PLAC ZEBRAŃ LUDOWYCH

Aktualna wersja na dzień 12:56, 3 sie 2024

Fragment (po lewej) późniejszego Placu Zebrań Ludowych w początkach XX wieku

PLAC ZEBRAŃ LUDOWYCH. W 1. połowie XX wieku plac bezimienny. Powstał po niwelacji części wzgórza Krähenschanze (Wroni Szaniec) w 1889. Pobrana ze wzgórza ziemia posłużyła do zasypania podmokłych terenów budującej się Stoczni Schichaua (w ciągu ośmiu miesięcy wywieziono około 200 000 m³ piasku i kamieni, transportując je do miejsca przeznaczenia specjalną kolejką linową – 480 m długości, 20 m różnicy wysokości – nad Wielką Aleją ( al. Zwycięstwa) i torami kolejowymi). Uporządkowany teren stanowił plac sportowy dla gdańskich gimnazjów. W okresie II Wolnego Miasta Gdańska miejsce Jarmarku św. Dominika (stąd czasowa nazwa Dominiksplatz). W latach 30. XX wieku planowane miejsce budowy gmachu opery gdańskiej; konkurs rozstrzygnięto 26 VII 1939 (wybrano projekt Ottona Frickego, autora wystroju wewnętrznego gdańskiego Teatru Miejskiego), rozpoczęto pierwsze, niedokończone, prace porządkowe. W 1945 w kilku prowizorycznie wzniesionych barakach mieścił się tu obóz dla uciekinierów z Prus Wschodnich.

Po 1945 plac otrzymał obecną nazwę, choć próbowano ją zmienić na Plac Zgromadzeń Ludowych, Plac Fornalskiej, Plac Zwycięstwa. Służył jako miejsce zebrań i manifestacji (m.in. 1 IX 1949 manifestacja w 10 rocznicę wybuchu II wojny światowej, 13 VII 1950 manifestacja przeciwko wojnie w Korei, która zgromadziła ponoć 60.000 osób, 28 VII 1951 manifestacja w związku z III Zlotem Młodych Bojowników o Pokój w Berlinie), pokazów wojskowych (m.in. 11 X 1959 z okazji Dnia Wojska głośna wówczas w Gdańsku wystawa sprzętu: czołgów, dział, artylerii przeciwlotniczej, karabinów, w latach 50. XX wieku także cykliczne wrześniowo-październikowe capstrzyki wojsk wracających z letnich poligonów), zaplecza dla pochodów pierwszomajowych (m.in. 1 V 1949 odbył się tu wiec poprzedzający pochód al. Zwycięstwa, z reguły miejsce głównej zbiórki przed pochodami, w 1989 zamiast pochodu odbył się na placu wiec organizowany przez Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą), głównie jednak letnich festynów (z okazji Dni Książki i Prasy, Dnia Dziecka, Dni Morza, Święta Odrodzenia (22 lipca), organizowanych przez gdańskie zakłady pracy) i przede wszystkim miejsce letnich zabaw tanecznych. Także główne w Gdańsku miejsce działania przyjezdnych cyrków. W 1954 planowano wybudowanie tu hali sportowej na 12 000 widzów, w 1959 dużego całorocznego lodowiska. 1 V 1957 odbył się pierwszy koncert w stanowiącej odtąd przez długie lata główny akcent przestrzenny nowo wybudowanej muszli koncertowej (w chwili koncertu budowa muszli nie była ukończona, arkady po jej obu stronach odtynkowano do 22 lipca). W 1958 Miejskie Przedsiębiorstwo Remontowo-Budowalne wybudowało przy muszli podziemny szalet (muszlę w kwietniu 2005 rozebrano z powodu złego stanu technicznego). Od 1959 do połowy lat 60. XX wieku miejsce lipcowych imprez artystycznych związanych z „Dniami Gdańska”.

W związku z przebudową w latach 1968–1970 wiaduktu Błędnik plac był w tym czasie zapleczem budowy, pozyskiwano z niego także ziemię do równocześnie budowanej ul. Sucharskiego w Wisłoujściu. Stanowił miejsce postoju maszyn budowlanych, w podziemiach muszli koncertowej urządzono prowizoryczny hotel robotniczy. Od jesieni 1970 do wiosny 1972 podejmowano prace związane z uporządkowaniem i niwelowaniem terenu, wykonano oświetlone ścieżki wiodące na wzgórza, zbudowano piaskownice dla dzieci, przyrodnicze ścieżki edukacyjne, od ul. Wroniej stworzono taras widokowy. W sierpniu 1973 SARP ogłosił otwarty konkurs na projekt architektoniczny planowanego tu gmachu Teatru Wielkiego, Opery i Baletu. Wpłynęło 26 prac, konkurs rozstrzygnięto 27 IV 1974, wygrał projekt architektów warszawskich Tomasz Ciołek, Stefan Kuryłłowicz, Andrzej i Tadeusz Nasfeterowie, materiał konkursowy prezentowany był publiczności w Strzelnicy św. Jerzego.

W latach 1990–1997 teren stałego lunaparku, Gdańskiego Parku Rozrywki Cricoland (m.in. ze sprowadzonym z Berlina jednym z największych w Europie kosmicznym wahadłem „Ranger” na 40 osób, sprowadzoną z Pragi kolejką górską, drugim co wielkości w Polsce diabelskim młynem, Pałacem Śmiechów, pawilonem „Ocean Horror”, w 1992 atrakcją był show z trzema rekinami przywiezionymi w Florydy). Po wypadku (po oderwaniu się drzwi tzw. wirującej beczki) 9 V 1997 na kilka miesięcy zamknięty, po wznowieniu działalności utracił płynność finansową, majątek zlicytowano w marcu 1998.

Decyzją Rady Miasta z grudnia 2001 od lipca 2002 miejsce letnich koncertów muzyki rockowej i popowej organizowanych przez Scenę Muzyczną Miejskiego Domu Kultury (przeniesione po sześciu sezonach z Brzeźna, gdzie brakowało miejsca dla chętnych – możliwości sceny w Brzeźnie: 20 000 widzów, na placu: 40 000 widzów, 400 miejsc parkingowych); przeprowadzono wówczas prace rekultywacyjne terenu. W 2004 sopocki restaurator Adam Mierosławski zbudował na zachodnim krańcu placu restaurację "Chata Chłopska", "Gospoda". W latach 2005–2006 odbywał się tu (w dwóch namiotach) kwietniowy Międzynarodowy Festiwal Piwa im. Jana Heweliusza (połączony z kostiumowym korowodem z Głównego Miasta i koncertami). 20 II 2008 otwarto pełnowymiarowe lodowisko (jednorazowo na tafli 30×60 m miejsce dla 250 osób), ogólnodostępne, kryte pneumatyczną kopułą, zarządzane przez Gdański Archipelag Kultury, czynne (w zależności od warunków pogodowych) od października–listopada do marca–kwietnia. 29 VIII 2009 (w 29. rocznicę podpisania porozumień sierpniowych) odbył się tu I Międzynarodowy Maraton Sierpniowy Wrotkarzy, połączony z miniexpo sprzętu sportowego. W czerwcu 2012, z okazji Mistrzostw Europy w piłce nożnej, funkcjonowała tu tzw. strefa kibica. BŚ