JEŻ PIOTR, nauczyciel w Gimnazjum Polskim

Aktualna wersja na dzień 18:00, 6 cze 2024

Piotr Jeż

Piotr Jeż

Grono pedagogiczne Gimnazjum Polskiego w 1936, Piotr Jeż w najwyższym rzędzie, drugi od prawej

PIOTR JEŻ (9 X 1900 Słupia koło Kępna, Wielkopolska – 1940 Katyń), nauczyciel w Gimnazjum Polskim, kapitan Wojska Polskiego. Jeden z siedmiorga dzieci Karola (1 III 1867 - 1947), listonosza, hodowcy koni wojskowych, ławnika dwóch kadencji sejmiku powiatu Odolanów (1926, 1929), oraz poślubionej 28 I 1889 w Ostrzeszowie Petroneli z Flundrów (11 VI 1863 Siedlików - 1922 Ostrów Wielkopolski). Brat Władysława (27 X 1889 Siedlików – 23 II 1976), listonosza, Ludwika (18 VIII 1892 Siedlików - 1914), krawca, Magdaleny (ur. około 1896), Anastazji (1 IV 1898 – 24 VII 1977), Karola (5 IX 1901 Słupia – 16 I 1920 Zacharzew) i Stanisława (ur. 26 IV 1905 Zacharzew).

Ukończył szkołę powszechną w Ostrowie Wielkopolskim, od 1912 uczył się tamtejszym Królewskim Katolickim Gimnazjum Męskim. Od 1915 członek Towarzystwa Tomasza Zana (TTZ), od 1918 wiceprezes jego ostrowskiego oddziału, absolwent szkolenia wojskowego TTZ w randze dowódcy plutonu, w listopadzie aktywny w rozbrajaniu żołnierzy pruskich w czasie trwania Republiki Ostrowskiej. 20 XII 1918 założył z uczniów ostrowickiego gimnazjum drużynę harcerską im. Jana Henryka Dąbrowskiego, pełniącą służbę przy Radzie Ludowej Powstania Wielkopolskiego. Od 13 I 1919 ochotnik w wojsku, w 29. Pułku Strzelców Kaniowskich, odbył kurs maturalny dla byłych uczniów–żołnierzy, w lutym 1919 zdał maturę w Katolickim Gimnazjum Męskim w Ostrowie Wielkopolskim. Od marca do lipca 1919 w szeregach Ochotniczej Kompanii Poznańsko-Lwowskiej brał udział w wojnie polsko-ukraińskiej. Od lipca 1919 rozpoczął studia na Uniwersytecie Poznańskim (UP), przerywane dwukrotnie ochotniczym udziałem w wojnie polsko-rosyjskiej, m.in. na froncie litewsko-białoruskim, kończąc je w stopniu kaprala. W styczniu 1921 urlopowany z wojska wznowił studia na UP, w 1924 ukończył fizykę, podjął pracę na stanowisku asystenta w Katedrze Fizyki na Wydziale Lekarskim. Jednocześnie od 1 IX 1922 podjął praktyki zawodowe jako nauczyciel fizyki w Gimnazjum im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. Po zdaniu egzaminu państwowego od 1 IX 1924 nauczyciel szkół średnich w zakresie fizyki i jako przedmiotów dodatkowych matematyki oraz chemii. Od 1926 doktor na podstawie rozprawy Emisja elektryczności z rozżarzonej platyny w atmosferze jodu.

Od 1 IX 1925 pracował w Państwowym Gimnazjum Humanistycznym w Bydgoszczy, skąd od 1 VIII 1926 urlopowany jako nauczyciel fizyki, chemii i matematyki do gdańskiego Gimnazjum Polskiego. Opiekował się także gabinetem fizyczno-chemicznym, zorganizował dla uczniów klas wyższych Kółko Fizykalne. Mieszkał przy Am Leegetor Tor 13 (ul. Dolna Brama), po wybudowaniu domu wraz z żoną także na Kamiennej Górze w Gdyni. W latach 1934–1935 redagował „Straż Gdańską”, zamieszczał artykuły w „Gazecie Morskiej” i „Froncie Zachodnim”. Przeniesiony w stopniu kaprala do rezerwy 1 X 1925, po kilkakrotnych szkoleniach i udziału w manewrach awansowany został 1 II 1932 do stopnia porucznika. Zaangażowany w działalność w polskich organizacjach w II Wolnym Mieście Gdańsku. Był m.in. w 1927–1934 skarbnikiem Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki, w 1934–1936 stał na czele organizacji „Strzelec” w Gdańsku, był kierownikiem Wydziału Polityczno-Propagandowego Związku Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku (1933–1937), od października 1934 do czerwca 1936 prezesem tej organizacji, współpracując z Komisariatem Generalnym Rzeczpospolitej Polskiej w WMG oraz z centralnymi władzami Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem. Był członkiem Zarządu Gminy Polskiej Związku Polaków (od 1937), prelegentem i bibliotekarzem Związku Oficerów Rezerwy, dążył do konsolidacji gdańskiej Polonii.

W 1938 skierowany do pracy w Państwowym Gimnazjum im. Joachima Lelewela w Warszawie i powołany na wizytatora szkół w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (MWRiOP), w marcu tego roku przeniósł się do Warszawy. Dodatkowo 15 X 1938 powołany na stanowisko członka Komisji oceny krótkometrażowych filmów o charakterze ogólnokształcącym i wychowawczym. Działając przy MWRiOP jako wizytator do spraw przysposobienia wojskowego, pracował również naukowo w Instytucie Fizyki Doświadczalnej w Warszawie u prof. Stefana Pieńkowskiego, otrzymując nawet propozycję stypendium naukowego w USA. W sierpniu 1939 powołany do służby wojskowej, awansowany do stopnia kapitana, w czasie kampanii wrześniowej w 7. Oddziale Służby Uzbrojenia Rezerwy. Po dostaniu się do niewoli rosyjskiej przebywał w obozie w Kozielsku, zamordowany w kwietniu–maju 1940.

Odznaczony Krzyżem Obrony Lwowa (1919), Złotym Krzyżem Zasługi i Medalem X-lecia Odzyskania Niepodległości (1928), pośmiertnie Krzyżem Kampanii Wrześniowej 1939 (Londyn 1985). Od 18 X 1925 żonaty był z Kazimierą Jeż, miał syna Macieja. Jego nazwisko widnieje na tablicy pamiątkowej polskich nauczycieli z Wolnego Miasta Gdańska zamordowanych i zmarłych podczas II wojny światowej (przy ul. Wałowej 21). MA

Bibliografia:
Janik Bernard, Życiorysy pracowników Gimnazjum Polskiego w Gdańsku, w: Gimnazjum Polskie Macierzy Szkolnej w Gdańsku 1922–1939. Księga pamiątkowa, Gdańsk 1976, s. 162.
Sroczyńska-Wyczańska Krystyna, Nauczyciele Gimnazjum, w: Gimnazjum Polskie Macierzy Szkolnej w Gdańsku 1922–1939. Księga pamiątkowa, Gdańsk 1989, s. 309.
Stępniak Henryk, Piotr Jeż, w: Działacze polscy i przedstawiciele RP w Wolnym Mieście Gdańsku, Gdańsk 1974, s. 76-80.
Stępniak Henryk, Jeż Piotr, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 2, Gdańsk 1994, s. 317-318.