style="vertical-align:top" | Oddział internistyczny
| style="vertical-align:top" | 1853–1894 dr [[HILDEBRANDT EDUARD | Eduard Hildebrandt]]
+
| style="vertical-align:top" | 1853–1894 dr [[HILDEBRANDT EDUARD, lekarz | Eduard Hildebrandt]]
 
|-  
 
|-  
| style="vertical-align:top" | 1895–1926 dr [[GÖTZ EMIL FRIEDRICH II | Emil Friedrich Götz (II)]]
+
| style="vertical-align:top" | 1895–1926 dr [[GÖTZ EMIL FRIEDRICH II, lekarz | Emil Friedrich Götz (II)]]
 
|-  
 
|-  
 
| style="vertical-align:top" | 1926–1945 dr F.J. Cramer (1927 – po 1945)  
 
| style="vertical-align:top" | 1926–1945 dr F.J. Cramer (1927 – po 1945)  
Linia 59: Linia 71:
 
|-  
 
|-  
 
! Rok
 
! Rok
! Lekarze<br />ordynatorzy
+
! Lekarze <br/> ordynatorzy
! Lekarze<br />asystenci
+
! Lekarze <br/> asystenci
! Siostry <br />boromeuszki
+
! Siostry <br/> boromeuszki
 
! Pielęgniarki
 
! Pielęgniarki
 
! Pielęgniarze
 
! Pielęgniarze
Linia 177: Linia 189:
 
|-  
 
|-  
 
| 1890
 
| 1890
|
+
|
 
| 1044
 
| 1044
 
| 1042
 
| 1042
Linia 274: Linia 286:
 
| 221
 
| 221
 
|-  
 
|-  
| class="authorEgTab" | *Liczba chorych z pominięciem leczonych tu rannych żołnierzy.<br /> {{author: MrGl}}
+
| class="authorEgTab" | *Liczba chorych z pominięciem leczonych tu rannych żołnierzy. <br/> {{author: MrGl}}
 
|}
 
|}
 
{| class="tableGda"
 
{| class="tableGda"
Linia 357: Linia 369:
 
|-  
 
|-  
 
! style="vertical-align:top" | Rok
 
! style="vertical-align:top" | Rok
! style="vertical-align:top" | Chorzy I klasy<br />(separatka, pokój jednoosobowy)
+
! style="vertical-align:top" | Chorzy I klasy <br/> (separatka, pokój jednoosobowy)
! style="vertical-align:top" | Chorzy II klasy<br />(pokój czteroosobowy)
+
! style="vertical-align:top" | Chorzy II klasy <br/> (pokój czteroosobowy)
! style="vertical-align:top" | Chorzy III klasy<br />(pokoje wieloosobowe)
+
! style="vertical-align:top" | Chorzy III klasy <br/> (pokoje wieloosobowe)
! style="vertical-align:top" | Pozostali <br />(tzw. Freiverpflegten)
+
! style="vertical-align:top" | Pozostali <br/> (tzw. Freiverpflegten)
 
! style="vertical-align:top" | Ogółem
 
! style="vertical-align:top" | Ogółem
 
|-  
 
|-  

Aktualna wersja na dzień 09:02, 17 maj 2023

Szpital Najświętszej Maryi Panny
Szpital Najświętszej Marii Panny, widok od strony obecnej ul. Śluzy
Szpital Najświętszej Maryi Panny, widok od strony obecnej ul. Reduta Wyskok
Szpital Najświętszej Maryi Panny


SZPITAL NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY (St. Marien-Krankenhaus), na Dolnym Mieście, boromeuszek. Powstał z inicjatywy działającego od 1848 gdańskiego oddziału ogólnoniemieckiego katolickiego Towarzystwa św. Piusa. Wniosek w tej sprawie, zgłoszony przez jego działacza, radcę zarządu rejencji gdańskiej Heinricha Osterratha (1805–1880), został przyjęty na zebraniu towarzystwa 7 VIII 1850.

Po uzyskaniu wstępnej zgody władz rejencji jego świeccy i duchowni członkowie przeprowadzili zbiórkę funduszy. Główne działania gdańskich proboszczów ks. Stanisława Kostki Rosołkiewicza i ks. Friedricha Landmessera oraz radcy H. Osterratha wspierał biskup chełmiński Anastasius Johannes Sedlag (1787–1856). Pieniądze zbierano w kościołach diecezji chełmińskiej, warmińskiej, gnieźnieńsko-poznańskiej oraz w Niemczech, przyjmowano także ofiary indywidualne; znaczne kwoty wpłacili biskup chełmiński oraz mieszkająca z matką w Gdańsku księżna Maria Hohenzollern-Hechingen, a gdański kupiec Johann Gottfried Theodor Kuhn (1800–1860) (zob. Rudolf Theodor Robert Kuhn) ofiarował nabyty wcześniej dwór Uphagenów, mieszczący się na rogu Schleusengasse 9/10 (ul. Śluza, obecnie odcinek tej ulicy nosi nazwę ul. Kieturakisa), i Weidengasse (ul. Łąkowa). Po dłuższych staraniach uzyskano zgodę władz zakonu św. Boromeusza na utworzenie w Gdańsku domu zakonnego mającego prowadzić miejscowy szpital.

