FÖRSTER CASPER sen., muzyk
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{paper}} | {{paper}} | ||
'''CASPER FÖRSTER sen.''' (około 1574 Cychow (Zieckau)?, Łużyce Dolne – pochowany 16 V 1652 w kościele [[KLASZTOR CYSTERSÓW W OLIWIE | klasztoru cystersów w Oliwie]]), muzyk, księgarz, kupiec. W latach 1597–1602 prawdopodobnie kantor kościoła Najświętszej Marii Panny w Koszalinie. Najpewniej od 1603 nauczyciel łaciny, arytmetyki i muzyki oraz wychowawca w trzeciej klasie, a przypuszczalnie od 1607 również kantor w gdańskim [[GIMNAZJUM AKADEMICKIE | Gimnazjum Akademickim]] i także kantor w [[KOŚCIÓŁ I KLASZTOR FRANCISZKANÓW ŚW. TRÓJCY | kościele św. Trójcy]]. Jego roczne wynagrodzenie jako kantora w 1618 wynosiło 400 florenów. <br/><br/> | '''CASPER FÖRSTER sen.''' (około 1574 Cychow (Zieckau)?, Łużyce Dolne – pochowany 16 V 1652 w kościele [[KLASZTOR CYSTERSÓW W OLIWIE | klasztoru cystersów w Oliwie]]), muzyk, księgarz, kupiec. W latach 1597–1602 prawdopodobnie kantor kościoła Najświętszej Marii Panny w Koszalinie. Najpewniej od 1603 nauczyciel łaciny, arytmetyki i muzyki oraz wychowawca w trzeciej klasie, a przypuszczalnie od 1607 również kantor w gdańskim [[GIMNAZJUM AKADEMICKIE | Gimnazjum Akademickim]] i także kantor w [[KOŚCIÓŁ I KLASZTOR FRANCISZKANÓW ŚW. TRÓJCY | kościele św. Trójcy]]. Jego roczne wynagrodzenie jako kantora w 1618 wynosiło 400 florenów. <br/><br/> | ||
| − | W 1617 starał się o przynanie [[OBYWATELSTWO MIEJSKIE | obywatelstwo Gdańska]], w związku z tym prosił [[RADA MIEJSKA | Radę Miejską]] o zwolnienie z koniecznych opłaty, by mógł prowadzić małą księgarnię, co miało być korzystne także dla Gimnazjum Akademickiego. | + | W 1617 starał się o przynanie [[OBYWATELSTWO MIEJSKIE | obywatelstwo Gdańska]], w związku z tym prosił [[RADA MIEJSKA | Radę Miejską]] o zwolnienie z koniecznych opłaty, by mógł prowadzić małą księgarnię, co miało być korzystne także dla Gimnazjum Akademickiego. Zgodę uzyskał 14 VII 1617, a 22 VII 1617 przyznano mu prawo obywatelskie. 4 III 1633 otrzymał tytuł bibliopola regius, przywiej królewski na handel książkami także w Polsce. Miał filie w Krakowie, Warszawie i Lublinie. Utrzymywał kontakty zagraniczne, m.in. z wydawcami w Wenecji i Antwerpii. Aktywność w zakresie obrotu książkami poświadcza wystawiony przez niego rachunek dla profesora teologii Gimnazjum Akademickiego Johanna Rodenborcha za „weneckie księgi” (druki muzyczne). Do jego obowiązków należało dostarczanie materiałów nutowych dla kapeli królewskiej w Warszawie. Znał kapelmistrza zespołu Marca Scacchiego co najmniej od listopada 1634, gdy ten przebywał w Gdańsku i zaprzyjaźnił się z nim. 17 VI 1637 Marco Scacchi, wraz z żona Reginą, udzielili mu pełnomocnictwa do sprzedania przypadającej im posesji przy Joppengasse 10 (ul. Piwna).<br/><br/> |
Już w 1607 bezskutecznie ubiegał się o stanowisko kapelmistrza Rady Miejskiej (tożsame z funkcją kapelmistrza kapeli [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościoła Najświętszej Marii Panny]]), które wakowało od wyjazdu z miasta [[ZANGIUS NICOLAUS, kompozytor | Nicolausa Zangiusa]], ale funkcji tej wówczas nie otrzymał. Kapelmistrzem został dopiero po śmierci [[HAKENBERGER ANDREAS, kompozytor, patron ronda | Andreasa Hakenbergera]] w 1627 i pełnił je przez następne 25 lat. <br/><br/> | Już w 1607 bezskutecznie ubiegał się o stanowisko kapelmistrza Rady Miejskiej (tożsame z funkcją kapelmistrza kapeli [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościoła Najświętszej Marii Panny]]), które wakowało od wyjazdu z miasta [[ZANGIUS NICOLAUS, kompozytor | Nicolausa Zangiusa]], ale funkcji tej wówczas nie otrzymał. Kapelmistrzem został dopiero po śmierci [[HAKENBERGER ANDREAS, kompozytor, patron ronda | Andreasa Hakenbergera]] w 1627 i pełnił je przez następne 25 lat. <br/><br/> | ||
