SZYMAŃSKI WŁADYSŁAW, duchowny katolicki
| < Poprzednie | Następne > |
WŁADYSŁAW SZYMAŃSKI (5 IV 1901 Domatówko, powiat Puck – 11 I 1940 Stutthof), duchowny katolicki, prefekt ► Polskich Szkół Handlowych w II Wolnym Mieście Gdańsku. Syn rolnika Jana Józefa Szymańskiego (3 VII 1867 Domatówko - 26 IX 1935 Domatówko) i Otylii Barbary z domu Baranowskiej (ur. 2 XII 1881 Linia). Od wiosny 1912 uczeń Collegium Marianum w Pelplinie (przyjęty do seksty). Przeniósł się do Królewskiego Katolickiego Gimnazjum w Wejherowie (Königliches Katholisches Gymnasium zu Neustadt in Westpreussen), gdzie zdał maturę w 1922 (w tym samym roku szkoła zmieniła nazwę na Państwowe Gimnazjum i Liceum im. Króla Jana III Sobieskiego).
Jesienią 1922 wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Pelplinie. 27 VI 1926 przyjął z rąk biskupa Stanisława Wojciecha Okoniewskiego święcenie duchowne. Od 1 VIII 1926 wikariusz w Papowie Toruńskim, od 15 IX 1926 w parafii Najświętszej Marii Panny w Toruniu, od 1 I 1929 w parafii Chrystusa Króla w Toruniu–Mokre. 4 XII 1929 oddelegowany przez biskupa Stanisława Wojciecha Okoniewskiego do pracy duszpasterskiej wśród Polaków w II Wolnym Mieście Gdańsk (II WMG). 1 I 1930 objął wikariat w ► kościele św. Józefa. Rozwinął przy nim działalność duszpasterską i narodową wśród ludności polskiej. Sprawował również opiekę nad młodzieżą w Gdańsku oraz w okolicach. Skupiał ją początkowo przy ► Gimnazjum Polskim, następnie w salkach katechetycznych przy ► kościele Chrystusa Króla. Dzięki zdolnościom muzycznym, zorganizował młodzieżowy chór kościelny, orkiestrę dętą oraz smyczkową. Powodzeniem cieszyły się organizowane przez niego amatorskie pasyjne przedstawienia teatralne. Organizował również kursy dla młodzieży i wycieczki do Warszawy, Poznania, Lwowa i Krakowa.
Rozporządzeniem z 13 VIII 1934 ► Senat II WMG zabronił mu dalszej pracy duszpasterskiej. W jego obronie wystąpiło do ► Komisariatu Generalnego Rzeczpospolitej Polskiej w II WMG Koło Księży Polaków w Gdańsku, prosząc o interwencję „mocną i skuteczną”. Protest poparł również konsystorz gdański (gremium doradcze biskupa gdańskiego), który wystosował pismo do senatu II WMG, ostro protestując przeciw zakazaniu duchownemu pełnienia funkcji duszpasterskich bez porozumienia z władzami diecezji gdańskiej. Otrzymał od konsystorza polecenie kontynuowania pracy, jednak z zaleceniem niegłoszenia kazań. Po licznych interwencjach Komisariatu Generalnego RP 19 VI 1935 przywrócono mu prawo wykonywania dotychczasowych obowiązków. Do października 1935 zastępował chorego ► ks. Franciszka Rogaczewskiego w kościele Chrystusa Króla. Następnie objął obowiązki katechety w Polskich Szkołach Handlowych w Gdańsku. Jednocześnie jako wikariusz pracował kilka tygodni także w kościele św. Andrzeja w Lasowicach Wielkich na Żuławach oraz w ► kościele św. Jadwigi Śląskiej w Gdańsku–► Nowym Porcie.
1 XI 1935 władze diecezji przeniosły go w charakterze wikarego w zastępstwie ks. ► ks. Waltera Hoefta do kościoła Najświętszej Marii Panny (NMP) Wniebowziętej Gwiazdy Morza (Meeresstern) w Sopocie, a biskup gdański ► Eduard O’Rourke mianował go opiekunem duszpasterskim Polaków. W każdą niedzielę i w święta odprawiał nabożeństwa ze śpiewami i kazaniami w języku polskim w podlegającej parafii kościoła Gwiazdy Morza powtórnie poświęconej 24 XI 1935 dla odprawiania mszy w języku polskim kaplicy Wniebowzięcia NMP w Sopocie przy Nordstrasse (ul. Powstańców Warszawskich, pierwotnie otwarta i poświęcona 14 VIII 1870). Został również dyrektorem biura Budowy Polskiego Kościoła, które było częścią powstałego 1 X 1935 Towarzystwa Budowy Kościoła Polskiego w Sopocie (zarejestrowane w sądzie gdańskim 26 X 1935). W czerwcu 1936 wystosował w prasie polskiej apel o wsparcie finansowe budowy tego kościoła. Działał w kilku polskich organizacjach: opiekował się męskimi i żeńskimi kołami Stowarzyszenia Młodzieży Katolickiej, udzielał się w Kole Przyjaciół Harcerstwa, był kapelanem sopockich harcerzy. Aktywna działalność w Towarzystwie Budowy Kościoła Polskiego w Sopocie spowodowała kolejną interwencję i zwolnienie we wrześniu 1937 z dotychczasowej funkcji. Jego następcą został ► ks. Jerzy Majewski. Od października 1937 był kapelanem sióstr dominikanek w Sopocie przy obecnej al. Niepodległości 719. Zamieszkał również w ich domu zakonnym. Pełnił też nadal funkcję katechety w Polskich Szkołach Handlowych w Gdańsku, w styczniu 1938 został prezesem powołanej wówczas orkiestry symfonicznej parafii Chrystusa Króla w Gdańsku.
