SZYŁAK ANETA, kuratorka sztuki współczesnej, krytyczka sztuki
| < Poprzednie | Następne > |
ANETA JUSTYNA SZYŁAK z domu Janikowska (6 VI 1959 Puck – 31 X 2023 Gdańsk), kuratorka sztuki współczesnej, krytyczka sztuki. Córka Ireny i Henryka, księgowego, członka DKF „Stolem” oraz Amatorskiego Klubu Filmowego „Alka” w Pucku. W 1978 ukończyła I Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego w Pucku. W 1985 absolwentka filologii polskiej oraz teorii literatury Uniwersytetu Gdańskiego (UG), w 1987 podyplomowych studiów w Instytucie Archeologii i Etnografii na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu.
W latach 1984–1989 pracownik naukowo-oświatowy Muzeum Ziemi Puckiej, prowadziła bibliotekę, organizowała wystawy „Spotkania ze Sztuką Współczesną”, prowadziła lekcje muzealne z różnych dziedzin – także historyczne i etnograficzne. Zaabsorbowana ideą żywego muzeum, wprowadziła doń możliwość dotykania przedmiotów, podjęła też współpracę z twórcami ludowymi: kowalem, tkaczką, malarką na szkle, rzeźbiarzami itd. Jako pierwsza używała filmów animowanych w edukacji muzealnej.
Współautorka (wraz z Grzegorzem Klamanem) koncepcji i w latach 1998–2001 dyrektorka Centrum Sztuki Współczesnej „Łaźnia”. Odwołana pod zarzutem niegospodarności w atmosferze skandalu na tle światopoglądowym, przy proteście 10 członków Rady Miasta i 26 przedstawicieli środowisk artystycznych – po dwukrotnym uniewinnieniu przez sąd w wyniku pozwów Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami oraz grupy mieszkańców – za zaprezentowanie w 1999 wystawy Piramida zwierząt Katarzyny Kozyry. Z oficjalnego zarzutu niegospodarności uniewinniona po fakcie przez Regionalną Izbę Obrachunkową. Niemal równolegle toczył się proces Doroty Nieznalskiej w podobnej sprawie obrazę uczuć religijnych chrześcijan w instalacji Pasja (2001).
Od września 1997 do września 2015 wiceprezeska Fundacji Wyspa Progress. Współautorka (wraz z Grzegorzem Klamanem) koncepcji i dyrektorka Instytutu Sztuki Wyspa (wrzesień 2004 –grudzień 2014). W latach 2009–2016 dyrektorka Międzynarodowego Festiwalu Sztuk Wizualnych (MFSW) Alternativa w Gdańsku. Od 2010 założycielka, prezeska i dyrektorka artystyczna Fundacji Alternativa w Gdańsku zajmującej się promowaniem twórczości artystycznej, badawczej i kuratorskiej w dziedzinie sztuk wizualnych. W latach 2015–2021 pełnomocniczka do spraw powstania i kierowniczka NOMUS / Nowego Muzeum Sztuki, działu Muzeum Narodowego w Gdańsku. Niepodanie do publicznej wiadomości o nieprzedłużeniu z nią umowy o pracę od 1 I 2022 wywołało protesty jej i części środowiska artystycznego, nadal jednak była kuratorką prezentowanej tam autorskiej wystawy „Kolekcja w działaniu”.
Stypendystka m.in. British Council (1999), ArtsLink (1998 Nowy Jork), Trust for Mutual Understanding (2003, Nowy Jork), Milton & Sally Avery Art Foundation (2001, Nowy Jork), Kittredge Educational Fund oraz Ministra Kultury i Sztuki (2020). Odbyła staże kuratorskie w Art in General (Nowy Jork, 1998), oraz International Studio & Curatorial Program (ISCP) w Nowym Jorku (2001–2002) oraz we Frac Lorraine w Metz (Francja, 2004).