Objęcie stanowiska kapelmistrza stało się powodem wieloletniego sporu z konkurentem do posady, [[SIEFERT PAUL, muzyk, kompozytor | Paulem Siefertem]]. Adwersarze, przedstawiając swoje racje, wystosowali do Rady Miejskiej 24 pisma. Stroną sporu stał się Marco Scacchi, który za namową Förstera skrytykował drobiazgowo kompozycje Sieferta. Ocenę ich zamieścił w dedykowanej gdańskiemu kapelmistrzowi rozprawie ''Cribum musicum ad triticum Siferticum'' (Wenecja 1643), którą Förster dystrybuował i najpewniej współfinansował jej wydanie. Prawdopodobnie na początki 1645 Scacchi wydrukował skierowany do niego list w ''Epistola ad Amicum'', a w 1647 dedykował mu tekst polemiczny ''Examen breve'' (Braniewo, b.d.) sygnowany pseudonimem Hieronimus Ninius. Spór między gdańskim organistą a królewskim kapelmistrzem odbił się szerokim echem w Europie, zaangażowało się w niego wielu muzyków, m.in. Heinrich Schütz.<br/><br/> | Objęcie stanowiska kapelmistrza stało się powodem wieloletniego sporu z konkurentem do posady, [[SIEFERT PAUL, muzyk, kompozytor | Paulem Siefertem]]. Adwersarze, przedstawiając swoje racje, wystosowali do Rady Miejskiej 24 pisma. Stroną sporu stał się Marco Scacchi, który za namową Förstera skrytykował drobiazgowo kompozycje Sieferta. Ocenę ich zamieścił w dedykowanej gdańskiemu kapelmistrzowi rozprawie ''Cribum musicum ad triticum Siferticum'' (Wenecja 1643), którą Förster dystrybuował i najpewniej współfinansował jej wydanie. Prawdopodobnie na początki 1645 Scacchi wydrukował skierowany do niego list w ''Epistola ad Amicum'', a w 1647 dedykował mu tekst polemiczny ''Examen breve'' (Braniewo, b.d.) sygnowany pseudonimem Hieronimus Ninius. Spór między gdańskim organistą a królewskim kapelmistrzem odbił się szerokim echem w Europie, zaangażowało się w niego wielu muzyków, m.in. Heinrich Schütz.<br/><br/> | ||
Aktualna wersja na dzień 19:11, 27 gru 2024
CASPER FÖRSTER sen. (około 1574 Cychow (Zieckau)?, Łużyce Dolne – pochowany 16 V 1652 w kościele ► klasztoru cystersów w Oliwie), muzyk, księgarz, kupiec. W latach 1597–1602 prawdopodobnie kantor kościoła Najświętszej Marii Panny w Koszalinie. Najpewniej od 1603 nauczyciel łaciny, arytmetyki i muzyki oraz wychowawca w trzeciej klasie, a przypuszczalnie od 1607 również kantor w gdańskim ► Gimnazjum Akademickim i także kantor w ► kościele św. Trójcy. Jego roczne wynagrodzenie jako kantora w 1618 wynosiło 400 florenów.
W 1617 starał się o przynanie ► obywatelstwo Gdańska, w związku z tym prosił ► Radę Miejską o zwolnienie z koniecznych opłaty, by mógł prowadzić małą księgarnię, co miało być korzystne także dla Gimnazjum Akademickiego. Zgodę uzyskał 14 VII 1617, a 22 VII 1617 przyznano mu prawo obywatelskie. 4 III 1633 otrzymał tytuł bibliopola regius, przywiej królewski na handel książkami także w Polsce. Miał filie w Krakowie, Warszawie i Lublinie. Utrzymywał kontakty zagraniczne, m.in. z wydawcami w Wenecji i Antwerpii. Aktywność w zakresie obrotu książkami poświadcza wystawiony przez niego rachunek dla profesora teologii Gimnazjum Akademickiego Johanna Rodenborcha za „weneckie księgi” (druki muzyczne). Do jego obowiązków należało dostarczanie materiałów nutowych dla kapeli królewskiej w Warszawie. Znał kapelmistrza zespołu Marca Scacchiego co najmniej od listopada 1634, gdy ten przebywał w Gdańsku i zaprzyjaźnił się z nim. 17 VI 1637 Marco Scacchi, wraz z żona Reginą, udzielili mu pełnomocnictwa do sprzedania przypadającej im posesji przy Joppengasse 10 (ul. Piwna).
