UPHAGEN PETER, kupiec, armator, rajca
| < Poprzednie | Następne > |
św. Piotra i Pawła
PETER UPHAGEN (12 II 1704 Gdańsk – 22 I 1775 Gdańsk), kupiec, armator, ► rajca. Syn ► Wilhelma Heinricha Uphagena i Anny, córki Johanna Brandtlichta. Od 1719 uczył się w domu handlu, w 1726 odbył podróż po Europie (Niemcy, Holandia, Anglia, Francja). Po powrocie do Gdańska, wspólnie z matką i braćmi, zamawiał u gdańskich cieśli budowę nowych statków (szczegóły w biogramie ojca), w 1728 założył z bratem Carlem i kupcem ►Wilhelmem Jacobem Paleske firmę armatorsko-kupiecką „Uphagen und Paleske” (zob. szczegóły w biogramie wspólnika), zlecajacą budowę statków, prowadząca handel i działającą przez czterdzieści lat, utrzymującą kontakty z odwiedzanymi wcześniej krajami Europy, na magazyny której wynajmował pomieszczenia na terenie Gdańska (np. w 1755 za 50 florenów rocznie wynajmował jedną z piwnic (pod Wielkim Audytorium) ► Gimnazjum Akademickiego). M.in. w 1735 spółka zamówiła u gdańskiego cieśli Jacoba Gornatha budowę 120 łasztowego statku „Die Anna und Elisabeth”, nazwanego tak na cześć żonu obu Uphagenów. W 1736 do spółki dołączył brat Wilhelm Heinrich.
11 V 1730 otrzymał potwierdzenie kupieckiego ► obywatelstwa Gdańska jako tzw. Bürger-Kind (dziecko gdańskich obywateli). Od 1735 przewodniczył zarządowi ► szpitali św. Elżbiety i ► św. Ducha, od 1758 był seniorem gminy reformowanej (kalwińskiej), zasiadał w zarządzie kościoła angielskiego. W 1750 został wybrany na ► ławnika Głównego Miasta, kandydaturę (jako dokonaną przez ► Radę Miejską spoza listy zgłoszonej przez ► Trzeci Ordynek) zakwestionował król polski August III, co spowodowało odwołanie go 5 sierpnia z funkcji. W 1751 podpisał się pod supliką zwolenników Rady, skierowaną do króla, w której domagano się zachowania dawnych przywilejów Gdańska (w tym i wyboru urzędników tylko przez Radę). Naraziło go na jeszcze większy konflikt z Trzecim Ordynkiem i z królewskim otoczeniem, przed sądem publicznie przepraszał za złożenie podpisu pod supliką, uzyskując zapewnienie puszczenia przez króla w niepamięć tego faktu. Ławnikiem został jednak dopiero w 1758. Od 1762 był rajcą, pierwszym przedstawicielem rodziny w tym gremium. Członek licznych miejskich komisji: do spraw budowlanych, żeglugi, głębi morskiej, rzemiosła, straży obywatelskiej (w 1759 w stopniu porucznika), od 1770 przewodniczący miejskiej artylerii.
W 1763 nabył Dwór VIII w ► Strzyży. Kolekcjoner dzieł sztuki. 25 IV 1730 w ► kościele św. Piotra i Pawła zawarł związek małżeński z Elisabeth (20 I 1709, chrzest 5 lutego – 17 VII VII 1768, pogrzeb 29 lipca, ze specjalnie skomponowaną przez ► Johanna Balthasara Christiana Freislicha kantatą), córką gdańskiego armatora szkockiego pochodzenia Johanna Forreta. Z siostrą Elisabeth, Anną (20 IV 1701 – pochowana 11 III 1773), żonaty był od 1726 jego brat, Carl, ławnik.
Ojciec ► Johanna Wilhelma (1731–1802), rajcy, kupca, bibliofila, ► Carla Heinricha i Renaty Elisabethy (1741 Gdańsk – 3 I 1784 Gdańsk), od 27 XI 1760 żony Jakoba Ludwiga Lösekanna (1732 – po 1767) (w kwestii powstałej z tej okazji kantaty zob. ► Friedrich Christian Mohrheim), od 8 II 1768 żony Gabriela Joachima Weickhmanna, oraz dwóch dalszych, nieletnich córek. W 1775 przekazał każdemu dziecku po 600 000 florenów.
Mimo prawa (jako rajcy) do pochówku w ► kościele Najświętszej Marii Panny pochowany został 14 II 1775 w ufundowanej przez siebie w 1774 kaplicy rodzinnej w kalwińskim kościele św. Piotra i Pawła, z klasycystycznym w formie nagrobkiem swoim i żony (prostopadłościenny postument z tablicą inskrypcyjną z danymi genealogicznymi, zwieńczony urną z dekorowaną pokrywą). Trauer-Cantate na jego pogrzeb skomponował Friedrich Christian Samuel Mohrheim, pogrzebową orację na jego cześć wygłosił (i wydrukował) gdańszczanin, Abraham Schmidt, od 24 XII 1759 uczeń gimnazjum w Bremie, kaznodzieja kalwiński z Petersburga, żałobny wiersz przygotował m.in. ► Samuel Gottlieb Weickhmann.
Bibliografia:
Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814, wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. 7, s. 551.
Czerniakowska Małgorzata, Uphagen Piotr, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, Suplement 2, Gdańsk 2002, s. 294–295.
Trzoska Jerzy, Z dziejów budownictwa okrętowego w Gdańsku – wykaz statków zbudowanych w pierwszej połowie XVIII w., „Nautologia”, t. 20, 1985, nr 1, tabela.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 472.
