SIPOWICZ HILARY JÓZEF, profesor Politechniki Gdańskiej

Aktualna wersja na dzień 21:39, 4 lip 2024

Hilary Józef Sipowicz

HILARY JÓZEF SIPOWICZ (28 I 1890 Mickiszki, powiat Szawle koło Kowna – 12 V 1969 Gdańsk), pseudonim Lis, Szura, Bzura; komandor, inżynier mechanik, profesor Politechniki Gdańskiej (PG). Syn lekarza Hilarego i Marii z domu Butowicz. Podczas rewolucji w 1905 był w Szawlach członkiem Bojowej Organizacji Socjalistycznej „Iskra”. Po ukończeniu gimnazjum w Szawlach w 1910 studiował na Wydziale Mechanicznym Instytutu Politechnicznego w Petersburgu (1910–1915). Od października 1912 do maja 1914 był członkiem Związku Walki Czynnej, w latach 1914–1918 członkiem tajnej Polskiej Organizacji Wojskowej w Petersburgu. Po uzyskaniu absolutorium rozpoczął studia na Wydziale Mechanicznym Morskiej Szkoły Inżynieryjnej w Kronsztadzie, w lipcu 1917 otrzymał dyplom inżyniera mechanika i pierwszy stopień oficerski – miczmana (odpowiednik podporucznika). Od 1916 do 28 III 1918 był oficerem służb technicznych w IV Dywizji Okrętów Podwodnych rosyjskiej floty bałtyckiej.

W latach 1918–1920 prowadził działalność niepodległościową na terenie Litwy, za co został aresztowany przez władze. Następnie uciekł do Polski. 22 XII 1919 został przyjęty przez Departament Spraw Morskich do Marynarki Wojennej w stopniu porucznika w korpusie technicznym, od 1919 kapitan marynarki. W latach 1920–1923 pełnił służbę we Flotylli Wiślanej i Flotylli Pińskiej, był kierownikiem warsztatów portowych i zastępcą kierownika Pogotowia Technicznego na Pinie, zajmującego się wydobywaniem z jej dna wraków statków zatopionych w czasie I wojny światowej i wojny polsko-bolszewickiej. W latach 1922–1924 studiował na Wydziale Mechanicznym Politechniki Warszawskiej, gdzie uzyskał tzw. półdyplom. W 1924 awansował na stopień kapitana porucznika.

W latach 1924–1925 pełnił funkcję oficera mechanika na ORP „Krakowiak”, ORP „Kujawiak”, ORP „Wilia” oraz ORP „Warta”, przewożącego z Francji do Gdańska materiał wojenny. W 1926 roku był kierownikiem warsztatów Marynarki Wojennej w Pucku, od 29 I 1926 do 1928 Warsztatów Portowych Marynarki Wojennej w Gdyni-Oksywiu, w latach 1928–1930 kierownikiem Stoczni Marynarki Wojennej w Gdyni. W okresie 1930–1931 wykładał w Szkole Podwodnego Pływania w Tulonie, zorganizowanej dla Polskiej Marynarki Wojennej i przygotowującej załogi dla okrętów podwodnych ORP „Ryś”, ORP „Żbik” (I oficer w pierwszej podróży tego okrętu w 1930) i ORP „Wilk”, budowanych przez stocznie francuskie. W 1929 roku członek Komisji Odbiorczej. Od 1930 komandor podporucznik. Od czerwca 1931 organizator, w latach 1932–1939 kierownik Nauk Wydziału Technicznego w Szkole Podchorążych Marynarki Wojennej w Toruniu. Był twórcą programów i planów nauczania dla oficerów mechaników. Od 1936 komandor porucznik. Od lutego 1939 pracował w Szefostwie Nowych Budowli w Kierownictwie Marynarki Wojennej w Warszawie, gdzie uczestniczył w przygotowaniach do budowy dwóch kontrtorpedowców typu Grom w Warsztatach Portowych Marynarki Wojennej w Gdyni. Członek Komisji Odbiorczej trałowców ORP „Czapla” i ORP „Żuraw”, zbudowanych w Warsztatach Portowych Marynarki Wojennej, wcielonych w skład floty wojennej w końcu sierpnia 1939. W latach 1939–1944 mieszkał w Warszawie. Od 1940 do 1942 był współorganizatorem i wykładowcą tajnego nauczania na Wydziale Okrętowym Państwowej Szkoły Techniczno-Mechanicznej oraz w 1943 na kursie Budowy Okrętów na tajnej Politechnice Warszawskiej. W latach 1942–1943 żołnierz Armii Krajowej w Oddziale III Komendy Głównej Wydziału Marynarki Wojennej „Alfa”. Uczestnik powstania warszawskiego w plutonie technicznym Grupy Sokół. Po upadku powstania warszawskiego od 7 X 1944 mieszkał na terenie powiatu jędrzejowskiego, gdzie współpracował z Batalionami Chłopskimi.

