TUSK JÓZEF, lutnik

Aktualna wersja na dzień 09:55, 18 lut 2024

Józef Tusk

Józef Tusk z rodziną

Zaświadczenie armii brytyjskiej o przeniesieniu Józefa Tuska do „Polish Forces”, do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, 24 XI 1944

JÓZEF TUSK (23 III 1907 Emaus – 12 VI 1987 Sopot), lutnik. Syn właściciela sklepu z dewocjonaliami Józefa (1870–1910) i Augustyny z domu Adamczyk. Ukończył w Gdańsku niemiecką szkołę powszechną i polską wieczorową, następnie Szkołę Rzemiosła Artystycznego (Kunstgewerbeschule). W 1923 pływał w charakterze chłopca okrętowego na statkach „Gdynia” i „Warszawa”. Posiadał obywatelstwo II Wolnego Miasta Gdańska.

W latach 1926–1939 pracował w Polskich Kolejach Państwowych, m.in. od 1 I 1938 jako telegrafista na Dworcu Gdańsk Główny. Należał do Gminy Polskiej Związku Polaków w II WMG, Zjednoczenia Zawodowego Polskiego, Towarzystwa Śpiewaczego „Harmonia”. Mieszkał w Gdańsku- Siedlcach przy Rothahnchengang 25 (ul. Goszczyńskiego).

Aresztowany 1 IX 1939, przetrzymywany był w Victoriaschule, w gdańskim więzieniu, od 20 września w obozie dla Polaków w Nowym Porcie, skąd skierowany został do przymusowych prac w gospodarstwie rolnym w Gross Lesewitz (Lasowice Wielkie) na Żuławach. Od 19 III 1940 przebywał w obozie Stutthof, skierowany do prac przy wałach ochronnych w okolicach Nowego Dworu Gdańskiego i do podobozu w stoczni Schichaua w Elblągu, następnie wywieziony do obozu w Neuengamme koło Hamburga, gdzie pracował przy budowie kanału Elby. Zwolniony 26 VIII 1942 w wyniku starań żony i z poręczenia właściciela gdańskiej fabryki mydła i kosmetyków G. Schatza, u którego pracował po zwolnieniu jako palacz. 2 VIII 1944 został wcielony do Wermachtu, do Batalionu Szkoleniowego Grenadierów w Achen (Akwizgran). Pracując przy budowie okopów, w październiku trafił do amerykańskiej niewoli, 24 listopada przekazany do dyspozycji Polskich Sił Zbrojnych. W Polsce od 17 X 1945. Zamieszkał w Sopocie, powrócił do pracy w PKP jako naczelny dyspozytor ruchu towarowego okręgu pomorskiego.

Początkowo, w 1924, jako samouk, próbował budować skrzypce. Od 1934 pracował pod kierunkiem Emila Neumanna i zbudował skrzypce modelu Steinera. Kolejne wykonał w obozie koncentracyjnym. Od 1949 prowadził pracownię w Sopocie, od 1955 był członkiem Związku Polskich Artystów Lutników. Zbudował około 150 skrzypiec, 10 altówek, wiolonczelę i około 12 gitar. Został laureatem I Krajowego Konkursu Lutniczego w 1955. Na wystawie Polskie Instrumenty Muzyczne (Warszawa 1966) prezentował skrzypce z 1965. Stosował kartki identyfikacyjne: Józef Tusk / Sopot / Anno 1955. Zajmował się też malarstwem, rzeźbiarstwem, wyrobem mebli. Należał do Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych. Nagrodzony Medalem Zwycięstwa i Wolności (1946) oraz odznaką „Zasłużony Działacz Kultury” (1979).

Od 27 VI 1927 żonaty był z Julianną z domu Jeżewską (21 II 1904 – 17 II 1970), córką Franciszka (11 XII 1877 – 6 VI 1958) i Anny (6 XII 1877 – 22 X 1966), doczekał się synów Donalda Franciszka (10 XII 1930 – 14 II 1972) (ojca premiera Donalda Tuska), Bronisława (ur. 1935), Rajmunda Leona (8 VII 1936 – 30 IV 2016) oraz córek: Eleonory Marii Gurkowskiej (16 I 1932 – 9 XII 2019) i Ewy Marii (ur. 1934). Pochowany przy żonie i dzieciach na Cmentarzu Katolickim w Sopocie. BV







Bibliografia:
Archiwum Związku Polskich Artystów Lutników.
Borzyszkowski Józef, Tusk Józef, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, Suplement III, Gdańsk 2012, s. 235–236.
Kucharska Anna, Współczesna polska sztuka lutnicza, Bydgoszcz 1989.
Polskie instrumenty muzyczne. Katalog wystawy 1966, Warszawa 1966.
Szczepuła Barbara, Józef Tusk i inni. Każdy swoje przeżył, „Dziennik Bałtycki” 2006 nr 181, 187, 192, 198, 204, 210, 216, 222.
Vogel Beniamin, Słownik lutników działających na historycznych i obecnych ziemiach polskich oraz lutników polskich działających za granicą do 1950 roku, Bydgoszcz 2019, s. 215.
https://www.wehrmacht-polacy.pl/album_pomorze.html.