MALICKI LONGIN, etnograf, muzealnik

Aktualna wersja na dzień 19:25, 16 mar 2023

Longin Malicki, 1964

Tablica pamiątkowa poświęcona Longinowi Malickiemu na spichrzu Opackim w Oliwie, zajmowanym przez Muzeum Etnograficzne, oddział Muzeum Narodowego w Gdańsku

LONGIN ILDEFONS MALICKI (12 I 1908 Sławno koło Gniezna – 19 XI 1986 Gdańsk), etnograf, muzealnik, uważany za twórcę współczesnej gdańsko-pomorskiej etnografii. Pochodził z rodziny nauczycielskiej. Od 1918 uczył się w Gimnazjum Klasycznym we Wrocławiu, maturę zdał w 1927 w gimnazjum w Chodzieży. W latach 1927–1933 studiował antropologię i etnografię na Wydziale Matematyczno-Przydordniczo-Humanistycznym Uniwersytetu Poznańskiego, magister filozofii z zakresu antropologii, etnografii z etnologia i prehistorią. W roku szkolnym 1933/1934 pracował jako nauczyciel geografii i języka niemieckiego w Gimnazjum Humanistycznym w Koninie i jednocześnie jako wolontariusz w Muzeum Śląskim (MŚ) w Katowicach. Od sierpnia 1934 do 1939 asystent w Dziale Etnografii tego MŚ, zajmował się kompletowaniem eksponatów etnograficznych z terenu Polski. Prowadził badania terenowe w Beskidzie Śląskim nad kulturą materialną górali. W sierpniu 1939 brał udział w zabezpieczaniu i przygotowaniu do ewakuacji na wschód zbiorów MŚ.

Podczas II wojny światowej w Krakowie, zatrudniony był jako portier w Urzędzie Gospodarczym, następnie jako kierownik działu sprzedaży w wydawnictwie „Salon Malarzy Polskich". W 1944 aresztowany przez Gestapo, przetrzymywany był w więzieniu na Montelupich. Od kwietnia 1945 do 1952 dyrektor MŚ z siedzibą (wobec zniszczonej przedwojennej w Katowicach) w Bytomiu (później Muzeum Górnośląskie) i kustosz Działu Etnograficznego. Od 1950 doktor na podstawie rozprawy Zarys kultury materialnej górali śląskich (przewód na Uniwersytecie Poznańskim, promotor prof. Eugeniusz Frankowski). W 1952 zwolniony bez prawa pracy w swoim zawodzie (efekt sporu o własność budynku, w którym mieściło się muzeum). Okresowo zatrudniany w Muzeum Etnograficznym w Łodzi (do końca 1952), Bytomskiej Hurtowni Farmaceutycznej (1953), od stycznia do maja 1954 w Muzeum Pomorskim w Gdańsku, gdzie zajmował się inwentaryzacją zbiorów w skansenie we Wdzydzach. Wyjechał z Gdańska nie otrzymawszy obiecanego mieszkania, od czerwca 1954 do 31 XII 1957 pracował w Dziale Kultury Słowian Muzeum Etnograficznego w Krakowie.

Od stycznia 1958 z rodziną na stałe w Gdańsku, został kierownikiem działu etnograficznego Muzeum Pomorskiego. Rozpoczął zbieranie zabytków głównie z terenu Kaszub, Kociewia i Powiśla, z których w 1961 powstała pierwsza ekspozycja, otwarta w budynku przy ul. Toruńskiej. Pod jego nadzorem merytorycznym rozpoczęto odbudowę spalonego w marcu 1945 dawnego pałacu opatów w Oliwie, przeznaczonego na docelową siedzibę działu etnograficznego. Działalność w nowej siedzibie zainaugurował otwarciem 29 IX 1965 w części parterowej odbudowanego gmachu pierwszej stałej ekspozycji Sztuka Ludowa Pomorza od XVIII do XX wieku. Wraz z zespołem pozyskał tysiące eksponatów obrazujących kulturę materialną ludności Pomorza. Od 1973 na emeryturze.

Publikował z zakresu pomorskiej etnografii w pismach branżowych oraz czasopismach „Litery”, „Pomerania”, „Jantarowe Szlaki”. Był członkiem Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, w latach 1961-1964 i 1970-1976 w Zarządzie Głównym, w 1964-1967 w Komisji Rewizyjnej, przewodniczył oddziałowi gdańskiemu. Od 1960 członek Sekcji Etnograficznej Komitetu Nauk Historycznych PAN w Warszawie, od 1962 członek Gdańskiego Towarzystwa Naukowego. Od 1964 członek Zespołu Doradczego do spraw Muzealnictwa Etnograficznego przy Zarządzie Muzeów i Ochrony Zabytków w Warszawie i Rady Programowej Stowarzyszenia Twórców Ludowych. Był konsultantem Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Gdańsku i rzeczoznawcą "Cepelii". Jako mieszkaniec Sobieszewa wspierał własnymi zbiorami etnograficznymi tamtejszą, tworzoną od 1974, Izbę Pamięci Wincentego Pola.

Odznaczony był między innymi Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1972), złotą odznakę „Za opiekę nad zabytkami” (1970), Medalem im. Gulgowskich (1981), otrzymał nagrodę Nagrodę im. Oskara Kolberga "Za Zasługi dla Kultury Ludowej" (1978). Od 1940 żonaty był z Marią (13 IV 1914 – 13 V 1972), pochowani na cmentarzu Srebrzysko. RED