Aresztowany 1 IX 1939 o godz. o godz. 4.30 w swoim mieszkaniu. Dotkliwie pobity, przetrzymywany był w ► Victoriaschule, skierowany został następnie do prac rolnych w niemieckim gospodarstwie w Lasowicach Wielkich (Gross Lesewitz) w powiecie malborskim, następnie do Świerk (Tannsee) w powiecie nowodworskim. W listopadzie 1939 przeniesiony do ► obozu dla Polaków w Gdańsku-Nowym Porcie. Wyrokiem policyjnego sądu doraźnego (Standgericht) skazany został na karę śmierci. Zamordowany w lesie koło ► obozu Stutthof wraz z grupą 22 działaczy polskich z II WMG. Ofiary ekshumowano w maju 1979, szczątki złożono w Relikwiarzu Muzeum Stutthof w Stutthofie. Na cmentarzu na gdańskiej Zaspie postawiono dla nich symboliczny pomnik (kwatera X, rząd I – 12).
Jego nazwisko widnieje na tablicy pamiątkowej ►polskich nauczycieli zamordowanych i zmarłych podczas II wojny światowej z II WMG przy ul. Wałowej 21, oraz na tablicy na Domu Harcerza (zob. ► Dwór Miejski), odsłoniętej 10 X 1981 i upamiętniającej gdańskich harcerzy poległych i pomordowanych podczas II wojny światowej. W sieni kościoła NMP „Gwiazdy Morza” w Sopocie w 1970 odsłonięto tablicę pamiątkową, poświęconą przez biskupa ► Edmunda Nowickiego, z napisem: „Śp. ks. Władysław Szymański, duszpasterz Polonii gdańskiej 1930-1939, aresztowany przez okupanta, został umęczony w styczniu 1940 r.” 1 IX 2002 jego imię otrzymał sopocki skwerek przy Urzędzie Miasta, na którym stoi Pomnik Martyrologii Polskich Mieszkańców Sopotu, na którym również wymienione jest jego nazwisko.
Bibliografia:
Źródła:
Archiwum Diecezjalne w Pelplinie, Collegium Marianum Pelplin, t. 2, Księga uczniów 1858–1920.
Archiwum Parafii Gwiazdy Morza w Sopocie: Kronika Parafialne (1901–2014).
„Gazeta Gdańska”, nr 18 z 22/23 I 1938, s. 12; nr 262 z 18 XI 1938, s. 6.
Literatura:
Andrzejewski Marek, Dzieje Sopotu w latach 1920–1945, w: Dzieje Sopotu do roku 1945, red. Błażej Śliwiński, Gdynia 1998.
Baciński Antoni, Polskie duchowieństwo katolickie w Wolnym Mieście Gdańsku 1919–1939', „Studia Gdańskie” 1973, nr 1.
Leksykon kapłanów wyświęconych w latach 1869–1945 pracujących w diecezji gdańskiej, oprac. Maciej Kwiecień, Gdańsk 2014.
Mamuszka Franciszek, Sopot. Szkice z dziejów, Wrocław 1975.
Mamuszka Franciszek, Kronika życia polskiego w Sopocie na przestrzeni wieków, Gdańsk 1990.
Nadolny Anastazy, Słownik biograficzny kapłanów wyświęconych w latach 1921-1945 pracujących w diecezji chełmińskiej, Pelplin 2021.
Plenkiewicz Maciej, Kościół katolicki w Wolnym Mieście Gdańsku 1933–1939, Bydgoszcz 1980.
Stachnik Richard, Danziger Priesterbuch 1920–1945; 1945–1965, Bonn 1965.
Stępniak Henryk, Ludność polska w Wolnym Mieście Gdańsku, Gdańsk 1991.
Sziling Jan, Męczeństwo – Służba – Walka. Duchowieństwo diecezji chełmińskiej w latach drugiej wojny światowej (1939–1945), Toruń 2009.
Szulist Władysław, Przeszłość obecnych obszarów diecezji pelplińskiej 1920–1939, t. 3, Pelplin 2009.