Szpital został otwarty 19 III 1853 jako katolicka fundacja kierowana przez zarząd, w którego skład wchodziły osoby duchowne i świeckie. W latach 1853–1934 zwyczajowo na jego czele stał zawsze proboszcz jednego z gdańskich kościołów, ale bezpośrednie kierowanie szpitalem spoczywało na przełożonej gdańskiego domu zakonnego boromeuszek. Fundusze na działalność szpitala pochodziły z opłat za pobyt pacjentów (po 1883 – z kas chorych, w których byli ubezpieczeni), datków wiernych, fundacji i donacji, głównie od osób prywatnych. środkami dysponowali skarbnik zarządu oraz siostra przełożona gdańskich boromeuszek. W 1853 w szpitalu były 24 łóżka; pracowały trzy siostry i nieodpłatnie – lekarz. Był nim dr Eduard Hildebrandt, od 1864 pracownik etatowy, który nadzorował wszystkich chorych w szpitalu oraz przeprowadzał zabiegi i operacje. W wyjątkowych sytuacjach, doraźnie korzystano z pomocy innych gdańskich lekarzy.

W latach 1856–1857 dobudowano skrzydło do dawnego dworu Uphagenów (wzdłuż obecnej ul. Kieturakisa: 28 × 12 m). Nowy budynek mieścił między innymi salę operacyjną, sale chorych (100 łóżek). Osobne pomieszczenie miała szpitalna apteka. Dawne stajnie adaptowano na kostnicę, powstała kaplica Niepokalanego Serca Marii (zob. boromeuszki). Szpital dysponował oświetleniem gazowym. W latach 1864–1868 przejął część chorych z lazaretu przy Bramie Oliwskiej (z powodu trapiącego ten ostatni kryzysu finansowego). W 1869 powstał budynek pralni, przebudowany w 1895 na izolatki dla chorych na choroby zakaźne. Po 1870 kompleks podłączono do miejskiej sieci wodociągowej i kanalizacyjnej. W 1886 powstał nowy budynek szpitalnej kostnicy (5 × 10 m), a w okresie 1888–1889 (kosztem 27 500 marek) – budynek nowej kuchni. Uporządkowano też dziedziniec, zakładając ogród rekreacyjny dla pacjentów. W latach 1893–1894, wykorzystując fundusze zapisane szpitalowi w testamencie księżnej Marii Hohenzollern-Hechingen, rozbudowano (kosztem 40 000 marek) kompleks o budynek gospodarczy oraz pomieszczenia oddziału chirurgicznego, gdzie powstała nowa sala operacyjna, osobne sale dla 60 kobiet i mężczyzn oraz mała salka pooperacyjna dla dwóch–trzech pacjentów (wykonawcą prac była firma budowlana Wilhelma Conradta). W suterenie powstała nowoczesna pralnia z parowym maglem.

W 1894, po rezygnacji dr. Eduarda Hildebrandta z funkcji naczelnego lekarza (z powodu choroby i wieku), zreorganizowano szpital, tworząc oddziały chirurgiczny i internistyczny z własnymi ordynatorami. Zatrudniano nowego ordynatora szpitala, opiekującego się oddziałem internistycznym, lekarza asystenta dla oddziału chirurgicznego, a od 1910 – asystenta przypisanego do obu oddziałów. Po 1900 zatrudniano także lekarzy specjalistów w niepełnym wymiarze czasu, w tym okulistę, laryngologa, pediatrę, ginekologa. Realizując zalecenia władz administracyjnych (wynikające z niedostosowania budynku do ówczesnych standardów), w okresie 1898–1900 wybudowano nowy gmach główny przy obecnej ul. Kieturakisa. Wykonawcą była firma J.E. Herzoga. Na parterze znalazły się: oddziały chorych I i II klasy, nowo utworzona pracownia rentgenowska, na I piętrze: sale dla kobiet, dwie izolatki, sala operacyjna z zapleczem, na II piętrze: trzy sale dla chorych III klasy (z 18 łóżkami) i dwie izolatki. Istniejący i obecnie budynek poświęcił 3 XII 1900 bp chełmiński Augustyn Rosentretter (1844–1926). W nowych pomieszczeniach zainstalowano oświetlenie elektryczne o napięciu 110 V; urządzenia medyczne korzystały z napięcia 220 V. W starej części szpitala do 1904 sukcesywnie wymieniano oświetlenie gazowe na elektryczne.

Kompleks, częściowo zniszczony przez pożar 12 II 1912, odbudowano kosztem 30 000 marek. Zniszczone wyposażenie zastąpiono nowym (za 11 tysięcy marek), zakupiono też nowy aparat rentgenowski. Od około 1891 wprowadzono podział chorych na trzy kategorie, co wiązało się ze zróżnicowaniem opłat za dzień pobytu, koszty usług medycznych i stopień komfortu. Chorym I klasy przysługiwała jednoosobowa separatka, II klasy – pokój trzy- lub czteroosobowy, a III klasy – sala wieloosobowa. W 1868 szpital zatrudniał 10 sióstr, w 1880 – 12, w 1900 – 25, w 1927 – 43. Opiekę lekarską w 1927 zapewniało: dwóch ordynatorów (oddziały: internistyczny i chirurgiczny), czterech asystentów, sześciu specjalistów, radiolog. Z fundacją szpitalną związany był od 1856 dom opieki społecznej dla starszych i samotnych osób oraz sierociniec ( katolicki sierociniec dla dziewcząt; katolicki sierociniec dla chłopców).