Już w 1607 bezskutecznie ubiegał się o stanowisko kapelmistrza Rady Miejskiej (tożsame z funkcją kapelmistrza kapeli ► kościoła Najświętszej Marii Panny), które wakowało od wyjazdu z miasta ► Nicolausa Zangiusa, ale funkcji tej wówczas nie otrzymał. Kapelmistrzem został dopiero po śmierci ► Andreasa Hakenbergera w 1627 i pełnił je przez następne 25 lat.
Objęcie stanowiska kapelmistrza stało się powodem wieloletniego sporu z konkurentem do posady, ► Paulem Siefertem. Adwersarze, przedstawiając swoje racje, wystosowali do Rady Miejskiej 24 pisma. Stroną sporu stał się Marco Scacchi, który za namową Förstera skrytykował drobiazgowo kompozycje Sieferta. Ocenę ich zamieścił w dedykowanej gdańskiemu kapelmistrzowi rozprawie Cribum musicum ad triticum Siferticum (Wenecja 1643), którą Förster dystrybuował i najpewniej współfinansował jej wydanie. Prawdopodobnie na początki 1645 Scacchi wydrukował skierowany do niego list w Epistola ad Amicum, a w 1647 dedykował mu tekst polemiczny Examen breve (Braniewo, b.d.) sygnowany pseudonimem Hieronimus Ninius. Spór między gdańskim organistą a królewskim kapelmistrzem odbił się szerokim echem w Europie, zaangażowało się w niego wielu muzyków, m.in. Heinrich Schütz.
W 1650, z uwagi na chorobę oczu, zastępował go na stanowisku kapelmistrza ► Christoph Werner. Prawdopodobnie tworzył muzykę wykonywaną przez kapelę mariacką, a na pewno przez uczniów Gimnazjum Akademickiego, czego dowodem są charakterystyczne dla szkolnego repertuaru dydaktycznego jego cztery bicinia, wydane w Lipsku w 1612 w zbiorze Setha Kallwitza.
Luteranin, zapewne przez krótki czas kalwinista, w 1623 na skutek przeżytej wizji, której doznał w jezuickim ► kościele św. Ignacego w ►Starych Szkotach, przeszedł potajemnie na katolicyzm, jak się przypuszcza pod wpływem wywodzącego się ze Szwecji byłego jezuity Petera Grabena.
2 XI 1606 w kościele NMP ożenił się z wielodzietną Catheriną (zm. 1613), wdową po Sebastianie Schmidtcie, w tym samym kościele 6 XI 1614 poślubił Marię, córkę skrzypka ► Dworu Artusa (Hoffiedler) Martina Hintza (1568–1634). Ojciec siedmiorga dzieci: muzyka ► Caspra jr., księgarza ► Georga, Johanna, Jacoba (ochrzczony 2 IV 1634 – pochowany 11 VI 1634), oraz Anny (ochrzczona 6 IV 1625 – pochowana 31 V 1656), Christiny i Barbary (ochrzczona 27 VIII 1630).
Bibliografia:
Archiwum Państwowe w Gdańsku, Księgi metrykalne kościoła NMP 354/328, f. 137v; 354/329, f. 40r; 354/313, f.96v; 354/1513, s. 1082; 354/1513, s. 755; 354/314, f. 155r; 354/351, s. 52; 354 /1513, s. 1031; 354/315, f. 100v; Księga Sądu Ławniczego, sygn. 300,43/47, f. 91v-92r; Księga Obywatelska, sygn. 300,60/5, s. 88; Księga Kamlarii, sygn. 300,12/55, s. 55; 300,12/58, s. 122; Kolegium Szkolne. Szkoły: sygn. 300,42/90, s. 24, 25.
Bicinorum Libri duo … a Setho Calvisio ..., Lipsiae 1612.
Michalak Jerzy M., Od Förstera do Frühlinga. Przyczynki do dziejów życia muzycznego i teatralnego dawnego Gdańska, Gdańsk 2009, (przez indeks).
Nowak Zbigniew, Förster Kasper, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. I, Gdańsk 1992, s. 430.
Patalas Aleksandra, Kaspar Förster senior – znany i nieznany, w: Muzykolog wobec świadectw źródłowych i dokumentów, Kraków 2009, s. 209-226.
Patalas Aleksandra, W kościele, w komnacie i w teatrze. Marco Scacchi. Życie, muzyka, teoria, Kraków 2010 (przez indeks).
Przybyszewska-Jarmińska Brabara, Kasper Förster junior. Zarys biografii, „Muzyka”, t. 32, 1987, nr 3.
Rauschning Hermann, Geschichte der Musik und Musikpflege in Danzig, w: Quellen und Darstellungen zur Geschichte Westpreußens, t. 15, Danzig 1931 (przez indeks).
Sulerzyska Teresa, Księgarnia Försterów – „Bibliopolium Forsterianum” 1617–1668, „Rocznik Historii Sztuki”, t. 27, 2002.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 2, 425, 253.