Kuratorka wystaw w kraju i za granicą, m.in. Timszel (Galeria Wyspa, 1995), cyklu spotkań Gaj Akademosa (Galeria Wyspa, 1996-2000), Displacement / This Placement (wystawa zbiorowa w ramach współpracy z Künstlerhaus Bethanien Berlin; Galeria Wyspa, 1997), All You Need is Love (CSW Łaźnia, 2000), Architectures of Gender. Contemporary Women’s Art in Poland (Sculpture Center, Nowy Jork, 2003), BHP (IS Wyspa, Gdańsk, 2004), Palimpsest Muzeum (Łódź Bienalle, Pałac Poznańskiego Łódź, 2004), Dialog Loci (teren dawnej twierdzy w Kostrzynie nad Odrą, 2004), Strażnicy Doków (IS Wyspa, Gdańsk, 2005), You won't feel a thing. On Panic, Obsession, Rituality and Anaesthesia (Kunsthaus Dresden, 2006), Chosen (Digital Art Lab, Holon (Izrael), 2006), Estrangement (The Showroom, Londyn, 2010; IS Wyspa, Gdańsk, 2011), Buildings and Remnants (ASA Factory, Guimarães (Portugalia), 2012), The Field is to the Sky, Only Backwards (Nowy Jork, ISCP Gallery, 2013), Oliver Ressler. Wizje polityczne – Świat od nowa (IS Wyspa, Gdańsk, 2014), Hito Steyerl. Abstrakt (IS Wyspa, Gdańsk, 2014), Wernakularność (MFSW Alternativa, Gdańsk, 2015), What’s plain invites pattern (przestrzeń publiczna, Sycylia, 2015), Uszczerbki i straty (MFSW Alternativa, Gdańsk, 2016), Uniezwyklenie (Festiwal Otwarte Miasto, Lublin, 2017), Powolność (TRAFO Trafostacja Sztuki, Szczecin, 2018), Hiwa K. Wysoce nieprawdopodobne, choć nie niemożliwe (Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa, 2019), Niech poprzedza cię płomień (Galeria Arsenał, Białystok, 2020), Rhizopolis Joanny Rajkowskiej (Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa, 2021).
W latach 2001–2002 prowadziła wykłady w Nowym Jorku: w Bard College, New School, Queens College i New York University, w 2004 w Dutch Art Institute (Arnhem, Holandia), w 2008 w Art Academy (Helsinki, Finlandia), w lutym 2015 w Akademii Sztuki w Moguncji (Akademie der Bildende Künste in Mainz), w listopadzie 2015 w MHKA w Antwerpii (Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen; Muzeum Sztuki Współczesnej).
Od 2000 członkini Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Sztuki AICA (Association Internationale des Crtitiques d’Art), od 2003 wiceprezeska jego Sekcji Polskiej. Od 2005 członkini, od 2021 w Zarządzie Światowego Stowarzyszenia Muzeów Sztuki Nowoczesnej i Współczesnej CIMAM (International Committee for Museums and Collections of Modern Art), od 2005 Międzynarodowego Stowarzyszenia Kuratorów Sztuki Współczesnej IKT (The International Association of Curators of Contemporary Art). W latach 2009–2014 członkini Rady Kultury Gdańskiej. W 2019 zasiadała w Kapitule Nagrody Sztuki im. Marii Anto i Elsy von Freytag-Loringhoven.
Współautorka książki The Curatorial. A Philosophy of Curating (2013). Autorka artykułów o sztuce współczesnej, m.in. Curating Context (w: The Curatorial. A Philosophy of Curating, London 2013), Sherko Abbas. The Music of the Bush Era (w: Archaic the exhibition catalogue for the Iraq Pavilion at the 57th Venice Biennale, Milan 2017), Tactics of Arrival/Means of Knowing (w: Don’t Shrink me to the Size of a Bullet. The works of Hiwa K (Koenig Books & Ibraaz Publishing, 2017). Blogerka, prowadziła w internecie specjalizujący się w powojennym polskim wzornictwie internetowy butik Szop60.
Laureatka m.in. Nagrody Krytyki Artystycznej im. Jerzego Stajudy za „niezależną i bezkompromisową praktykę kuratorską” oraz wystawę Architectures of Gender (2004), nagrody „Ludzie Dużego Formatu” (dodatku „Gazety Wyborczej”, 2006), Nagrody Prezydenta Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury (2008, 2015). Pośmiertnie (23 XI 2023) uhonorowana nagrodą za całokształt dorobku na 55. Kongresie AICA w Krakowie.
Pochowana 10 XI 2023 w kolumbarium Cmentarza Garnizonowego w Gdańsku.