Od lutego do czerwca 1945 administrował domami czynszowymi w Toruniu. W lipcu 1945, zmobilizowany i zweryfikowany, w stopniu komandora został skierowany do Marynarki Wojennej na stanowisko głównego inżyniera mechanika Oddziału Technicznego Głównego Portu Marynarki Wojennej w Gdyni. Od stycznia 1946 do marca 1947 pełnił funkcję inżyniera mechanika Floty, zwolniony ze służby na skutek opinii wojskowego aparatu polityczno-wychowawczego. W latach 1945–1950 i 1957–1961 pracował na PG, od 1 XII 1945 w charakterze profesora kontraktowego, od 1946 zastępcy profesora. Był współorganizatorem Wydziału Budowy Okrętów PG. W latach 1946–1949 kierownik Katedry Zastosowania i Użytkowania Maszyn Okrętowych, 1957–1960 kierownik Katedry Siłowni Okrętowych.

6 XII 1949 został aresztowany i oskarżony o sabotaż w służbach technicznych Marynarki Wojennej (razem z kontradmirałem Adamem Mohuczym, komandorami inż. Władysławem Sakowiczem i inż. Konstantym Siemaszką). 6 III 1950 Najwyższy Sąd Wojskowy na podstawie sfingowanych materiałów skazał go na piętnaście lat pozbawienia wolności za rzekomo rażące zaniedbania dotyczące remontu okrętów oraz wrogi stosunek do Związku Radzieckiego. W 1956 warunkowo zwolniony z więzienia w Sztumie ze względu na stan zdrowia. Na podstawie opinii komisji rzeczoznawców, która w lutym 1957 orzekła jego (i pozostałych skazanych oficerów) niewinność, Najwyższy Sąd Wojskowy 21 VI 1957 uchylił wyrok i umorzył postępowanie karne z braku dowodów winy.

1 VII 1957 powrócił do pracy na PG, 26 VI 1958 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego. Od 30 IX 1960 przebywał na emeryturze, w latach 1960–1962 pracował w Oficerskiej Szkole Marynarki Wojennej w Gdyni. Autor trzech niepublikowanych skryptów i dwóch podręczników z zakresu parowych maszyn i kotłów okrętowych oraz turbin i silników spalinowych okrętu. W latach 1958–1966 był członkiem gdańskiego oddziału Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Mechaników Polskich. Od 1958 do 1968 członek Rady Naukowej Instytutu Morskiego w Gdańsku, a także członek Polskiego Towarzystwa Nautologicznego. W latach 1958–1960 należał do Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w Gdańsku.

Odznaczony m.in. Krzyżem Walecznych (1922, 1930), Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918–1921, Krzyżem Niepodległości z Mieczami (1931), Złotym (1938) i Srebrnym (1945) Krzyżem Zasługi, Medalem za Warszawę 1939–1945 (1959), odznaką honorową „Zasłużony Pracownik Morza” (1964), dyplomem uznania Koła Studentów Techniki Okrętowej „Korab” (1964), odznaką „Za zasługi dla Gdańska” (1965).

Był żonaty z Jadwigą z domu Jankowską (11 IX 1897 Toruń – 27 I 1988 Gdańsk). Został pochowany na Cmentarzu Garnizonowym w Toruniu. Jego imieniem nazwano audytorium Wydziału Oceanotechniki i Okrętownictwa PG. WP







Bibliografia:
Dział Obiegu i Archiwizacji Dokumentów Politechniki Gdańskiej (akta osobowe).
Pionierzy Politechniki Gdańskiej, red. Zygmunt Paszota, Janusz Rachoń, Edmund Wittbrodt, Gdańsk 2005, s. 597.
Politechnika Gdańska 1945–1970. Księga pamiątkowa, red. Barbara Mielcarzewicz, Gdańsk 1970, s.