NIEDERHOF LEONHARD, proboszcz kościoła św. Bartłomieja

Aktualna wersja na dzień 12:48, 19 mar 2024

LEONHARD NIEDERHOF (zm. 6 XII 1545 Frombork), proboszcz kościoła św. Bartłomieja, kanonik kilku kapituł. Wnuk burmistrza Reinholda Niederhofa, syn kupca i armatora Heinricha (zm. 1499) oraz Ursuli Spadendorf. Miał 15 rodzeństwa, z którego tylko siedmioro dożyło wieku dojrzałego, jednym z braci był burmistrz Eduard Niederhof. W 1505 studiował na uniwersytecie w Krakowie, w 1507 uzyskał tytuł bakałarza na uniwersytecie w Lipsku, po studiach w Rzymie doktora praw. W latach 1511–1515 był proboszczem w gdańskim kościele św. Bartłomieja, rzadko przebywał na terenie parafii. Od 1515 kanonik warmiński, od 1519 chełmiński i dorpacki (obecnie Tartu, Estonia).

W 1520, w czasie wojny polsko-krzyżackiej, z kilkoma innymi kanonikami warmińskim schronił się w Olsztynie (gdzie zdeponowano majątek warmińskiej kapituły), był następnie z polskimi zaciężnymi, którzy w tym samym roku zdobywali niektóre miasta (m.in. Iławę, Krzyżpork, Pieniężno). Ich udział w walkach wywołał oburzenie Krzyżaków i dyplomatyczny skandal. W tym samy roku z kanonikami warmińskimi Tiedemannem Giese i kanonikiem warmińskim oraz proboszczem gdańskiego kościoła św. Jana Johannem Ferberem, przebywał w Gdańsku, wiosną 1521 był w Toruniu podczas układów króla polskiego z Krzyżakami zakończonych zawarciem czteroletniego rozejmu. Na przełomie 1521/1522 był jednym z delegatów kapituły warmińskiej na obradujący w Piotrkowie sejm koronny, gdzie bezskutecznie próbowano uzyskać rekompensatę za wojenne zniszczenia dóbr biskupstwa. Po śmierci biskupa Fabiana Luzjańskiego wraz z Tiedemannem Giese w marcu 1523 w Krakowie przedkładał królowi Zygmuntowi Staremu listę potencjalnych następców. 13 IV 1523 brał udział w wyborze nowego biskupa warmińskiego, którym został Maurycy, jako pierwszy podpisał tzw. „artykuły zaprzysiężeniowe” (articuli iurati), określające zobowiązania, jakie stawiano przed nowym biskupem. W 1525, w czasie tumultów religijnych w Dorpacie, jego dom (położony przy tamtejszej katedrze św. Piotra i Pawła) zdemolowali luteranie (wyłamali drzwi, pobili służbę, rozkradli sprzęty i książki), na co procesował się jeszcze w 1530 przed sądem rzeszy w Spirze. Jako kanonik dorpacki angażował się w spory o obsadę biskupstwa ozylskiego (1532–1536), wspierając wiernego Rzymowi biskupa Reinholda Buxhövdena, przeciwnków oskarżając o sprzyjanie luteranizmowi (co m.in. spowodowało na niego skargę księcia pruskiego Alberta, kierowną do króla Zygmunta Starego).

W 1530 Tiedemann Giese i rektor gdańskiej szkoły mariackiej Urban Ulrici wysunęli jego kandydaturę na proboszcza gdańskiego kościoła Najświętszej Marii Panny, jeśli z tej godności zrezygnuje Jan Dantyszek. Od 1532 dziekan kapituły warmińskiej, zrezygnował z kanonii chełmińskiej (w testamencie zapisał 300 grzywien na szkołę chełmińską). W 1533 starał się o kanonię warszawską. Wspierał konkurentów Jana Dantyszka w rywalizacji o godności biskupa warmińskiego: w 1536 kustosza kapituły Tiedemanna Giesego, w 1537 prepozyta Pawła Płotowskiego. Poparcie dla tego drugiego wycofał, gdy okazało się, że był on jednym z kanoników dostarczających Janowi Dantyszkowi informacji zbieranych na potrzeby procesu kanonicznego, szykowanego przeciwko niemu, Mikołajowi Kopernikowi, kanonikowi Aleksandrowi Scultetiemu oraz ich gospodyniom, z zarzutem prowadzenia swobodnego trybu życia i otwartego łamania celibatu (do procesu nie doszło). M.in. razem z kanonikiem warmińskim i proboszczem gdańskiego kościoła św. Katarzyny Georgiem Donnerem był wykonawcą testamentu Mikołaja Kopernika, zamieszkał też w jego dworze (kurii) we Fromborku i przechował narzędzia astronomiczne poprzednika. JANSZ

Bibliografia:
Biskup Marian, Sprawa Mikołaja Kopernika i Anny Schilling w świetle listów Feliksa Reicha do biskupa Jana Dantyszka z 1539 roku, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1972, nr 2-3.
Borawska Teresa, Thiedemann Giesse (1480–1550), Olsztyn 1984 (przez indeks).
Borawska Teresa, Życie umysłowe na Warmii w czasach Mikołaja Kopernika, Toruń 1996, s. 165–166.
Borawska Teresa, Niederhoff Leonard, w: Słownik Biograficzny Kapituły Warmińskiej, Olsztyn 1996, s. 58–59.
Drewnowski Jerzy, Nowe źródło do niedoszłego procesu kanonicznego przeciwko Mikołajowi Kopernikowi, Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 23/1, Warszawa, 1978.
Schwarz Friedrich, Niederhoff Reinhold, Altpreußische Biographie, Bd. II, Marburg/Lahn, 1967.
Zins Henryk, Kapituła fromborska w czasach Mikołaja Kopernika, Komunikaty Mazursko-Warmińskie, 1959, nr 4.