POLSKA AKADEMIA NAUK BIBLIOTEKA GDAŃSKA

Aktualna wersja na dzień 17:13, 18 lis 2023

Biblioteka Miejska (po lewej) i szkoła św. Piotra i Pawła (po prawej), początek XX wieku, widok od strony wschodniej ze skrzyżowania obecnych ul. Łagiewniki i Wałowej

Były budynek Biblioteki Miejskiej i szkoły św. Piotra i Pawła współcześnie (2019), widok od strony południowo-wschodniej, od kościoła św. Jakuba. W miejscu widocznego poprzednio w środku niskiego budynku w listopadzie 1975 oddano do użytku nową czytelnię Biblioteki Gdańskiej PAN (biały budynek)

Historyczny gmach
PAN Biblioteki Gdańskiej, ul. Wałowa 15

Nowy budynek PAN Biblioteki Gdańskiej, ul. Wałowa 24

Wejście do nowego gmachu PAN Biblioteki Gdańskiej, ul. Wałowa 24

Przed Biblioteką Gdańską, jesień 1945

Bibliotekarze Biblioteki Gdańskiej, 1946; pierwsza z lewej klęczy Maria Pelczar, przyszła dyrektor

Inkunabuł ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej

Nicolaus de Ausmo Supplementum Summae Pisanellae, XV wiek, ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej

Psałterz z lipskiej oficyny Kachelofena, XV wiek, ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej

Frontyspis dzieła Chronica Polonorum Macieja Miechowity, 1521, ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej

Jan Dantyszek Poemata et hymni, wydanie z 1764, ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej

POLSKA AKADEMIA NAUK BIBLIOTEKA GDAŃSKA (PAN BG; do 1 I 2011 Biblioteka Gdańska Polskiej Akademii Nauk). Powstała decyzją Sekretariatu Naukowego Prezydium PAN z 14 IX 1954, poprzedzoną uchwałami Miejskiej Rady Narodowej w Gdańsku (23 V 1953) i Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku (10 XI 1953) w sprawie wystąpienia do Ministerstwa Kultury i Sztuki oraz PAN o przejęcie przez PAN działu naukowego Biblioteki Miejskiej. Włączenie tego działu do sieci bibliotek PAN nastąpiło 1 I 1955. Nazwę Biblioteka Gdańska PAN zatwierdził 31 XII 1957 Sekretariat Naukowy PAN. Przekazanie siedziby przy ul. Wałowej 15, wraz ze zbiorami, nastąpiło pod koniec roku 1954.

Zbiory w momencie przejęcia przez PAN obejmowały ponad 265 tysięcy woluminów druków zwartych z XIX i XX wieku, ponad 6 tysięcy woluminów czasopism z XIX i XX wieku, ponad 50 000 druków z XV–XVIII wieku, ponad 3000 rękopisów, niemal 4000 obiektów kartograficznych i niemal 3 tysiące graficznych. Stale uzupełniane (poprzez zakupy, dary oraz wymianę krajową i międzynarodową), pod koniec 2005 liczyły ponad 551 tysięcy woluminów druków zwartych z XIX–XXI wieku, niemal 88 000 woluminów (ponad 7000 tytułów) czasopism z XIX–XXI wieku, ponad 5000 rękopisów (jednostek inwentarzowych), niemal 56 000 starych druków, w tym 663 inkunabuły, niemal 10 000 pozycji kartograficznych (atlasy, mapy, plany), prawie 8000 obiektów graficznych (albumy, ryciny, wśród nich szczególnie cenne ryciny gdańskie, rysunki, płyty miedziorytnicze i stalorytnicze, klocki drzeworytnicze), ponad 12 tysięcy ekslibrisów dawnych i współczesnych (w tym gdańskie i pomorskie ekslibrisy z XV–XVIII wieku).

Na zbiory fotograficzne składa się ponad 27 000 odbitek, pocztówek, negatywów. Zbiór numizmatów, niemal 3500 pozycji, tworzą monety (wśród nich niemal komplet monet srebrnych bitych w mennicy gdańskiej XV–XVIII wieku) i banknoty, medale (w tym barokowe z gdańskiej szkoły medalierskiej; medale, medalierzy), medaliki, medaliony i plakietki, ponadto odznaczenia, odznaki, pieczęcie. Do zbiorów należą dokumenty życia społecznego (plakaty, ulotki, zaproszenia, programy imprez artystycznych i sportowych, statuty instytucji, katalogi, prospekty reklamowe itp.) w liczbie 27 000, 5000 mikrofilmów i ponad 2000 teatraliów.

Zgromadzone rękopisy, druki, obiekty graficzne, kartograficzne, fotograficzne i numizmatyczne dokumentują przede wszystkim dzieje Polski, Pomorza, Gdańska, historię związków Polski z Bałtykiem i krajami nadbałtyckimi. Szczególnie bogato reprezentowane są: filozofia, teologia, historia wraz z naukami pomocniczymi, prawo, historia kultury i sztuki, nauka o literaturze i języku, bibliologia, pedagogika, psychologia. PAN BG zatrudnia pracowników naukowych, bibliotekarzy dyplomowanych i pracowników służby bibliotecznej, zajmujących się dokumentacją zbiorów (wydano drukiem katalogi rękopisów, inkunabułów, poloników, planów Gdańska, Oliwy, Sopotu i Gdyni, map i planów Żuław Wiślanych) i prowadzących badania naukowe, głównie nad dziejami gospodarczymi i politycznymi, historią kultury, sztuki, literatury i książki.

Wyniki badań publikowano w „Roczniku Gdańskim” oraz w organie PAN BG „Libri Gedanenses”. Opracowywano m.in. Bibliografię Pomorza Gdańskiego, Polską bibliografię morską, Bibliografię Gdańska (1997). Pieczę nad działalnością Biblioteki od początku jej istnienia sprawuje Rada Naukowa. 18 XI 1979 w dobudowanym od ul. Łagiewniki skrzydle otwarto nową czytelnię z 70 miejscami. Od 16 VII 1990 działa Fundacja Biblioteki Gdańskiej, wspierająca ją finansowo i rzeczowo, w 1993 powstało Towarzystwo Przyjaciół Biblioteki Gdańskiej, publikujące własny organ „d’Oriana”. 18 XII 2000 wmurowano kamień węgielny pod nowy, drugi budynek, przy ul. Wałowej 24, otwarty w listopadzie 2005. EK