GRABSKI ZDZISŁAW, wicewojewoda gdański, pracownik Politechniki Gdańskiej

Aktualna wersja na dzień 07:26, 16 wrz 2024

ZDZISŁAW GRABSKI (8 VII 1905 Borów, powiat Łowicz – 20 I 1973 Warszawa), przedsiębiorca, wicewojewoda gdański, naukowiec, pracownik Politechniki Gdańskiej (PG). Syn Władysława (7 VII 1874 Borów, powiat Łowicz – 1 III 1938 Warszawa), profesora ekonomii, rektora Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, premiera, ministra skarbu II Rzeczypospolitej Polskiej (RP), i Katarzyny z domu Lewandowskiej (25 XI 1879 – 9 I 1946 Warszawa).

W 1920 wstąpił do 11 Pułku Piechoty w Sosnowcu i (w wieku 15 lat) wziął udział w III powstaniu śląskim (maj–lipiec 1921). Zwolniony z wojska po wykryciu niepełnoletności i z powodu choroby płuc, nasilającej się z wiekiem i w późniejszym czasie znacznie utrudniającej mu pracę zawodową. W 1923 ukończył Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Warszawie. W latach 1923–1925 był studentem Wydziału Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, odbył praktykę w Banku Towarzystw Spółdzielczych w Warszawie i w British Museum w Londynie (1924). W 1925 wyjechał z żoną do Szwajcarii, rok później ukończył Wyższą Szkołę Handlową w Montpellier. Absolwent Uniwersytetu we Fryburgu, od 1929 doktor prawa na podstawie rozprawy La crise du logement en Pologne (polskie wydanie w 1930: Kryzys mieszkaniowy w Polsce).

W latach 1930–1933 wykładał na kursach w Naukowej Organizacji Pracy w Warszawie. W lutym 1931 został mianowany przez rząd RP na przewodniczącego delegacji Komisji Rady Portu i Dróg Wodnych w Gdańsku na rozmowy o taryfach przeładunkowych w gdańskim porcie. W 1934 został radcą w Biurze Ekonomicznym Rady Ministrów. W latach 1935–1939 był dyrektorem zakładów budowlano-drogowych w Ołtarzewie. Jednocześnie w 1937 krótko pełnił funkcję dyrektora w Biurze Planowania Prezydium Rady Ministrów, a w latach 1937–1939 piastował stanowisko prezesa Spółki Akcyjnej „Roboty Inżynierskie” w Warszawie, zajmując się krajowym programem budowy lotnisk.

Podczas II wojny światowej był nauczycielem w Miejskiej Szkole Handlowej w Warszawie i prowadził tajne nauczanie w Szkole Głównej Handlowej. Po upadku powstania warszawskiego (podczas którego stracił maszynopis habilitacji i rękopisy dwóch monografii) ukrywał się, poszukiwany przez Gestapo.

Od marca 1945 był członkiem komisji Tymczasowego Rządu RP powołanej w celu opracowania programów w szkołach dokształcających. Od kwietnia 1945 mieszkał w Sopocie. 28 kwietnia wojewoda gdański powołał go na stanowisko wicewojewody; w Urzędzie Wojewódzkim w Gdańsku pracował do stycznia 1946. Do jego obowiązków należał nadzór nad Wydziałem Prezydialnym, Komisją Koordynacyjną, Wydziałem Ogólnym, Wydziałem Samorządowym, Wydziałem Opieki Społecznej, Wydziałem Kultury i Sztuki oraz Wydziałem Dróg Wodnych. Jednocześnie od września 1945 do 30 IX 1952 pracował na Wydziale Mechanicznym PG jako kierownik Katedry Ekonomii Politycznej, od maja 1946 z tytułem zastępcy profesora. W 1945 był kuratorem Akademickiego Kręgu Harcerskiego „Wodnik”, w 1949 opiekunem Bratniej Pomocy Studentów PG. W latach 1946–1951 wykładał także w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Gdańsku.

Od sierpnia 1945 był pierwszym przewodniczącym Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej w Gdańsku, w latach 1946–1949 prezesem Koła Ligi do Walki z Rasizmem w Sopocie. W czerwcu 1946 organizował Klub Inteligencji Pracującej Wybrzeża. W tym samym roku został przewodniczącym Rady Kultury przy wojewodzie gdańskim oraz założył w swoim mieszkaniu Towarzystwo Przyjaciół PG, zostając jego pierwszym przewodniczącym. Członek Gdańskiego Towarzystwa Naukowego.

Za obronę studentów krytykujących ówczesne władze został 31 III 1952 zwolniony decyzją rektora PG z pracy na tej uczelni. Mimo odwołania przez ministra tej decyzji, wyjechał z Gdańska. W latach 1952–1954 mieszkał w Konstancinie w willi Moniki i Anny Żeromskich, a od 1955 w Warszawie. Nową pracę znalazł dopiero po październiku 1956. W okresie 1957–1970 był doradcą w Towarzystwie Rozwoju Ziem Zachodnich. Wykonywał też prace dokumentacyjne dotyczące dziejów Miejskiej Szkoły Handlowej w Warszawie podczas II wojny światowej.

Autor publikacji na temat reklamy, analizy rynku, ekonomii oraz niepublikowanej monografii Sytuacja zawodowa i społeczna w latach 1945–1964 studentów tajnego nauczania ekonomicznego z lat 1940–1945 (1966), zamówionej przez Międzyuczelniany Zakład Badań nad Szkolnictwem Wyższym, kierowany przez prof. Jana Szczepańskiego, a także niepublikowanych tomów dziennika i pamiętników z lat 1939–1945 oraz wspomnień z lat 1945–1957 (zdeponowanych w Bibliotece Narodowej).

Od 1967 na rencie. Żonaty z Haliną z domu Ostrowską, malarką, pracowniczką Biura Odbudowy Stolicy (1902 – 29 VII 1990 Warszawa), córką rzeźbiarza Stanisława (1879–1947) i poetki Bronisławy (1881–1928). Ojciec Elżbiety po mężu Wallis (19 I 1931 Warszawa – 11 VI 2004 Warszawa), doktor nauk humanistycznych, historyczki sztuki, plastyczki. Pochowany na cmentarzu sióstr franciszkanek na terenie Zakładu dla Niewidomych w Laskach pod Warszawą. WP







Bibliografia:
Dział Obiegu i Archiwizacji Dokumentów Politechniki Gdańskiej (akta osobowe).
Pionierzy Politechniki Gdańskiej, red. Zygmunt Paszota, Janusz Rachoń, Edmund Wittbrodt, Gdańsk 2005, s. 203.