CROWEL JOHANN, archidiakon pomorski, biskup Ozylii

Aktualna wersja na dzień 09:15, 18 gru 2022

JOHANN CROWEL (około 1400 Gdańsk – po 20 II 1456), archidiakon pomorski, kanonik warmiński, biskup Ozylii (obecnie Sarema, Estonia). Syn Petera Crowela (przed 1380 Gdańsk – po 20 VIII 1422 Gdańsk), ławnika Głównego Miasta Gdańska (od 1411) i rajcy (od 1415), w 1421 sędziego, oraz Nale (ponownie zamężnej około 1424 z rajcą Głównego Miasta Gdańska Bertholdem Burammerem, zmarłej po 1435).

Był klerykiem diecezji włocławskiej. Studia rozpoczął w 1420 w Roztoku (Rostock), w 1422 tytułował się bakałarzem. W 1426 studiował na uniwersytecie w Bolonii (wpisał się do metryki jako Johannes Crouwel de Gdanizk). W 1429 występował jako notariusz w kurii papieskiej (4 listopada) i jako notariusz apostolski (20 grudnia). W następnych latach został najpewniej członkiem zakonu krzyżackiego. To o niego (ewentualnie o inną wykształconą osobę) pod koniec 1433 upominał się u rajców Głównego Miasta Gdańska wielki mistrz, chcąc wysłać go na rokowania pokojowe z Polską do Brześcia Kujawskiego.

W latach 1437–1444 był prokuratorem zakonu krzyżackiego przy kurii papieskiej w Rzymie. Przynajmniej część swoich stanowisk kościelnych zawdzięczał poparciu wielkiego mistrza. Tak niewątpliwie było w wypadku objęcia archidiakonatu pomorskiego oraz w momencie starań o biskupstwo ozylskie. Prowizję na archidiakonat pomorski otrzymał po raz pierwszy 16 X 1429. Dwa dni później uzyskał prowizję papieską do objęcia urzędu proboszcza kościoła parafialnego w Ornecie oraz kanonii i średniej prebendy przy katedrze we Fromborku. W listopadzie 1429 roku posiadał również prowizje na beneficjum w duńskim Roskilde. 20 XII 1429 zdobył kolejną prowizję, tym razem na kanonię i dużą prebendę wrocławską. Kanonii we Wrocławiu nie objął jeszcze 17 VI 1430.

28 czerwca tego roku zobowiązał się do zapłacenia papieżowi należnych annat z archidiakonatu pomorskiego, choć nie wiadomo, czy urząd ten udało mu się już wówczas objąć. Stało się to najpóźniej w 1431 – wiadomo, że 17 marca tego roku polecenie zainstalowania go na archidiakonacie pomorskim wydał papież Eugeniusz IV. Wyjechał do Rzymu i do Bazylei, by reprezentować Gdańsk w jego sporze z biskupem włocławskim o zburzenie dworu na Biskupiej Górce. Przywiózł do Gdańska pismo papieskie uwalniające w tej sprawie gdańszczan od klątwy. Jako reprezentant Gdańska niebawem ponownie udał się do Bazylei, gdzie dalej pilnował spraw miasta i szukał kompromisu we wciąż – mimo zdjęcia z mieszczan klątwy – nierozstrzygniętym sporze. W 1435 roku zrezygnował z praw do kanonii warmińskiej, w 1439 został nominowany na biskupa Ozylii. Przez kilka lat miał jednak problemy z objęciem godności. W tym czasie w latach 1445–1448 był dowodnie plebanem kościoła parafialnego pod wezwaniem św. Mikołaja w Elblągu. Biskupstwo ozylskie przejął ostatecznie w roku 1449 i rządził diecezją aż do śmierci. RK