Podczas I wojny światowej w szpitalu wydzielono oddział dla rannych żołnierzy. Od 21 VIII 1914 do 31 XII 1919 przebywało w nim 4743 żołnierzy. Podczas II wojny światowej był największym w Gdańsku rezerwowym szpitalem wojskowym. Szczątki tu zmarłych żołnierzy (a także innych osób pochodzenia niemieckiego, członków Volkssturmu i osób cywilnych, łącznie ponad 100) odkryto w marcu-maju 2020 w byłej transzei na Bastionie Wyskok. Szpital uniknął zniszczeń w 1945, w marcu pełnił rolę szpitala dla żołnierzy Armii Czerwonej, w kwietniu przekazany władzom Gdańska (zob. Szpital Kliniczny Najświętszej Marii Panny). Boromeuszki opuściły go najprawdopodobniej w październiku 1945. ASZ MrGl

Prowizorzy Szpitala Najświętszej Maryi Panny
1853 radca Heinrich Osterrath (1805–1880)
1853–1891 ks. Friedrich Landmesser
1891–1898 ks. Abdon Stengret (1839–1917)
1898–1905 ks. Franz Scharmer
1905–1916 ks. Albert Spors (1851–1918)
1916–1919 ks. Franciszek Michalski (1867–1935)
1920–1934 ks. Anton Sawatzki
1934–1937 ks. Paul Czablewski (1872–1952), generalny pełnomocnik
1937–1945 E. Rhode, dyrektor generalny
MrGl
Ordynatorzy Szpitala Najświętszej Maryi Panny
Oddział internistyczny 1853–1894 dr Eduard Hildebrandt
1895–1926 dr Emil Friedrich Götz (II)
1926–1945 dr F.J. Cramer (1927 – po 1945)
Oddział chirurgiczny 1896–1913 dr Paul Schröter (1853–1913)
1913–1927 dr Anton Schulz (1863 – po 1930)
1927–1945 dr Bernhard Neukirch
MrGl
Pracownicy Szpitala Najświętszej Maryi Panny
Rok Lekarze
ordynatorzy
Lekarze
asystenci
Siostry
boromeuszki
Pielęgniarki Pielęgniarze
1853 3
1860 1 6
1870 1 11 2 2
1880 1 12 3 3
1890 1 15 2 4
1894 1 1 19 4 4
1900 1 1 25 6 4
1910 1 2 37 7 3
1920 1 3 45 6 3
1927 1 4 43 6 3
MrGl
Pacjenci Szpitala Najświętszej Maryi Panny w latach 1853–1935 – ruch chorych
Rok Stan na 1 stycznia Przyjęci w ciągu roku Wypisani w ciągu roku Zmarli Stan na 31 grudnia
1853 200 160 17 23
1860 51 903 804 76 74
1870 60 741 610 87 104
1880 71 792 678 112 73
1890 1044 1042 112
1895 82 1035 912 112 93
1900 1788 1527 181 80
1905 116 1494 1322 168 120
1910 1974 1694 156 124
1915* 105 1253 1123 122 112
1920 163 1859 1663 174 185
1929 275 3175 2998 198 254
1930 254 3194 2989 200 259
1931 259 2912 2749 199 223
1932 233 3083 2800 257 249
1933 249 2770 2522 267 230
1934 230 3034 2737 260 267
1935 267 2855 2638 263 221
*Liczba chorych z pominięciem leczonych tu rannych żołnierzy.
MrGl
Pacjenci Szpitala Najświętszej Maryi Panny według wyznania
Rok Chorych ogółem Katolicy Protestanci Żydzi Menonici
1853 200 128 68 0 4
1860 954 360 581 4 3
1870 801 422 371 4 3
1880 863 445 411 5 2
1890 1104 691 405 5 3
1900 1788 1013 730 18 27
1910 1974 1253 703 10 8
1920 2022 1329 662 17 14
1927 2269 1466 761 22 0
MrGl
Pacjenci Szpitala Najświętszej Maryi Panny według klasy obsługi (od 1890)
Rok Chorzy I klasy
(separatka, pokój jednoosobowy)
Chorzy II klasy
(pokój czteroosobowy)
Chorzy III klasy
(pokoje wieloosobowe)
Pozostali
(tzw. Freiverpflegten)
Ogółem
1891 21 88 960 1069
1895 45 137 851 84 1117
1900 65 213 1440 70 1718
1905 100 239 1271 1610
1910 77 332 1565 1974
1920 82 298 1642 2022
1925 56 203 2073 2332
1927 36 179 2054 2269
MrGl
⇦ WRÓĆ
Osobiste
Przestrzenie nazw

Warianty
Widok
Działania